Trường viết văn Nguyễn Du: Loay hoay chỉ mỗi cái tên?

Ba chìm bảy nổi

Việc Trường VVND phải “thay tên đổi họ” là một kỉ niệm đáng buồn đối với những người đã từng học VVND, là một niềm nuối tiếc với những người sau này học khoa SLP. Sự thay tên đổi họ này gắn liền với một loạt những phàn nàn của giới văn chương và báo giới về việc khi chuyển đổi mô hình tuyển sinh, chất lượng đầu vào và đầu ra của sinh viên VVND không còn như trước nữa. Nếu như từ khóa IV trở về trước, Trường VVND đào tạo theo kiểu bồi dưỡng những nhà văn đã có tên tuổi thì từ khóa V cho đến khóa cuối cùng của trường VVND, khóa VII, trường bắt đầu tuyển sinh theo nguyện vọng, ai có tham vọng văn chương đều có thể đăng kí thi vào VVND.

 

Trường Viết văn Nguyễn Du cũ hiện đang là khoa Sáng tác - Lý luận - Phê bình thuộc trường Đại học Văn hóa.

Sự thay đổi này của các nhà hoạch định cho VVND những tưởng đã được lường trước cả về chất lượng đầu vào cũng như đầu ra của sinh viên. Nhưng khi khóa V bế giảng, ngôi trường nhỏ bé chỉ có 1 lớp học này bắt đầu nhận về rất nhiều “trách móc” từ phía dư luận. Cho đến khóa VI, trường gần như mất gần hết uy tín trong giới văn chương khi không có ai bước ra từ khóa đó thành đạt trong văn đàn, có chăng chỉ là những tiếng động rất khẽ khàng trong một sự khắt khe mang tính thời đại đối với văn chương. Đến khóa VII, hầu hết sinh viên ra trường đi làm báo, chỉ còn vài người vẫn đôi khi lấp ló trên các trang văn.

Có thể coi Trường VVND đã kết thúc ở Khóa VII. Các khóa sau này vẫn được gọi nối tiếp là Khóa VIII, Khóa IX... nhưng Trường VVND đã không còn nữa. Tấm biển trường được thay bằng Khoa Sáng tác – Lý luận - Phê bình văn học. Số phận khoa SLP cũng theo đó mà chìm nổi. Những ưu tiên trước đây như không gian yên tĩnh riêng, phòng đọc riêng và thư viện riêng của người viết văn không còn nữa. Thay vào đó, sinh viên thì vẫn học viết văn, một loại đào tạo đặc thù nhưng lại phải sống trong một môi trường như các loại hình đào tạo khác: Nếu như trước đây cả trường chỉ có một lớp học, lớp học này có hơn 30 người, cứ 2 người ở một phòng kí túc thì giờ đây trường có đến 400 sinh viên. Sinh viên nào được tiêu chuẩn vào KTX  cũng phải ở 4 người một phòng. Vì đã trở thành một khoa của Trường ĐH Văn hóa nên nhất cử nhất động đều phải được sự đồng ý của Trường ĐH Văn hóa. Có nhiều sinh viên ôm mộng viết văn sau khi vào học Khóa VIII đã vỡ mộng mà bỏ đi (Nhà thư pháp Trịnh Tuấn là một ví dụ). Đối với họ, viết văn vẫn là một cõi thiêng mà khi vào nơi này, họ không còn thấy thiêng nữa, thay vì đó là những đợt cãi nhau liên hồi, cố giành lại chút hương xưa vương vấn nhưng không còn được nữa.
Cái tên Trường VVND chỉ còn được nhắc đến trong ngậm ngùi tiếc nuối. Báo chí tha hồ khai thác những câu chuyện tưởng rằng đã cũ, kể cả những câu chuyện “cau không mọc được ở nơi này” và “người nào vào đây học là y như rằng hai vợ”...

Năm 2006, khi Ban chấp hành Hội nhà văn Việt Nam quyết định tái lập một trường viết văn mang tên Nguyễn Du (tại Quảng Bá, Tây Hồ, Hà Nội) thì từ đó, Trường VVND cũ đã tưởng như mãi sẽ là khoa SLP hoặc là một khoa gì đó rồi cũng sẽ chìm dần như tiếng tăm của nó. Thế nhưng trong quy hoạch tổng thể của Trường ĐH Văn hóa trình Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch gần đây, theo đề nghị của khoa SLP, trong vòng 5-10 năm tới, khoa SLP sẽ lại trở về thành Trường Viết văn Nguyễn Du. Nếu được Bộ phê duyệt, khoa SLP sẽ trở thành Trường VVND nằm trong Trường ĐH Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia (hoặc Học viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia – tên dự định mới của Trường ĐHVH).

 

Ngôi trường này vốn là "cõi riêng" của những người ôm mộng văn chương trước đây.

Tâm sự của ông Trưởng khoa

Theo PGS-TS, nhà văn Ngô Văn Giá, Chủ nhiệm khoa SLP Trường ĐH Văn hóa thì “Trở về tên cũ “Trường Viết văn Nguyễn Du” - đó là mốc phấn đấu của chúng tôi. Theo mô hình “trường trong trường” thì chúng tôi mới có điều kiện để mở nhiều ngành (ví dụ dịch thuật, báo chí về văn hóa văn nghệ, biên tập văn học...) và đa dạng các hệ đào tạo; mới có tư cách pháp nhân, đối ngoại... và đặc biệt chúng tôi coi việc trở về với tên cũ “Trường Viết văn Nguyễn Du” chính là trở về với một truyền thống đã có, một thương hiệu đã được xác định. Trở về để tiếp tục phát triển...”.

Việc thay đổi liên tục tên của một ngôi trường đã là sự lạ. Thay đổi lại tên đến lần thứ hai lại quay về  tên cũ còn khiến người ta thấy lạ hơn. “Tôi không hiểu việc người ta đổi tên Trường VVND thành khoa SLP năm 2006 có ý nghĩa gì. Hay đó chỉ là phút ngẫu hứng của các nhà quản lý, thấy chất lượng đào tạo kém thì lập tức xóa sổ trường rồi một ngày đẹp trời, thấy chưa thể nào xóa sổ được trường viết văn, họ lại lấy lại nguyên cái tên cũ”. 

PGS.TS Văn Giá, người đang nỗ lực đấu tranh để lấy lại tên VVND cũng cho rằng khi tính đến việc quy hoạch cho VVND, các nhà quản lý nên tính việc giải quyết tổng thể, nghĩ cho sự phát triển lâu dài của VVND, nếu không sự thay đổi theo đợt sẽ gây ra nhiều mệt mỏi. “Nếu như khoa SLP được đổi lại thành Trường Viết Văn Nguyễn Du thì cơ sở vật chất phải được ưu tiên, quyền tự chủ về tài chính, tổ chức đào tạo, chương trình đào tạo và quyền mời các cán bộ thỉnh giảng và mở rộng thêm các loại hình đào tạo, ví dụ như dịch thuật chẳng hạn, chắc chắn theo đó chất lượng đào tạo sẽ tốt hơn” – Ông Giá khẳng định.
Ông Giá cũng cho biết, rất hi vọng vào nghị quyết sắp ra đời của Bộ Chính trị về phát triển văn hóa nghệ thuật, trong đó có mục đầu tư cho đào tạo đặc thù về văn học nghệ thuật. “Hi vọng sắp tới đây, khi nghị quyết này ra đời, Trường VVND cũ sẽ nhận được sự ưu tiên cho loại hình đào tạo đặc thù của nó. Nhược bằng không, Văn Giá sẽ trả lại khoa này cho Trường ĐH Văn hóa”.

 

PGS.TS. Ngô Văn Giá.

Riêng về qui mô và cách thức tuyển sinh, mâu thuẫn chính gây lên sự lận đận của ngôi trường VVND, PGS.TS Văn Giá cho rằng cần phải nhìn nhận Trường VVND trong bối cảnh triết lý đào tạo đã thay đổi: “Trường VVND trước kia đào tạo theo tinh thần văn chương là một cõi thiêng liêng. Người viết văn là những người đặc tuyển. Nhưng từ khóa V trở lại đây, đào tạo viết văn đã thay đổi, tức là đào tạo người có năng khiếu chứ không còn là những người đặc tuyển nữa. Triết lý thay đổi thì chúng ta cũng phải chấp nhận mức độ chất lượng nào đó. Điều này không chỉ diễn ra ở Việt Nam, Mỹ cũng có trên 200 trường đại học có khoa Viết văn”.

Việc ngôi trường này có được trở lại tên cũ là Trường VVND hay không vẫn còn phải đợi quyết định từ Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch cho quy hoạch tổng thể của Trường ĐH Văn hóa. Nhưng ngoài vấn đề quản lý thì không ít người cũng băn khoăn không hiểu hai Trường VVND sẽ tồn tại song song như thế nào?!

 

Phong Thiện