Mối liên hệ chặt chẽ giữa mức sinh, cơ cấu dân số và sự phát triển bền vững
GiadinhNet - Các chuyên gia về dân số, xã hội học cho hay mức sinh và cơ cấu dân số theo tuổi có mối liên hệ hết sức chặt chẽ, tác động đến phát triển bền vững.
Phân tích về điều này, GS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội, cho hay ngay ở nước ta những năm 70-80 của thế kỷ trước mức sinh còn cao (trên 4 con/1 phụ nữ) thì tỉ lệ trẻ em dưới 15 tuổi lên tới hơn 40%. Tỉ lệ người cao tuổi rất thấp chỉ khoảng 5-6%. Ngược lại, khi mức sinh rất thấp như Nhật Bản (1,3 con/1 phụ nữ) thì Nhật trở thành nước siêu già (35% dân số là người cao tuổi). Tỉ lệ trẻ em rất thấp, chỉ dưới 15%.
"Mức sinh thấp ở một số nước có thể ảnh hưởng tới tỉ số giới tính khi sinh" - GS Nguyễn Đình Cử nói và nêu dẫn chứng ở Trung Quốc với văn hóa thích con trai, và chính sách dân số một con trong thời gian dài khiến người dân lựa chọn sinh con trai. Do đó, tỉ số giới tính khi sinh của đất nước hơn 1,3 tỉ dân này rất cao, thậm chí lên đến 120 bé trai/100 bé gái.
Đồng tình với quan điểm mức sinh là yếu tố quan trọng để tác động đến cơ cấu và quy mô dân số, nhưng nhìn nhận ở sự tác động của vấn đề mức sinh tới phát triển bền vững, TS Nguyễn Đức Vinh, Viện trưởng Viện Xã hội học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, cho hay nếu mức sinh cao thì dân số sẽ phát triển quá nhanh ảnh hưởng tiêu cực đến phát triển bền vững. Ngược lại mức sinh quá thấp dẫn đến già hóa dân số quá nhanh, thậm chí dân số suy giảm cũng là một nguyên nhân dẫn đến phát triển không bền vững.

Tiến sĩ Nguyễn Đức Vinh, Viện trưởng Viện Xã hội học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam. Ảnh: Chí Cường
Theo TS Vinh, đối với nước phát triển có năng suất lao động cao, người lao động có thể nuôi được nhiều người thì già hóa sẽ đỡ gây hậu nghiêm trọng không bị quá ảnh hưởng. Nhưng với nước thu nhập thấp như ở Việt Nam thì việc già hóa sẽ ảnh hưởng rất lớn đến phát triển bền vững. Do đó dẫn đến thiếu hụt lao động và hệ lụy bất cập về an sinh xã hội cho người cao tuổi, về trẻ em cũng như xã hội nói chung.
Cũng theo TS Nguyễn Đức Vinh, theo khảo sát gần đây ở một số tỉnh, thành tỷ lệ người muốn có 2 con vẫn là phổ biến nhất (chiếm khoảng độ 2/3 số người được hỏi). Còn tỷ lệ số người muốn người trên 2 con thì khoảng gần 20% và tỷ lệ người muốn có 1 con thì khoảng trên 10%.
"Như vậy, mong muốn có 2 con tuy chiếm đa số nhưng vẫn chưa trở thành chuẩn mực của toàn xã hội", vị Tiến sĩ Xã hội học nhận định và cho rằng tỷ lệ muốn có dưới 2 con tuy thấp có thể sẽ gia tăng trong thời gian tới nếu không có sự can thiệp nào. Tỷ lệ muốn có trên 2-3 con trở nên vẫn rất đáng kể nhất là một vùng hoặc một số nhóm dân số đặc thù.

Một buổi truyền thông, nói chuyện với chị em do Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh Hưng Yên tổ chức Ảnh: VT
"Tuy nhiên giữa việc mong muốn và hiện thực hóa là khoảng cách đáng kể bởi do các tác động kinh tế xã hội", ông nói. Trong điều kiện hiện nay thì người dân Việt Nam sinh ít hơn số con mong muốn một chút. Nếu các điều kiện cản trở gia tăng thì nhiều khả năng số con mong muốn và số con sẽ tiếp tục giảm.
Mức sinh có quan hệ chặt chẽ với quá trình hiện đại hóa, phát triển kinh tế xã hội nói chung, vì vậy những tỉnh thành đô thị, công nghiệp hóa cao hơn thường có mức sinh thấp hơn so với những vùng chậm phát triển hơn. Việt Nam có khác biệt đáng kể về mức độ phát triển kinh tế xã hội lẫn mức sống giữa các tỉnh thành vùng miền nên dẫn đến sự khác biệt về mức sinh như vậy.
Ngoài ra thì yếu tố văn hóa cũng đóng vai trò quan trọng, chẳng hạn số tỉnh đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung bộ tuy mức sống không phải quá thấp nhưng giá trị con cái vẫn rất quan trọng nên mức sinh cao hơn các vùng khác. "Điều đặc biệt ở đồng bằng sông Cửu Long có mức sinh thấp thì chúng tôi vẫn chưa có nghiên cứu cụ thể. Nhiều khả năng sự tác động của các vùng xung quanh ảnh hưởng đến vùng này dẫn đến thay đổi về định hướng giá trị sớm hơn so với mức độ phát triển kinh tế xã hội cho nên mức sinh khá thấp" - TS Vinh cho hay.
"Trên thế giới, Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) đã có tổng kết 8 bài học thành công trong lĩnh vực giảm sinh và được nhiều nước trong đó có nước ta áp dụng trong những năm trước đây. Nhiều nước có mức sinh đã xuống thấp trong một thời gian dài, đã tiến hành chương trình nâng mức sinh lên nhưng bài học chung rút ra là chưa có nước nào thành công trong việc đưa mức sinh tăng trở lại khi mức sinh đã xuống quá thấp. Còn việc duy trì mức sinh thay thế hiện nay chưa có nước nào trước Việt Nam thực hiện nên chúng ta cũng chưa có được cơ hội để học tập kinh nghiệm từ những nước đó.
Chúng ta sẽ phải vừa làm vừa nghiên cứu rút kinh nghiệm. Việc chúng ta thực hiện chương trình duy trì mức sinh thay thế là để tránh tình huống mức sinh sẽ giảm xuống quá thấp không nâng lên được dẫn đến suy giảm dân số, già hóa dân số quá nhanh… như các nước đã đi trước chúng ta gặp phải".
(Ông Nguyễn Văn Tân, nguyên Phó Tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục Dân số)
Q.An

Bất ngờ với lý do người vợ trẻ ôm tờ xét nghiệm ADN khóc nức nở
Dân số và phát triển - 14 giờ trướcSau 4 giờ dài dằng dặc chờ đợi kết quả ADN nhưng mọi chuyện không thuận theo mong mỏi, người phụ nữ trẻ ôm tờ kết quả xét nghiệm, gục đầu khóc nức nở.

Bé gái ở Phú Thọ chào đời với cân nặng 5kg
Dân số và phát triển - 1 ngày trướcGĐXH - Sau sinh, trẻ hồng hào, khóc to, phản xạ tốt. Được biết, trong suốt thai kỳ, sản phụ tăng 20kg và hoàn toàn khỏe mạnh.

5 bí quyết chăm sóc ngực mẹ sau sinh giúp tránh tắc tia sữa, nứt núm vú
Dân số và phát triển - 2 ngày trướcTắc tia sữa, nứt núm vú là tình trạng phổ biến, gây đau đớn và ảnh hưởng đến quá trình nuôi con bằng sữa mẹ. Tuy nhiên, chỉ với vài thói quen chăm sóc ngực đơn giản mỗi ngày, mẹ hoàn toàn có thể phòng tránh hiệu quả.

Tiếng khóc của trẻ báo hiệu bệnh lý, cần cho trẻ kiểm tra sớm
Dân số và phát triển - 3 ngày trướcGĐXH - Theo nghiên cứu, trẻ sơ sinh có thể phát ra từ 5 đến 7 loại tiếng khóc khác nhau, tương ứng với các nhu cầu và cảm xúc khác nhau...

Mẹ bị viêm tuyến vú có cho con bú được không?
Dân số và phát triển - 3 ngày trướcViêm tuyến vú không những gây khó khăn, đau đớn khi cho con bú mà còn dễ có nguy cơ nhiễm trùng áp-xe vú nếu không được điều trị kịp thời. Vậy mẹ có nên cho con bú khi bị viêm tuyến vú không?

10 dấu hiệu của ung thư tuyến tiền liệt có thể nhầm lẫn với bệnh lý khác
Dân số và phát triển - 4 ngày trướcUng thư tuyến tiền liệt thường xuất hiện với những triệu chứng khó nhận biết, dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe ít nghiêm trọng hơn. Đừng bỏ qua những 10 dấu hiệu dưới đây, bởi việc phát hiện sớm có ý nghĩa quyết định trong điều trị.

Cholesterol cao có thể gây ra rối loạn cương dương?
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcNồng độ cholesterol cao không chỉ đe dọa tim mạch mà còn là thủ phạm thầm lặng gây rối loạn cương dương. Tìm hiểu mối liên hệ mật thiết này để bảo vệ sức khỏe nam giới toàn diện hơn.

Thai phụ sinh non, con nặng 1,6kg thừa nhận thường xuyên uống món 'khoái khẩu' này vào buổi sáng
Dân số và phát triển - 6 ngày trướcGĐXH - Thai phụ này đã không duy trì chế độ uống nước đều đặn khi mang thai. Thay vào đó, gần như ngày nào cô cũng uống một đến hai cốc trà sữa vào mỗi bữa sáng.

Vòng tránh thai 'đi lạc', cắm sâu vào cơ tử cung người phụ nữ sau 5 năm sử dụng
Dân số và phát triển - 6 ngày trướcGĐXH - Qua thăm khám, các bác sĩ phát hiện vòng tránh thai đã cắm sâu vào lớp cơ tử cung, vị trí phức tạp và tiềm ẩn nguy cơ tổn thương nếu cố gắng tháo theo phương pháp thông thường.

Mắc sởi khi mang thai, người phụ nữ 26 tuổi sinh non ở tuần 31
Dân số và phát triển - 6 ngày trướcGĐXH - Em bé chào đời non tháng, chỉ nặng 1,7kg, phải nằm lồng ấp, thở máy và đang được theo dõi sát sao tại bệnh viện.

Giao lưu trực tuyến: Chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên và tầm quan trọng của tư vấn khám sức khỏe trước khi kết hôn
Dân số và phát triểnGĐXH - Theo các chuyên gia, sức khỏe sinh sản của vị thành niên, thanh niên được coi là một trong những yếu tố quan trọng có ý nghĩa quyết định đến chất lượng dân số, chất lượng nguồn nhân lực và tương lai của giống nòi.