Gặp những người vừa rời “quan lộ”

Dịp đầu tháng 3/2007 này, một loạt quan chức đến tuổi nghỉ hưu, đó là ông Đặng Hùng Võ – Thứ trưởng Bộ TN-MT; ông Vũ Phạm Quyết Thắng – Phó tổng Thanh tra Chính phủ; bà Võ Thị Thắng – Tổng cục trưởng Tổng cục du lịch; Bà Nguyễn Thị Hồng Minh – Thứ trưởng Bộ Thủy Sản...

Họ rời vị trí sau khi đã làm được nhiều việc cho dân, nhưng cũng còn không ít suy tư trăn trở chưa bao giờ tiết lộ về cơ chế, về môi trường xã hội, về cả những điều họ chưa làm được trong thời gian tại vị. Phóng viên GĐ&XH đã đến nhà riêng từng vị, và câu chuyện bắt đầu...

Những "suy tư nhất định" của ông Đặng Hùng Võ

Vẫn với phong cách rất cởi mở, không hề né tránh, GS.TSKH Đặng Hùng Võ đã dành cho PV Báo GĐ&XH cuộc trò chuyện ngay sau khi ông vừa chính thức nghỉ hưu được mấy ngày và quyết định tự ứng cử Đại biểu Quốc hội khoá XII. Ông bảo: “Khi về nghỉ, mình hoàn toàn thản nhiên, nhưng ít nhiều cũng nghĩ đến những điều mà mình đã tiên liệu trước...”.   

* Sau mấy ngày nhận quyết định nghỉ hưu ông thấy thế nào?

Chắc cũng có người nghĩ một quan chức rời khỏi ghế thì rồi làm gì đây, sẽ hẫng hụt nhiều lắm (cười)... Nhưng đối với mình thì chuyện đó không có gì thay đổi, nó cũng như trước đây mình thôi làm nghề dạy học, chuyển sang làm nghiên cứu khoa học, làm doanh nghiệp, rồi sang làm quản lý nhà nước.

* Cái “suy tư nhất định” của ông ở đây là như thế nào?

Mình cho rằng một số tiêu chí của Việt Nam nhiều khi lấy hình thức làm nội dung. Đấy là mình nói rất thật và nói chung đấy. Thông thường đến cái tuổi này thì mọi người đều phải về hưu. Nhưng cũng phải thấy thực tế là đôi khi có người đến tuổi nhưng năng lực làm việc, sức cống hiến của họ còn hơn nhiều người trẻ khác, nếu mình không sử dụng họ nữa, thì rất phí cho cái chung.

Cũng tương tự như việc người ta chỉ lấy tiêu chí bằng cấp để đánh giá trình độ, văn hoá con người, thì chắc chắn khó mà chuẩn. (Cười) Mặc dù bằng cấp của mình cũng vào hàng tột đỉnh ở Việt Nam rồi (cười), tức là thuộc cái nhóm độ khoảng hiện nay là 300 người (GS, TSKH - P.V) - nhưng trong đó có khoảng chỉ năm, bảy chục có trình độ thật (cười), nhưng mình vẫn phản đối việc nhăm nhăm lấy tiêu chí bằng cấp làm tiêu chí đề bạt, sử dụng cán bộ. Làm kiểu đó lập tức người ta đi chạy bằng, dùng bằng rởm ngay.

Hãy đánh giá con người bằng cách khác, bằng văn hoá thực, bằng trình độ thực của người ta. Nhưng Việt Nam chưa làm được nhiều về điều này, bởi chưa có lộ trình rõ ràng cho việc đó.

* Khi không tiếp tục công việc nữa, ông có thấy điều gì mà mình vẫn phải trăn trở?

Hệ thống pháp luật đất đai mới  của Việt Nam được nhân dân đón nhận rất tốt. DN đón nhận cũng rất tốt, thậm chí nước ngoài đánh giá rất cao là một hệ thống khá minh bạch, rõ ràng, không có khoảng trống. Nhưng sự thực mà nói thì đến nay nó mới chỉ ở trên giấy, và có chăng mới đưa vào thực tế được khoảng 20-30%.

Hình thành một hệ thống pháp luật tốt trên giấy cũng khó, nhưng không khó bằng đưa nó vào cuộc sống, để cuộc sống tiếp nhận như một con đường, trở thành tư duy thường trực của người dân, của người quản lý. Cái trăn trở của tôi có lẽ nằm ở chỗ đó. Thế nên quá trình tiếp theo rất quan trọng. Làm thế nào để nó đi đúng đường, đừng để trở lực nào đó bẻ lái nó đi, để trở về tinh thần bao cấp, tham nhũng, đầu cơ, đặc quyền đặc lợi... Tất cả những cái đó còn rất ngổn ngang. Và nói thực ra thì về vấn đề đất đai vẫn phải có người “rắn mặt” mới làm được. Chứ còn không “rắn mặt”, không làm được chuyện này.

Nói thật là hiện nay vẫn có vướng víu ở tư tưởng một vài lãnh đạo địa phương, vẫn còn vướng ở tư tưởng những nhà đầu tư bất động sản muốn còn siêu lợi nhuận như thời kỳ 2 giá đất. Họ vẫn rất muốn dựa vào cơ chế để không phải đổ mồ hôi, cũng có thể hốt 30-40% lãi suất, thậm chí hốt 300 - 400% lãi suất. Tất cả những cái đó chỉ cần nó có điều kiện thì lập tức nó có thể quay lại ngay được.

Ví dụ gần đây nhất, một Phó chủ tịch của một thành phố lớn phát biểu ở Hội nghị kiểm điểm công tác của ngành 27,28 (tháng 2) lại đề nghị quay lại cơ chế 2 giá đất. Đấy là một cái rất rõ, thậm chí là đề nghị pháp luật cũ hồi năm 1993 mới là phù hợp với cuộc sống thực tế(?).

Tôi “nói có sách, mách có chứng” đấy chứ. Tức là lãnh đạo của một thành phố lớn mà còn chưa thoát được về tư tưởng nữa là, thì hỏi rằng những tỉnh khác có thoát được không? Thành ra cái tôi e ngại là có lý chứ không phải là như các cụ ngày xưa nói là “lo bò trắng răng” (cười) mà tôi cũng nhấn mạnh lại rằng riêng về đất đai thì phải có người “rắn mặt”.

* Ông đã làm lãnh đạo nhiều năm (Trước khi thành lập Bộ TN-MT, ông Võ là Phó Tổng cục trưởng rồi quyền Tổng Cục trưởng Tổng cục địa chính- PV), nhưng cũng xin nói thật là chỉ trong vài năm lại đây lãnh đạo Bộ TN-MT mới được đánh giá cao. Theo ông, điều gì đã giúp cho ông có thể phát huy tài năng, tâm sức đóng góp cho cái chung, như vài năm vừa qua?

Vừa rồi thì nói thực là Bộ TN-MT cũng có điều kiện thuận lợi. Trong nội bộ lãnh đạo, đại đa số là những người có trình độ văn hoá, tức là những người biết cách cư xử, biết tiến, biết thoái, biết mình là ai. Mình cũng cho đó là điều kiện rất quan trọng. Hay nói cách khác là vấn đề “quan trí”. Những mâu thuẫn nội bộ, kèn cựa, mất đoàn kết đều từ chỗ không có văn hoá, “quan trí” thấp mà ra.

Trong văn hoá thì nó chứa cả chính trị, tư tưởng, đạo đức tác phong, nó chứa cả quan niệm của tôi, của anh, của chung, của dân.... Nói chung văn hoá của người lãnh đạo nó quyết định tất cả cách tiếp nhận quyền lợi, cách tiếp cận mọi vấn đề. Mức độ văn hoá ngang nhau thì cách tiếp cận nó giống nhau và quan niệm về quyền lợi nó ngang nhau

Đúng vậy, vì Quốc hội là diễn đàn để ở đó thể hiện được rõ nhất nguyện vọng của cử tri. Nhiều người cũng động viên  nên mình vừa quyết định ra ứng cử Đại biểu Quốc hội. Nhưng mình vẫn có nguyện vọng là thành lập Trung tâm tư vấn đất đai miễn phí (Tất nhiên phải có hoạt động kinh tế, hoặc có quỹ vận động ở khắp nơi để thành lập). Hiện nay, Thủ tướng đã chủ trương rất rõ bằng văn bản là khuyến khích tư vấn pháp lý cho người dân, trong đó có lĩnh vực đất đai.

* Xin cảm ơn ông!

Kỳ 2: "Tôi từng từ chối ba cơ hội thăng tiến" - Tâm sự của nguyên Thứ trưởng Bộ Thủy sản Nguyễn Thị Hồng Minh.

Ngọc Quỳnh