Việt Nam đã là cường quốc dân số
GiadinhNet - Tháng 11 năm nay, dân số Việt Nam đạt đến 90 triệu người. Nhân dịp này, PV Báo GĐ&XH có cuộc trò chuyện với GS Nguyễn Đình Cử - Giảng viên cao cấp của Viện Dân số và Các vấn đề xã hội, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân về những thời cơ và thách thức của dân số Việt Nam trong thời gian tới.
![]() |
Đạt con số 90 triệu, Việt Nam đã là “cường quốc dân số” xét theo cả về quy mô và thứ bậc. Ảnh minh họa |
Thưa Giáo sư, chỉ còn mấy ngày nữa là dân số nước ta cán mốc 90 triệu người. Xin Giáo sư cho bình luận ngắn về sự kiện này?
Cũng cần nói thêm rằng, khoảng nửa thế kỷ qua, dân số nước Pháp chỉ tăng khoảng 1,5 lần, dân số thế giới tăng 2,3 lần, còn Việt Nam, mặc dù chiến tranh ác liệt, bão lũ liên miên, đời sống khó khăn, số con trung bình của người phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đã giảm do làm tốt công tác KHHGĐ, dân số vẫn tăng lên gấp 3 lần! Điều này chứng tỏ sức sống mãnh liệt và khả năng phát triển giống nòi bền vững của dân tộc ta.
Xin ông cho biết, với quy mô dân số đạt 90 triệu người, sẽ mang lại cơ hội gì cho sự phát triển của nước ta?
Đông dân sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân công lao động xã hội. Chúng ta có đủ lực lượng lao động để thúc đẩy cả nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ phát triển và bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Mặt khác, giờ đây, mỗi người Việt Nam chỉ cần đóng góp một khoản tiền nhỏ, xã hội đã có một khoản tiền lớn để tập trung giải quyết một vấn đề nào đó. Chẳng hạn, mỗi người chỉ góp 1.000 đồng, cả nước đã có hàng chục tỷ đồng, góp 2.000, cả nước có tới trăm tỷ, còn nếu đóng góp 12.000 đồng thì đã có trên nghìn tỷ đồng… Đây đúng là thời kỳ “tích tiểu thành đại”.
Chúng ta lại mới bước vào thời kỳ “cơ cấu dân số vàng”, tức là thời kỳ cứ 2 người lao động mới có 1 người phụ thuộc (trẻ em dưới 15 tuổi và người từ 65 tuổi trở lên). Cách đây 30 năm thì gần như cứ 1 lao động có 1 người phụ thuộc. So sánh như thế để thấy “gánh nặng phụ thuộc” của Việt Nam đã giảm hẳn một nửa. Điều này tạo thuận lợi cho tiết kiệm và đầu tư. Thời kỳ “cơ cấu dân số vàng” dự báo kéo dài 30 - 35 năm nữa tạo ra nhiều thuận lợi cho phát triển.
Bên cạnh những thời cơ và thuận lợi, theo Giáo sư, với quy mô dân số 90 triệu người sẽ có những thách thức gì cho sự phát triển của Việt Nam?
Trước hết là vấn đề việc làm. Dân số đông, lại trong thời kỳ “cơ cấu dân số vàng” nên số lao động rất lớn. Giải quyết đủ việc làm, đào tạo nâng cao trình độ tay nghề cho hàng chục triệu lao động trong hoàn cảnh cạnh tranh quốc tế khốc liệt đang là những thách thức lớn nhất hiện nay.
Thất nghiệp, thiếu việc làm, làm việc với năng suất thấp không những cản trở phát triển mà còn tác động xấu đến an ninh, trật tự xã hội. Hiện nay, vợ chồng ít con, gia đình nhỏ nên thường đòi hỏi những dịch vụ như y tế, giáo dục, giao thông… có chất lượng cao hơn. Khi dân số đông, “cung” hàng hóa, dịch vụ có chất lượng cao đang không theo kịp “cầu” dễ gây ra những căng thẳng xã hội.
Vấn đề đặc biệt quan trọng là tác động của 90 triệu dân đến tài nguyên, môi trường Việt Nam. Nhiều nước có dân số lớn hơn nước ta nhưng lại có diện tích lãnh thổ rộng hơn nhiều lần. Vì vậy, mật độ dân số của họ thấp hoặc rất thấp. Chẳng hạn, mật độ dân số của Nga chỉ có 8 người/km2, Mỹ: 33 người/km2, ngay Trung Quốc cũng chỉ có gần 140 người/km2, còn Việt Nam lên đến 272 người/km2!
Quy mô dân số lớn, mật độ dân số cao làm cho đất đai trở thành tài nguyên quý hiếm, giá cả đắt đỏ cản trở sự phát triển của đất nước, khó khăn trong sản xuất và sinh hoạt của người dân. Những hiện tượng chậm giải phóng mặt bằng, khó tìm đất tái định cư, tranh chấp, tranh giành, đầu cơ đất đai diễn ra phổ biến khắp nơi. Dân số đông, lại tập trung cao ở vùng đồng bằng đã tạo ra dòng di cư lớn, là một trong những nguyên nhân làm cạn kiệt tài nguyên rừng và quá tải cơ sở kỹ thuật, ô nhiễm môi trường đô thị.
Cơ hội vàng cho nâng cao chất lượng dân số
“Đông dân nhưng tỷ lệ trẻ em của nước ta giảm mạnh đưa đến tình trạng “nhiều lao động hơn để nuôi dạy số trẻ em ít hơn”, tạo ra cơ hội vàng cho nâng cao chất lượng dân số. Chẳng hạn, nếu tỷ lệ trẻ em dưới 15 tuổi bây giờ mà cao như năm 1979 thì hiện nay chúng ta có tới hơn 36 triệu trẻ em! Trên thực tế thì chúng ta chỉ có khoảng 21 triệu! Đối với mỗi gia đình, thay vì có 4-5 con như trước đây, đã phổ biến mô hình 2 con. Sự biến chuyển lớn lao này mở ra cơ hội to lớn cả trên tầm vĩ mô (toàn quốc) cho tới mỗi gia đình (tầm vi mô) chăm sóc, nuôi dạy trẻ tốt hơn. Thực tế thì tỷ lệ suy dinh dưỡng của trẻ giảm nhanh, tỷ lệ nhập học và số năm đi học cả trẻ trai và trẻ em gái ngày càng lớn. Kết quả này góp phần nâng cao chất lượng dân số. Chất lượng dân số, chất lượng lao động sẽ ngày càng trở thành nhân tố quyết định phát triển của nước ta”. GS.TS Nguyễn Đình Cử |
Hà Thư (Thực hiện)

Có thể uống thuốc tránh thai giữa chu kỳ kinh nguyệt không?
Dân số và phát triển - 17 giờ trướcUống thuốc tránh thai giữa chu kỳ kinh nguyệt là điều có thể. Tuy nhiên, phụ nữ nên tìm hiểu về thời điểm sử dụng và biện pháp tránh thai dự phòng để đạt hiệu quả tốt nhất.

Quan tâm, nâng cao chất lượng cuộc sống cho phụ nữ giai đoạn tiền mãn kinh, mãn kinh
Dân số và phát triển - 1 ngày trướcGĐXH – Theo các chuyên gia, sau mãn kinh, người phụ nữ còn sống thêm khoảng 20-30 năm nhưng phải đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe có thể xuất hiện ở thời gian này.

Ngoài giảm cân, hạt chia còn có 7 lợi ích sức khỏe bất ngờ
Dân số và phát triển - 2 ngày trướcGiàu chất xơ, omega-3 và khoáng chất, hạt chia được xem là ‘siêu thực phẩm’ nhỏ bé mang lại nhiều lợi ích lớn. Thêm hạt chia vào chế độ ăn hằng ngày có thể giúp cải thiện tim mạch, tiêu hóa, đường huyết và hỗ trợ kiểm soát cân nặng...

4 nguyên nhân phổ biến gây đau bụng sau sinh và cách khắc phục hiệu quả
Dân số và phát triển - 3 ngày trướcĐau bụng sau sinh không phải lúc nào cũng bất thường vì thời điểm này tử cung đang dần trở lại trạng thái bình thường. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đau bụng có thể là dấu hiệu của một vấn đề tiềm ẩn...

Đầu tư cho trẻ em gái - vun đắp hạnh phúc gia đình, tương lai đất nước
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcGĐXH - Hưởng ứng Ngày Quốc tế Trẻ em gái 2025, ngành Y tế Nghệ An kêu gọi cộng đồng quan tâm hơn tới sức khỏe, giáo dục và an toàn của trẻ em gái để xây dựng gia đình hạnh phúc, xã hội tiến bộ và nền dân số phát triển bền vững.

U quái buồng trứng có trở thành ung thư không?
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcTừ trường hợp ca phẫu thuật cho một bệnh nhân trẻ bị u quái buồng trứng vừa qua tại Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội, có nhiều người băn khoăn chưa rõ u quái buồng trứng là gì và có nguy cơ ung thư không?

Dấu hiệu nhận biết 5 loại bệnh phụ khoa thường gặp
Dân số và phát triển - 6 ngày trướcCác bệnh phụ khoa không chỉ gây ra những khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày mà còn có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, thậm chí là vô sinh nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Biểu dương trẻ em gái chăm ngoan, học giỏi trong các gia đình tiêu biểu thực hiện tốt chính sách dân số
Dân số và phát triển - 1 tuần trướcGĐXH – Sở Y tế Hà Nội vừa phối hợp với UBND phường Long Biên tổ chức Hội nghị biểu dương trẻ em gái chăm ngoan, học giỏi trong các gia đình tiêu biểu thực hiện tốt chính sách dân số nhân Ngày Quốc tế trẻ em gái (11/10).

6 thói quen đơn giản giúp trái tim khỏe mạnh mà không cần thuốc
Dân số và phát triển - 1 tuần trướcBệnh tim mạch đang là ‘sát thủ thầm lặng’ gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu, chiếm tới hơn 30% số ca tử vong. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể bảo vệ trái tim của mình mà không cần phụ thuộc vào thuốc. Chỉ với vài thay đổi nhỏ trong lối sống, nguy cơ mắc bệnh tim có thể giảm đi đáng kể.

10 tư thế yoga cần tránh khi bị huyết áp cao
Dân số và phát triển - 1 tuần trướcTập yoga là giải pháp nhẹ nhàng, thư giãn, có tác dụng cải thiện sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, cần tránh một số tư thế yoga nâng cao hoặc lộn ngược vì có thể gây căng thẳng cho tim, làm huyết áp cao trầm trọng hơn.

Giao lưu trực tuyến: Chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên và tầm quan trọng của tư vấn khám sức khỏe trước khi kết hôn
Dân số và phát triểnGĐXH - Theo các chuyên gia, sức khỏe sinh sản của vị thành niên, thanh niên được coi là một trong những yếu tố quan trọng có ý nghĩa quyết định đến chất lượng dân số, chất lượng nguồn nhân lực và tương lai của giống nòi.