Phòng tránh viêm màng não (2): Những vi khuẩn chết người

Điều trị muộn, tử vong cao

Màng não làm nhiệm vụ bảo vệ bao bọc xung quanh não và cả tủy sống. Khi màng não bị viêm, nhiễm trùng sẽ xâm lấn não. Các vi khuẩn HIB, mô cầu, phế cầu..., virus, nấm, ký sinh thường tấn công màng não, nặng có thể gây biến chứng và tử vong nếu không điều trị sớm.

Não mô cầu (tên khoa học là Neisseria meningitidis) với các nhóm vi khuẩn gây bệnh thường gặp là A, B, C, Y, W-135. Ở Việt Nam, nhóm vi khuẩn thường gặp gây bệnh là A,B,C. Bệnh lây qua đường hô hấp và có thể lây nhiễm qua tiếp xúc với bàn tay, vật dụng cá nhân bị nhiễm vi khuẩn từ người mang bệnh. Bệnh có tỷ lệ tử vong khá cao nếu không được phát hiện sớm, điều trị đúng và thường để lại di chứng về thần kinh. Sau khi vi khuẩn não mô cầu xâm nhiễm vào cơ thể, thời gian ủ bệnh từ 5-7 ngày, người bệnh có triệu chứng sốt cao (39-40oC), đau đầu, buồn nôn, nôn, cổ cứng, có thể bị co giật, có ban xuất huyết như chấm hồng hoặc mụn nước... Sau 1-2 ngày nếu không điều trị kịp thời, bệnh nhân có biểu hiện lơ mơ hoặc hôn mê, thậm chí xuất hiện mảng xuất huyết và xảy ra sốc dễ gây tử vong.

Viêm màng não do phế cầu là do vi khuẩn phế cầu Streptococcus pneumoniae gây nên. Bệnh gây viêm màng não phổ biến nhất ở người lớn và trẻ em trên 6 tuổi. Những người có nguy cơ mắc cao là người nghiện rượu, bệnh nhân đái tháo đường, viêm tai giữa, viêm xoang, sau chấn thương hoặc vết thương sọ não... Bệnh có triệu chứng: Sốt cao liên tục 39-40oC, nhức đầu, đau mỏi cơ khớp... Nếu có nhiễm khuẩn huyết thì sốt cao dao động, có cơn rét run, sốc, trụy tim mạch, tụt huyết áp, nước tiểu ít, cứng gáy, sợ ánh sáng và tiếng động. So với viêm màng não do mô cầu thì viêm màng não do phế cầu ít nổi ban trên da hơn, nhưng lại có dấu hiệu thần kinh khu trú, liệt mặt, rối loạn tri giác nặng nề hơn.

Viêm màng não do phế cầu có thể gây ra các biến chứng: Tổn thương các dây thần kinh sọ não, áp xe não, viêm tắc tĩnh mạch, viêm quanh mạch máu não, viêm màng trong tim, viêm màng ngoài tim, viêm phổi, viêm thận,... Nếu được chẩn đoán và điều trị muộn, người bệnh có thể bị lác mắt, mù mắt, điếc, câm, liệt các chi hoặc nửa người, tổn thương dây thần kinh sọ não, giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ, rối loạn tâm thần, động kinh, nặng nữa là tử vong.

Viêm màng não do vi khuẩn Hemophilus influenzae týp B (HIB) thường gặp ở mũi và họng, lây truyền từ người này sang người khác qua những giọt nước bọt do hắt hơi và ho. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, trong đó trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Bệnh tiến triển rất nhanh, sau 1 - 2 ngày, nếu không điều trị, người bệnh sẽ hôn mê, co giật. Ở giai đoạn nặng, cũng thường để lại di chứng rất nặng nề về thần kinh, khiến trẻ bị điếc, trí tuệ sa sút, mất khả năng học tập, khó khăn khi vận động... hoặc tử vong. Nguy hiểm là người bệnh có thể mang vi khuẩn HIB mà không có dấu hiệu, triệu chứng của bệnh nên dễ phát tán ra cộng đồng. Bởi vậy, khi thấy trẻ có một vài triệu chứng như sốt, đau đầu, nôn vọt nên khẩn trương đưa trẻ đến cơ sở y tế. Viêm màng não do HIB nếu được điều trị sớm và kịp thời sẽ hạn chế tối đa các di chứng.

Phòng ngừa bằng vaccine

Mức độ dễ lây, mắc của các vi khuẩn này cao và việc chẩn đoán, điều trị đòi hỏi cũng phải rất cẩn trọng. Các bệnh viêm màng não trên do vi khuẩn nên việc sử dụng thuốc điều trị phải do chỉ định của bác sĩ.

Viêm màng não mô cầu có thể phòng được bằng vaccine phòng viêm màng não mô cầu. Hiện nay, ở nước ta có vaccine phòng viêm màng não mô cầu tuýp A và C. Vaccine phòng bệnh này được chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tuổi trở lên và cho người lớn có nguy cơ bị bệnh cao (người đang sống trong vùng có dịch xảy ra, những người đi du lịch tới các vùng đang có dịch...). Do bệnh dễ gây thành dịch nhất là trong các nhà trẻ, gia đình, khu phố nên biện pháp phòng bệnh cần vệ sinh răng miệng, môi trường sạch sẽ, cách ly người bệnh. Khi có các biểu hiện của viêm màng não mô cầu cần đưa bệnh nhân đến ngay cơ sở y tế để khám và điều trị...

Mai Việt