Tội phạm tuổi "ô mai": Bài học không của riêng ai

Đội có 48 phạm nhân, tuổi đời sàn sàn nhau nên ngay trong cách xưng hô cũng rất dễ nảy sinh kiểu "cá mè một lứa". Đấy còn chưa kể những xích mích có thể phát sinh từ những cái quệt tay, quệt chân khi lao động hay những câu nói ...

Trung úy Hoài hướng dẫn phạm nhân nhí khâu bóng.

Trung úy Hoài cho biết, 2/3 số phạm nhân của đội là các cậu ấm người Hà Nội, còn lại thì đến từ các tỉnh Thanh Hóa, Nam Định, Sơn La, Hải Phòng… Vừa hiếu động kiểu trẻ con, vừa bộc phát kiểu côn đồ, thế nên để giữ tốt kỷ luật, trật tự thôi cũng rất cần phải cứng rắn.

Còn trong giáo dục, lại phải vô cùng mềm dẻo, để các "bé" hiểu ra sai lầm của mình, để hướng các "bé" đến tương lai sau khi mãn hạn tù. Phải giúp các "bé" lấy lại niềm tin, tình yêu thương và cả niềm hy vọng. Làm được việc này khó lắm, bởi nhiều phạm nhân gia đình ly tán, bố, mẹ phạm tội… Cái nền gia đình không vững chắc là một trong những nguyên nhân đẩy các em phạm tội.

Chính vì vậy, để lấy lại niềm tin của các em về cuộc sống, về gia đình không thể trong một sớm, một chiều.

Trở lại câu chuyện của cậu bé thèm ăn bánh giò Nguyễn Đức Anh, chúng tôi thấy phạm nhân này có hoàn cảnh thật đặc biệt. Gia đình Đức Anh trú tại phố Minh Khai, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội.

Bố nghiện ma tuý từ khi Đức Anh còn nhỏ xíu, rồi bố đi cai nghiện, mẹ đi làm ăn xa, anh em Đức Anh ở với bà. Nguồn sống của anh em Đức Anh trông vào mẹt giò chả, bánh chưng của bà. Học đến lớp 7, Đức Anh bỏ học. Cùng với một người bạn và một cậu em họ, Đức Anh tổ chức cướp xe đạp của học sinh Trường THPT Hồng Hà ở đầu dốc Minh Khai. Mục đích của cả bọn là cướp xe đem đi bán lấy tiền chơi games...

Hành vi nguy hiểm này được gia đình các nạn nhân báo cho Công an phường Thanh Lương, quận Hai Bà Trưng. Cơ quan Công an đã bắt quả tang hành vi phạm tội của nhóm Đức Anh. Sự liều lĩnh của cả nhóm đã bị Tòa án xử: Đức Anh 28 tháng tù giam, hai đồng bọn bị án 20 tháng.

Từ nhà tạm giữ của Công an quận Hai Bà Trưng đến Trại tạm giam của Công an Hà Nội và khi thành án đến cải tạo tại Trại Thanh Lâm... Với một đứa trẻ lần đầu bị giam giữ, cảm giác lo sợ, bất an thi thoảng lại ập về.

Đức Anh nhớ như in ngày nhập Trại Thanh Lâm, đó là ngày 14/7/2008. Trước khi đến đây, cậu chưa từng nghe nói chứ nói gì đến việc biết Trại Thanh Lâm đóng ở địa bàn nào. Đến nơi rồi, cậu ngỡ ngàng vì thấy xung quanh bát ngát màu xanh của cây cối, đồi núi. Hơn nửa năm ở tù, Đức Anh thấm thía sự khổ sở của việc mất tự do. Nếu ở nhà, chỉ cần nghĩ đến bánh giò, 5 phút cậu sẽ được ăn thỏa thê.

Nghĩ đến việc thèm ăn bánh giò của phạm nhân nhí này, tôi chợt bật cười. Đúng là rất trẻ con, chẳng ước muốn gì cao sang, chỉ là món quà vặt giản đơn. Tiếc rằng, bánh giò không phải là món ăn có ở Thanh Hóa, đặc biệt là ở huyện miền núi Như Xuân nên rất khó kiếm, nếu không tôi đã mua tặng cậu phạm nhân tuổi teen này.

Phạm nhân tuổi vị thành niên được nhiều ưu tiên, Trung úy Hoài nói. Đó là những ưu tiên về nơi ăn chốn ở; giảm án (1/4 thời gian giam giữ sẽ được giảm án); đặc xá; lao động, cải tạo phù hợp với lứa tuổi; học tập pháp luật, giáo dục công dân hai buổi/tuần.

Thế nên mới có chuyện, sau một chuyến đi công tác từ Hà Nội về, đồng chí Giám thị Nguyễn Xuân Phòng nhìn thấy hai cậu bé trắng trẻo đang đùa nghịch trong khuôn viên khu hành chính nên hỏi cấp dưới: "Con nhà ai thế?". Nghe câu trả lời, đồng chí mới biết đó là hai phạm nhân nhí vừa được giao nhiệm vụ tưới hoa, cây cảnh. "Nhìn các cháu hồn nhiên thơ trẻ vừa thương, vừa giận", đồng chí giám thị cả đời gắn bó với Trại giam Thanh Lâm tâm sự.

Trại giam Thanh Lâm vốn đóng ở nơi rừng sâu, núi đỏ, có những phân trại trong mùa mưa bị cách ly hoàn toàn với bên ngoài. Có những quản giáo mỗi khi đêm về lại trở thành Rôbinson giữa bốn bề núi đồi. Họ mong trời sáng để được tiếp xúc với con người, đó là những phạm nhân được chuyển từ nơi giam giữ đến lao động. Người quản giáo vừa làm nhiệm vụ giáo dục, cảm hóa phạm nhân, vừa là những ông chủ mô hình rừng - vườn - chuồng.

Chúng tôi đã gặp những con người này khi vào Phân trại K1, K3... Giữa bốn bề rừng núi, khi ráng chiều đỏ quạch, nhìn những lán trại mà xung quanh chỉ có cây cối, chúng tôi thấy khâm phục những người Cảnh sát trại giam. Đêm tối, chỉ có họ ở lại. Chỉ còn họ đối diện với chính mình.

Tìm hiểu, chúng tôi biết thêm, mới đây đường Hồ Chí Minh được xây dựng mới và đưa vào sử dụng nên việc đến trại thuận lợi hơn. Còn trước kia, chỉ đi từ TP Thanh Hóa lên trại giam đã mất cả ngày. Hơn nữa, điều kiện hạ tầng của huyện miền núi Như Xuân còn rất khó khăn, phần lớn cán bộ trại giam phải gửi con về quê đi học. Thế nên, khi đến lớp học xóa mù, nhìn những phạm nhân từ tuổi vị thành niên đến những người tóc muối tiêu đang học A, B, C, chúng tôi mới thấy hết ý nghĩa của việc cải tạo, giáo dục và trang bị kiến thức cho phạm nhân.

Trong dịp đặc xá đúng ngày Tết ông Công, ông Táo vừa qua, chúng tôi đã gặp những phạm nhân như thế. Ví dụ phải kể đến phạm nhân lứa tuổi 9X Phạm Xuân Hào, quê ở tỉnh Quảng Ninh.

Trung úy Hoài buồn rầu cho chúng tôi biết, khi nghiên cứu hồ sơ của những phạm nhân này, anh đều thấy hành vi phạm tội của các em đều bộc phát, bị lôi kéo và hậu quả rất nặng nề. Các em còn quá nhỏ, tội ác sẽ khiến tâm hồn thơ trẻ bị bôi đen, tương lai trở nên mù mịt.

Vũ Hưng Thái, 17 tuổi, quê ở Nam Định phạm tội khi mới 14 tuổi. Thái bị lôi kéo tham gia vào một vụ cướp của giết người cùng với 3 thanh niên lớn hơn 5 tuổi. Tòa án đã rất nghiêm minh khi xử một đối tượng tử hình, hai người lĩnh án tù chung thân.

Thái đang ở tuổi vị thành niên nên được sự khoan hồng của pháp luật nhưng vẫn phải thụ án giam giữ. Bố mẹ ly hôn khi Thái học lớp 5. Những bữa cơm vẫn có đầy đủ thịt, cá, rau đậu khiến Thái không thấy thiếu thốn nhưng lại thấy tiếc sự đầm ấm của bữa cơm gia đình. Giá như người thân gần gũi, giám sát Thái nhiều hơn, không hẳn cậu bé này lại phạm tội tày trời như vậy.

Bằng tuổi Thái và cũng phạm tội đặc biệt nghiêm trọng nhưng Nguyễn Văn Tiến, hộ khẩu thường trú ở TP Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa lại gây tội ác chỉ vì một câu nói đểu. Nạn nhân của Tiến là một cậu bé cùng tuổi. Đó là  lần Tiến cùng 3 người bạn rủ nhau đi chơi. Trên đường đi, cả 4 gặp một cậu bé cùng tuổi. Nghĩ rằng bị nói đểu nên cả bọn xúm vào đánh cậu bé. Hậu quả thật đau lòng, nạn nhân mất mạng còn cả 4 đối tượng đều lĩnh án phạt tù.  

Trẻ vị thành niên phạm tội ngày càng có biểu hiện gia tăng. Những tác động của xã hội, buông lỏng sự quản lý của gia đình là những nguyên nhân được xếp ở hàng đầu.

48 phạm nhân nhí, 48 gia đình tan vỡ, và cũng ngần ấy cặp bố mẹ phải khổ sở vì con đang phải cải tạo, giam giữ; các cậu bé này là một nhẽ, giúp các em không lệch lạc về lối sống, lối suy nghĩ là cả một vấn đề không đơn giản chút nào.

Khi tiếp xúc với 9 phạm nhân nhí được đặc xá trong dịp Tết Nguyên đán Kỷ Sửu, chúng tôi thấy các em rất vui. Đúng thôi, các em được về với người thân, gia đình và cộng đồng xã hội.