Toàn hệ thống làm công tác dân số sẽ làm nên một giai đoạn thành công mới

Ông Nguyễn Văn Tân, Phó Tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục DS-KHHGĐ

Chủ động, sáng tạo vượt qua thách thức

Nhìn lại năm qua, xin ông cho biết những thành công và những thách thức trong công tác DS-KHHGĐ? Vấn đề nào được coi là khó khăn nhất và chúng ta đã làm gì để khắc phục được?

- Trong năm 2017, với sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền, sự phối hợp tích cực và hiệu quả cả các ban, ngành, đoàn thể và sự nỗ lực của đội ngũ cán bộ làm công tác dân số từ Trung ương đến cơ sở, toàn ngành Dân số đã vượt qua khó khăn, thách thức đưa công tác dân số tiếp tục đạt được những kết quả tích cực.

Ngành Dân số đã làm tốt nhiệm vụ chỉ đạo, điều hành thực hiện kế hoạch hoạt động đã đề ra, hoàn thành 4/6 chỉ tiêu kế hoạch chủ yếu. Tiếp tục duy trì được mức sinh xung quanh mức sinh thay thế. Bình quân mỗi cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ (TFR) sinh 2,04 con, tỉ lệ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại được duy trì ở mức 67,8%. Tỉ số giới tính khi sinh đã chững lại ở mức 112,2 bé trai/100 bé gái; 49% bà mẹ mang thai đã được tầm soát, chẩn đoán bệnh tật trước sinh (chỉ tiêu đề ra là 20%) Hai nội dung tầm soát, chẩn đoán, điều trị sơ sinh và số người mới sử dụng biện pháp tránh thai không đạt chỉ tiêu đề ra.

Công tác truyền thông giáo dục tiếp tục được duy trì và có bước đổi mới. Xã hội hóa công tác dân số được đẩy mạnh. Nội dung truyền thông giáo dục được mở rộng theo hướng toàn diện cả về quy mô, cơ cấu, phân bổ và nâng cao chất lượng dân số; truyền thông giáo dục trên nền tảng kỹ thuật số, tăng khả năng tiếp cận thông tin về dân số của người dân bước đầu được thực hiện. Với sự tham gia ngày càng đông đảo của người dân và doanh nghiệp trong nước cũng như nước ngoài, việc xã hội hóa cung cấp thông tin, phương tiện và dịch vụ DS - KHHGĐ được thúc đẩy, phát triển mạnh. Với những nỗ lực trong xây dựng chính sách, mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này, tỉ lệ người dân tự chi trả cho các phương tiện và dịch vụ KHHGĐ, tầm soát, chẩn đoán điều trị trước sinh và sơ sinh đã đạt trên 50% tổng số người sử dụng phương tiện và dịch vụ.

Năm 2017, chúng ta cũng đã hoàn thành kế hoạch xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật và chính sách làm căn cứ cho công tác quản lý, điều hành công tác dân số trong giai đoạn hiện nay, đồng thời định hình chính sách cho việc mở rộng và chuyển hướng công tác dân số trong giai đoạn tới. Ở Trung ương, 2 thông tư, 3 đề án đã được phê duyệt, ban hành. Đặc biệt, Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới, văn bản thể hiện tập trung những đánh giá khách quan, khoa học về thành tựu, hạn chế trong công tác thời gian qua, xác định rõ những thách thức và định hướng thay đổi toàn diện chính sách dân số trong thời gian tới đã được Ban Chấp hành Trung ương thông qua tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 6 vừa qua.

Khó khăn lớn nhất trong công tác năm 2017 vừa qua là kinh phí Chương trình mục tiêu y tế - dân số từ ngân sách Trung ương giảm nhiều và cấp chậm. Đến tận 15/11/2017, kinh phí này mới chính thức được cấp. Để khắc phục, Bộ Y tế đã chủ động hướng dẫn các địa phương, đơn vị tạm ứng trước kinh phí, vật tư, thuốc thiết yếu từ ngân sách địa phương, vay mượn các doanh nghiệp để triển khai những hoạt động trong kế hoạch, đảm bảo việc cung cấp các dịch vụ thiết yếu được duy trì thường xuyên, không ngắt quãng. Do vậy, hầu hết các chỉ tiêu, kế hoạch đã được hoàn thành. Khi nhận được kinh phí từ Trung ương, các địa phương, đơn vị có nguồn để trả nợ. Qua đây, tôi xin gửi tới UBND các tỉnh, thành phố, các đơn vị, doanh nghiệp lời cảm ơn về sự chia sẻ, hỗ trợ và giúp đỡ quý báu này.

Thành công lớn nhất trong công tác DS-KHHGĐ năm 2017 là Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ra Nghị quyết 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới. Trong đó, chỉ rõ: “Tiếp tục chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển”. Xin ông cho biết những trọng tâm ngành Dân số sẽ thực hiện để phát triển theo hướng toàn diện mà Nghị quyết đã đề ra?

- Nghị quyết số 21-NQ/TW của Đảng ta về công tác dân số trong tình hình mới đã xác định chuyển hướng chính sách dân số từ đặt trọng tâm vào thực hiện KHHGĐ nhằm giảm mức sinh, sang giải quyết toàn diện các vấn dân số của đất nước cả về quy mô, cơ cấu, phân bổ và nâng cao chất lượng dân số.

Để đảm bảo phát triển nhanh và bền vững đất nước, Nghị quyết đã đề ra 6 nhóm mục tiêu với 24 chỉ tiêu phấn đấu cụ thể đến năm 2030: Một là, duy trì mức sinh thay thế trên phạm vi cả nước, “tiếp tục thực hiện giảm sinh ở những nơi có mức sinh cao, duy trì ở những nơi đã đạt mức sinh thay thế, sinh thêm con ở những nơi mức sinh xuống thấp; tăng khả năng tiếp cận các biện pháp tránh thai, bảo vệ và phát triển các dân tộc thiểu số (7 chỉ tiêu); Hai là, đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên (4 chỉ tiêu). Ba là, tận dụng tối đa lợi thế cơ cấu dân số vàng; Bốn là, thích ứng với già hóa dân số, thực hiện già hóa dân số tích cực; Năm là, phân bổ dân số hợp lý, đảm bảo sự tiếp cận đầy đủ, công bằng các dịch vụ xã hội cơ bản của người di cư; hoàn thành việc đăng ký dân số và xây dựng cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia hiện đại đáp ứng yêu cầu quản lý dân cư, xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (4 chỉ tiêu). Sáu là, tập trung nâng cao chất lượng dân số cả về thể chất, trí tuệ và tinh thần; tạo nền tảng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước (10 chỉ tiêu).

Để thực hiện thành công 6 nhóm mục tiêu nêu trên, đòi hỏi sự nỗ lực của toàn Đảng, toàn dân như Nghị quyết 21 đã chỉ rõ, ngành Dân số không thể thực hiện một mình được. Do vậy, ngành Dân số cần phải thực hiện tốt 2 chức năng: vừa phải quản lý, chỉ đạo thực hiện các nhiệm vụ do Nhà nước giao, vừa phải tham mưu giúp chính quyền các cấp điều phối các ngành, cơ quan khác nhau thực hiện các nhiệm vụ về dân số hoặc liên quan đến dân số. Nghị quyết 21-NQ/TW cũng đã xác định cần phải “xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành nhằm tăng cường chỉ đạo, điều phối hoạt động của các ngành, cơ quan có chức năng quản lý các lĩnh vực liên quan đến dân số và phát triển”.

Đẩy mạnh trọng tâm sang Dân số và Phát triển

Chăm sóc thế hệ mầm non là một trong những giải pháp nâng cao chất lượng dân số. Ảnh: T.G

Để thực hiện thành công những mục tiêu mà Nghị quyết đã đề ra, theo ông ngành Dân số cần tập trung vào những giải pháp nào?

- Để thực hiện thành công các quan điểm và mục tiêu đã đề ra, Nghị quyết 21-NQ/TW cũng nêu rõ 7 nhóm giải pháp cần phải được thực hiện đầy đủ, đồng bộ về lãnh đạo, chỉ đạo; đổi mới tuyên truyền, vận động về công tác dân số; hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật; phát triển mạng lưới và nâng cao chất lượng dịch vụ về dân số; đảm bảo nguồn lực cho công tác dân số; kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ dân số và tăng cường hợp tác quốc tế.

Nhằm nhanh chóng đưa tinh thần và nội dung của Nghị quyết 21 vào cuộc sống, ngày 31/12/2017, Chính phủ đã có Nghị quyết 137 ban hành chương trình hành động thực hiện Nghị quyết, trong đó giao nhiệm vụ, công việc cụ thể cho các cấp, các ngành, trong đó có ngành Y tế, Dân số.

Thực hiện Nghị quyết 21 của Ban Chấp hành Trung ương và Nghị quyết 137 của Chính phủ, hệ thống làm công tác dân số cần phải hết sức nỗ lực triển khai, tổ chức thực hiện toàn diện và đồng bộ các giải pháp đã được đề ra. Trong năm 2018, ngành Dân số phải tập trung vào các nhiệm vụ và giải pháp sau:

Một là, tích cực tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các cấp, các ngành quán triệt và triển khai tinh thần, nội dung “chuyển trọng tâm công tác dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển” của Nghị quyết 21 sâu rộng trong cán bộ, đảng viên và nhân dân trên địa bàn. Trên cơ sở đó, xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện Nghị quyết phù hợp với tình hình, điều kiện cụ thể của địa phương, hướng đến đạt được các mục tiêu mà Nghị quyết 21 đã đề ra.

Hai là, đẩy mạnh các hoạt động truyền thông giáo dục theo hướng mở rộng toàn diện nội dung về công tác dân số cả về quy mô, cơ cấu, phân bổ và đặc biệt là nâng cao chất lượng dân số, tạo sự đồng thuận trong xã hội về chủ trương, đường lối của Đảng trong công tác dân số; cung cấp kiến thức và chuyển đổi hành vi về dân số trong các tầng lớp nhân dân.

Ba là, khẩn trương hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về dân số, nhanh chóng thể chế hóa nội dung của Nghị quyết 21. Trước mắt, khẩn trương hoàn thành Luật Dân số và các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật; xây dựng Chiến lược Dân số đến năm 2030 theo định hướng mới.

Bốn là, tích cực kiện toàn tổ chức bộ máy làm công tác dân số ở các cấp theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả đủ sức thực hiện chức năng quản lý điều hành và đảm nhiệm vai trò điều phối hoạt động của các cơ quan liên quan trong lĩnh vực dân số. Đẩy mạnh các hoạt động đào tạo, tập huấn cán bộ các cấp theo định hướng dân số và phát triển, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ từ trung ương đến cơ sở.

Năm là, đổi mới việc xây dựng kế hoạch theo định hướng của Nghị quyết 21; kế hoạch và phân bổ chỉ tiêu kế hoạch phải triệt để căn cứ vào tình hình thực tế của địa phương, đơn vị; phát huy tối đa sự chủ động của địa phương, đơn vị.

Sáu là, tập trung quản lý, điều hành thực hiện tốt các nội dung hoạt động trong kế hoạch 2018, hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu đã đề ra.

Nhân dịp Tết Nguyên đán, ông có nhắn nhủ gì với đội ngũ cán bộ và cộng tác viên làm dân số ở cơ sở?

- Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới toàn thể đội ngũ làm công tác dân số trong cả nước, đặc biệt là độ ngũ cộng tác viên dân số - những người “ăn cơm nhà, vác tù và hàng tổng” đã ngày đêm “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng” - đã góp sức làm nên thành tựu to lớn trong công tác dân số thời gian qua và sẽ là lực lượng chủ lực thực hiện công tác này trong thời gian tới.

Nhân dịp năm mới Mậu Tuất 2018, kính chúc toàn thể cán bộ dân số trên khắp mọi miền đất nước lời chúc sức khỏe, an khang, thịnh vượngn

Trân trọng cảm ơn ông!

Việt Hà (thực hiện)