Thân già mưu sinh qua Tết

 

Ở Hà thành, đây đó vẫn có những người tuổi xế chiều vẫn phải cơ cực mưu sinh kiếm sống trong những ngày Tết đến xuân về, trong nỗi nhớ quê quặn thắt-muồn về mà chẳng về được.

 

Thân già trơ trọi giữa đông giá

Đôi bạn già không cùng quê nhưng cùng cảnh ngộ, chuyện trò lúc không có khách (ông Thới, người đội mũ).

 

Lom khom trên vỉa hè đường Giải Phóng đoạn gần bến xe Giáp Bát, ông cụ Thới như bị lẩn khuất bởi đám đông người qua lại, bởi sự nhầy nhụa của đường sá ngày mưa. Công cụ mưu sinh chỉ là chiếc bơm tay và chiếc chậu nhựa dựng ở mép vỉa hè. Còn ông ngồi sâu phía trong để tránh những đợt gió lạnh cùng mưa phùn đang tràn về và tránh cả sự vô tình của người đi đường tạt bẩn lên người. 

Đội cái mũ lông bịt kín tai để chống rét, ông cụ vẫn hướng đôi mắt trắng đục ra đường  đăm đăm chờ khách. Khi có người khách nhờ bơm xe, đôi bàn tay nhăn nheo của ông tuy chậm rãi nhưng vẫn khỏe khoắn đẩy gọn gàng một mạch.

Hơn tiếng đồng hồ, ông cụ mới được vài khách, chủ yếu là xe đạp. Bơm mỗi bánh xe đạp cụ được 1.000 đồng. Hiếm hoi lắm mới có người đi đường không may xe thủng lốp phải cậy nhờ tới ông. “Mỗi sáng đặt chân xuống giường là gánh nặng 15 nghìn tiền thuê phòng đặt lên vai, kể cả ăn uống vài chục nghìn nữa. Ngồi lại muộn muộn một chút kiếm thêm chứ về phòng cũng chả làm gì”- ông chép miệng.

 

Đã hơn 10 năm rồi, chiếc bơm và chậu nước là phương tiện cứu cánh cho cuộc đời ông Thới.

 

Ngày làm việc của ông từ tảng sáng và kết thúc vào khoảng 9 giờ tối. Không nghỉ trưa, cơm vỉa hè với ông đã thành thói quen. “Con cái đứa nào cũng nghèo. Nó còn chưa lo nổi cuộc sống cho bản thân huống chi nuôi mình. Tuổi già nhưng còn lao động được thì phải chịu khó thôi”- ông cụ nói nhẹ như không.

Chuẩn bị đón mùa xuân thứ 73, trông bề ngoài của ông phải già hơn cả chục tuổi. Hơn mười năm nay, ông đã gắn bó với cái nghề bơm vá xe này. Ông tâm sự: “ Tôi ở Phú Xuyên, Hà Nội, chỉ gần đây thôi nhưng mà lâu lắm rồi không về ăn Tết ở quê. Bởi ở đó không còn ai thân thích để trở về nữa cả. Con gái lấy chồng xa, vợ không còn. Thôi đành ở lại kiếm tiền”. Trừ lúc ốm đau, một năm của ông cụ chỉ có một ngày nghỉ là ngày mồng 1 tết Nguyên Đán. “Tết cổ truyền nơi đất khách, không người thân, không được hương khói cho ông bà... buồn lắm. May sao có mấy người bạn già cùng cảnh ngộ để mà nói chuyện với nhau”.

Xóm trọ trên đường Giáp Bát là nơi trú ngụ của rất nhiều mảnh đời bất hạnh tuổi xế bóng. Họ đến từ nhiều vùng quê khác nhau nhưng cùng chung cảnh ngộ. Người bơm vá xe, người bán trà nóng, người bán rong...

Đường về quá xa!

 

Tình cờ đi trên đường Kim Giang (quận Thanh Xuân), tôi bắt gặp một ông già bán trà đá. Đó là một quán nhỏ bên vệ đường. Thấy ông trọ trẹ tiếng miền Trung đồng hương, tôi bắt chuyện. Nghe giọng quê hương bản quán, ông hỏi liền: “Ở trong đó đã cấy hái gì chưa? Không biết ngày trước và bây giờ khác nhau nhiều không? Gia đình, con cháu của ông giờ không biết thế nào?...”. Ông hỏi tôi tới tấp những câu hỏi mà nghe như ông hỏi chính mình. Tôi vô tâm ngồi vẽ nên một cuộc sống ở quê đẹp đẽ, biết đâu đã chạm vào nỗi đau sâu kín con người đã lâu không trở về cố hương. Mắt ông ngấn lệ lúc nào không hay. Khát khao được trở về với quê hương bản quán, về với những người ruột thịt lại sống dậy trong ông khi nói đến chuyện tết nhất.

Ông tên là Hào, quê ở Thanh Chương, Nghệ An, năm nay đã hơn 60 tuổi. Cuộc đời ông là một chuỗi ngày buồn. Cuối những năm thập niên 1950, ông Hào oái oăm bị bệnh phong. Gia đình, người thân ruồng rẫy, bạn bè xa lánh nên năm 1962, người thanh niên này đã phải chuyển vào trại phong Quỳnh Lập, Quỳnh Lưu, Nghệ An chữa bệnh. Khi bệnh tình đã thuyên giảm, đã mấy lần ông tìm về quê mình, nhưng trước sự xa lánh của mọi người, phải sống lầm lũi một mình. Năm 1976 ông đành phải dạt ra Thủ đô mưu sinh bằng đủ nghề để tồn tại. Sau này khi sự kỳ thị đối với người bị phong đã được phá bỏ, ông lại tìm về với gia đình thì buồn thay cả nhà ông lại chuyển đi chỗ khác sinh sống. Nghe láng giềng nói lại hình như vào Nam lập nghiệp. Từ đó chưa một lần ông quay về quê hương. Cuộc đời hơn 60 mùa xuân thì gần trọn nửa thế kỷ ông đón xuân nơi đất khách quê người.

 

Hàng rong cô đơn khi chiều về.

Người đàn ông bất hạnh ấy nghẹn lời: “ Cứ mỗi lần sắp đến ngày Tết cổ truyền. Không có mong muốn gì lớn hơn khi được quay về quê nhà. Nhưng có lẽ điều đó không trở thành hiện thực được đâu cháu ạ. Sống chịu đàm tiếu, khổ cả đời rồi, cuối đời muốn thỏa tâm nguyện nhưng có lẽ...!”. Ông gạt nước mắt, chực để nói tiếp nhưng dường như có cái gì đó chặn lại nơi cổ họng. Ông nghẹn ngào, gạt nước mắt nhìn xa ra đường, nơi dòng người vẫn nườm nượp qua lại.

Muốn về mà chẳng được về

Ở hồ Hoàn Kiếm (quận Hoàn Kiếm), mỗi ngày từ 5h chiều đến 11h khuya, người đi đường vẫn thường thấy một bà cụ lưng còng, mắt mờ nhưng vẫn rong ruổi bán những gói Oishi, mấy thanh chewing-gum, vài đồ bán hàng rong.

Bà tên là Bùi Thị Lê (quê Thanh Hóa), năm nay đã 88 tuổi. “Mắt mờ, chân yếu nhưng đôi tai vẫn còn thính nên vẫn có thể làm được, mà chết đi thì thôi chứ còn sống là còn làm, không làm ai nuôi”, cụ Lê nói trong cái đêm mà trời Thủ đô còn có mười mấy độ. Mái tóc bạc trắng được quấn khăn, mình mặc áo len, dáng người khẳng khiu, cụ vẫn rảo bước không mệt mỏi trên từng con phố kiếm sống. Cứ thế, ngày nào còn “thở” là ngày đó cụ còn phải làm để sống.

 Những người già xa quê mưu sinh, mỗi người mỗi cảnh. Bà Lê không có con cháu, hoàn cảnh neo đơn, ở quê thì không còn sức để lao động nặng nhọc nên đành bôn ba ra Thủ đô bán hàng rong. Còn cụ ông Định Văn Hồng thì có đến 4 người con nhưng “đứa nào cũng nghèo rớt mồng tơi, lại còn phải lo cho con cái chúng nó đi học, tôi không muốn mình là gánh nặng” như lời cụ tâm sự.

Đến tuổi 75, cụ Hồng không còn đủ sức cày cuốc ruộng vườn nữa nên bỏ quê Hà Nam ra Hà Nội bán hàng rong. Đi mấy năm, đôi chân yếu không đi nổi nên cụ ngồi bán ở ngã tư Khâm Thiên - Đê La Thành. Không ít lần cụ bị kẻ gian giật đồ. Những lúc đó, cụ chỉ biết ngồi nhìn mà nước mắt lưng tròng.

Buồn hơn có lẽ là tình cảnh của cụ Văn Thị L. sống ở khu vực chợ Long Biên, bị mấy đứa con, đứa cháu biến thành công cụ kiếm tiền rồi chúng giành giật nhau từng đồng tiền cụ kiếm được. Cụ L. có 2 người con, người con gái đang ở với cụ đã gần 60 tuổi, con út lấy chồng ở Chí Linh, Hải Dương. Hai miệng ăn chủ yếu trông nhờ vào đồng tiền bán hàng rong của cụ.

Khi có người hỏi: “ Ngày Tết đến gần, cụ có tìm về nhà người thân để ăn Tết không?”, cụ gượng cười: “Bà xa nhà đi bán hàng rong phải đến ba chục năm rồi, giờ đã gần 90 tuổi, đau ốm còn phải tự lo liệu, Tết nhất là cái gì đó quá xa vời, bởi bà không có người thân thích”.

 

Thúy Quang