Trình độ học vấn của ông bà có ảnh hưởng đến cháu: Kết luận từ nghiên cứu khoa học gây tranh cãi
Câu trả lời có thể khiến bạn bất ngờ.
Giáo sư Bàng Duy Quốc – công tác tại Học viện Tâm lý và Khoa học Nhận thức, Đại học Sư phạm Hoa Đông (Trung Quốc) là người nhiều năm nghiên cứu về sự phát triển tư duy sáng tạo ở trẻ em.
Dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm trong ngành tâm lý học, nhóm của ông đã phân tích mối liên hệ giữa mô hình nuôi dạy trong các kiểu gia đình khác nhau và sự phát triển khả năng sáng tạo của trẻ.
Họ phân chia gia đình thành 4 loại chính:
Gia đình hạt nhân cha mẹ – con cái: Không có ông bà cùng sống chung.
Gia đình có ông bà nhưng không sống chung: Có tương tác định kỳ giữa thế hệ ông bà và cháu.
Gia đình ba thế hệ sống chung, nhưng cha mẹ vẫn là người chủ đạo trong giáo dục.
Gia đình ba thế hệ sống chung, ông bà là người nắm vai trò chủ đạo trong việc dạy dỗ cháu.
Kết quả so sánh cho thấy: Trẻ em sống trong mô hình thứ hai, tức có ông bà nhưng không sống chung và chỉ tương tác ở mức độ vừa phải có khả năng sáng tạo phát triển tốt nhất. Ngược lại, nhóm trẻ thuộc kiểu gia đình thứ tư, ông bà làm "chủ lực" trong giáo dục lại có mức phát triển sáng tạo thấp nhất.
Một điểm đáng chú ý khác: Các bé trai chịu ảnh hưởng tiêu cực rõ rệt hơn các bé gái trong môi trường giáo dục do ông bà dẫn dắt. Giáo sư Bàng nhận định, có thể do tư tưởng nuông chiều "cháu trai là vàng" của thế hệ lớn tuổi đã vô tình kìm hãm sự tự lập, tò mò và dám thử sai của trẻ những yếu tố cốt lõi để hình thành tư duy sáng tạo.

Vì sao giáo dục do ông bà chủ đạo lại cản trở khả năng sáng tạo?
Giáo sư Bàng đã phân tích các nguyên nhân tâm lý và xã hội đằng sau hiện tượng này. Ông cho rằng:
Thứ nhất, ông bà thường đặt ưu tiên hàng đầu vào sự an toàn thể chất, hơn là việc tạo điều kiện cho trẻ khám phá và mạo hiểm học hỏi.
Thứ hai, họ ít để tâm đến nhu cầu cảm xúc, tâm lý của trẻ, mà chú trọng hơn đến ăn mặc, giấc ngủ, thể trạng.
Thứ ba, trong những gia đình mà ông bà là người chính dạy cháu, cha mẹ đôi khi rút lui khỏi vai trò giáo dục, phó mặc hoàn toàn cho thế hệ trước.
Những yếu tố này khiến trẻ ít được thử, sai trong môi trường an toàn, ít được khuyến khích phát triển chính kiến và tư duy độc lập, điều tối quan trọng để hình thành khả năng sáng tạo.
Một góc nhìn khác: Khi ông bà và cháu học cùng nhau, điều kỳ diệu có thể xảy ra
Trái với góc nhìn có phần "phê phán nhẹ" trên, Giáo sư Lý Gia Thành – Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Giáo dục Suốt đời, Đại học Sư phạm Hoa Đông lại mang đến một quan điểm tích cực hơn về vai trò của ông bà trong giáo dục hiện đại.
Ông cho rằng, trong kỷ nguyên số, khi trẻ nhỏ dạy ông bà dùng điện thoại, tra cứu Google, còn ông bà kể chuyện truyền thống, dạy trẻ thêu thùa, làm bánh… thì một mô hình học tập hai chiều giữa các thế hệ đang được hình thành và mang giá trị giáo dục rất riêng.
Theo ông, ở các nước như châu Á và châu Phi, nơi có mô hình gia đình đa thế hệ phổ biến, sự tương tác giữa "một già – một trẻ" không chỉ tạo ra giá trị học tập, mà còn góp phần bảo tồn sự đa dạng văn hóa toàn cầu và tôn vinh mối quan hệ giữa các thế hệ.
Không phải "ông bà dạy cháu" tốt hay xấu – mà là "cách dạy" thế nào mới quan trọng
Dữ liệu khoa học cho thấy: Khi ông bà can thiệp quá sâu và chiếm vị trí trung tâm trong việc dạy dỗ trẻ, đặc biệt nếu không có nền tảng kiến thức giáo dục hiện đại, thì khả năng sáng tạo của trẻ dễ bị cản trở. Tuy nhiên, nếu vai trò của ông bà là đồng hành, gợi mở, truyền cảm hứng, thì mối quan hệ này lại có thể mang đến những giá trị rất đặc biệt vừa nuôi dưỡng cảm xúc, vừa kết nối truyền thống và hiện đại.
Vì vậy, trình độ học vấn không phải yếu tố quyết định duy nhất, nhưng nó ảnh hưởng đến cách ông bà lựa chọn giáo dục cháu mình theo hướng khuyến khích hay giới hạn. Và điều này, xét đến cùng, chính là chìa khóa tác động đến khả năng sáng tạo của một đứa trẻ.

Hiểu Đan

Bí mật dạy con học ít vẫn giỏi: Cha mẹ chỉ cần kiên trì với 3 thói quen buổi tối
Nuôi dạy con - 15 giờ trướcGĐXH - Nhiều cha mẹ than phiền: "Sao con nhà mình học mãi mà chẳng tiến bộ, trong khi con người ta học đâu nhớ đó?". Thực tế, bí quyết nằm ở cách dạy con khoa học, đúng với quy luật hoạt động của não bộ.

Gen Z 'cày' game ở nhà kiếm 110 triệu đồng/tháng, mẹ bắt đi làm lương 22 triệu
Nuôi dạy con - 18 giờ trướcThanh niên bị mẹ mắng, bắt đi làm công việc ổn định với mức lương 22 triệu đồng, dù hiện tại anh kiếm 37 – 110 triệu đồng/tháng với việc nằm nhà “cày” game.

Người cha bị cả trường mắng là ‘bỏ mặc con học hành’, 18 năm sau khiến ai cũng ngả mũ
Nuôi dạy con - 6 ngày trướcGĐXH - Hoàng Phúc Lâm tự gọi mình là "một kiểu phụ huynh khác" và không đồng ý với quan điểm dạy con của "cha mẹ hổ" phổ biến.

Cha mẹ 'giả nghèo' dạy con tiết kiệm: 10 năm sau phải bật khóc vì hối hận
Nuôi dạy con - 6 ngày trướcGĐXH - Nhiều cha mẹ tin rằng dạy con tiết kiệm bằng cách "đóng giả nghèo" sẽ giúp con trưởng thành, biết quý trọng đồng tiền. Nhưng họ không hiểu điều đó khiến con tổn thương đến nhường nào.

Cha mẹ càng can thiệp, con càng dễ thất bại: Bài học đắt giá từ một giảng viên đại học
Nuôi dạy con - 1 tuần trướcGĐXH - Sau hơn một thập kỷ đứng lớp, tôi nhận ra: không phải áp lực học tập hay bài vở, chính sự can thiệp quá mức của cha mẹ mới là thứ khiến nhiều đứa trẻ trở nên tự ti, rối loạn và mất phương hướng.

Hàng triệu phụ huynh không tưởng tượng được sức tàn phá của câu nói này: Tâm hồn con rạn nứt, lớn lên đầy trắc trở
Nuôi dạy con - 1 tuần trướcBạn có thấy mình trong câu chuyện này!

Nghiên cứu chỉ ra: Bố làm những nghề nghiệp sau, con cái thường thông minh hơn!
Nuôi dạy con - 1 tuần trướcNghiên cứu đã khảo sát 1.065 trẻ em để tìm hiểu các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ.

Thực hư vụ bé trai 9 tuổi bị cha ruột và mẹ kế nhét trong cốp xe đi cả nghìn km
Nuôi dạy con - 1 tuần trướcGần đây, mạng xã hội bất ngờ lan truyền hình ảnh và thông tin một bé trai 9 tuổi nằm co ro trong cốp xe ô tô trên hành trình dài 1.000km từ Phật Sơn (Quảng Đông) đến Quế Lâm (Quảng Tây).

Học giỏi nhưng điểm đại học không cao, nam sinh bị mẹ đuổi khỏi nhà, đổi mã cửa
Nuôi dạy con - 1 tuần trướcĐiểm không đủ cao để vào trường đại học top đầu Trung Quốc, thanh niên vừa tốt nghiệp cấp 3 bị bố mẹ đuổi khỏi nhà, đổi mã cửa và cắt nguồn tài chính.

5 cách giúp mẹ hòa hợp với con gái tuổi ẩm ương
Nuôi dạy con - 1 tuần trướcBài viết này gợi ý 5 cách giúp mẹ và con gái tuổi teen vượt qua giai đoạn khó khăn để có một mối quan hệ bền chặt hơn bao giờ hết.

Cha mẹ 'giả nghèo' dạy con tiết kiệm: 10 năm sau phải bật khóc vì hối hận
Nuôi dạy conGĐXH - Nhiều cha mẹ tin rằng dạy con tiết kiệm bằng cách "đóng giả nghèo" sẽ giúp con trưởng thành, biết quý trọng đồng tiền. Nhưng họ không hiểu điều đó khiến con tổn thương đến nhường nào.