Hà Nội
23°C / 22-25°C

Xu hướng sinh con ở Việt Nam và bài toán duy trì mức sinh thay thế

Thứ ba, 14:39 15/12/2020 | Dân số và phát triển

GiadinhNet – Hiện nay, mong muốn có 2 con tuy chiếm đa số nhưng vẫn chưa trở thành chuẩn mực của toàn xã hội. Tỷ lệ muốn có dưới 2 con tuy thấp có thể sẽ gia tăng trong thời gian tới nếu không có sự can thiệp nào. Tỷ lệ muốn có trên 2-3 con trở lên vẫn rất đáng kể nhất là một vùng hoặc một số nhóm dân số đặc thù.

Đa phần người dân muốn sinh 2 con

Thời gian qua, Việt Nam đã khống chế thành công tốc độ gia tăng nhanh quy mô dân số, đạt và duy trì mức sinh thay thế từ năm 2006 đến nay. Tuy nhiên, chênh lệch mức sinh giữa các địa phương là rất đáng kể tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế và an sinh của xã hội.

Nhiều địa phương có điều kiện kinh tế xã hội hạn chế như Lai Châu, Điện Biên, Kon Tum…thì có mức sinh còn cao. Bên cạnh thì những tỉnh có điều kiện kinh tế phát triển như TP.HCM, Bà Rịa –Vũng Tàu, Bình Dương…thì mức sinh lại rất thấp.

Xu hướng sinh con ở Việt Nam và bài toán duy trì mức sinh thay thế - Ảnh 1.

Hướng dẫn chăm sóc trẻ sơ sinh tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Kon Tum. Ảnh: N.Mai


Về nguyên nhân dẫn đến thực trạng này, các chuyên gia cho rằng, mức sinh có quan hệ chặt chẽ với quá trình hiện đại hóa, phát triển kinh tế xã hội nói chung, vì vậy những tỉnh thành đô thị và công nghiệp hóa cao hơn thường có mức sinh thấp hơn so với những vùng chậm phát triển hơn. Việt Nam có khác biệt đáng kể về mức độ phát triển kinh tế xã hội lẫn mức sống giữa các tỉnh thành vùng miền nên dẫn đến sự khác biệt về mức sinh như vậy.

Ngoài ra, yếu tố văn hóa cũng đóng vai trò quan trọng, chẳng hạn số tỉnh Đồng bằng sông Hồng, Bắc Trung Bộ tuy mức sống không phải quá thấp nhưng giá trị con cái vẫn rất quan trọng nên mức sinh cao hơn các vùng khác. Còn Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ có mức sinh thấp, nhiều khả năng có sự tác động của các yếu tố kinh tế xã hội dẫn đến mức sinh giảm xuống. 

Về nhu cầu sinh con của người dân, theo khảo sát gần đây ở một số tỉnh thành của PGS.TS Nguyễn Đức Vinh, Viện trưởng Viện Xã hội học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam cùng các cộng sự cho thấy, tỷ lệ người muốn có 2 con vẫn là phổ biến nhất chiếm khoảng độ 2/3 số người được hỏi. Còn tỷ lệ số người muốn người trên 2 con thì khoảng gần 20% và tỷ lệ người muốn có 1 con thì khoảng trên 10%.

"Mong muốn có 2 con tuy chiếm đa số nhưng vẫn chưa trở thành chuẩn mực của toàn xã hội. Tỷ lệ muốn có dưới 2 con tuy thấp có thể sẽ gia tăng trong thời gian tới nếu không có sự can thiệp nào. Tỷ lệ muốn có trên 2-3 con trở nên vẫn rất đáng kể nhất là một vùng hoặc một số nhóm dân số đặc thù", PGS.TS Nguyễn Đức Vinh cho hay.

Tuy nhiên, theo PGS.TS Nguyễn Đức Vinh, giữa việc mong muốn và hiện thực hóa là khoảng cách đáng kể bởi do các tác động kinh tế xã hội. Trong điều kiện hiện nay thì người dân Việt Nam sinh ít hơn số con mong muốn một chút. Nếu các điều kiện cản trở gia tăng thì nhiều khả năng số con mong muốn và số con sẽ tiếp tục giảm.

Tại sao phải khuyến sinh ở vùng mức sinh thấp?

Đề cập cụ thể về vấn đề mức sinh đang có xu hướng xuống thấp tại một số tỉnh, thành nhất là các tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ, PGS.TS Nguyễn Đức Vinh cho rằng, nguyên nhân có thể là do việc trì hoãn kết hôn dẫn đến tỷ lệ kết hôn phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ giảm thấp. Cùng với đó, bản thân các cặp vợ chồng ở những vùng này muốn sinh ít hoặc không có điều kiện để sinh 2 con hoặc trì hoãn việc sinh con.

Nguyên nhân tiếp theo mà vị chuyên gia này chỉ ra đó là ở một số vùng thường có tỷ lệ phụ nữ, thanh niên nhập cư khá cao và nhiều người trong số này trì hoãn sinh hoặc nếu có sinh lại về quê để sinh.

Xu hướng sinh con ở Việt Nam và bài toán duy trì mức sinh thay thế - Ảnh 2.

Để duy trì mức sinh thay thế thì vừa phải tiếp tục giảm sinh ở những nơi mức sinh cao, vừa phải nỗ lực không cho mức sinh giảm ở những nơi đã ở hoặc đang ở dưới mức sinh thay thế. Ảnh: Anh Thư


PGS.TS Nguyễn Đức Vinh cho biết thêm, hiện nay, điều kiện kinh tế xã hội khiến các bậc cha mẹ ít kỳ vọng hơn vào sự chăm sóc, hỗ trợ của con cái trong khi chi phí sinh đẻ, nuôi dạy con lại tăng cao, nhất là ở các thành phố lớn. Trong khi những chính sách phúc lợi xã hội lại chưa thể và cũng khó có thể bù đắp cho những thiếu hụt này. Vì vậy, để tránh mức sinh tiếp tục giảm thấp là điều hết sức khó khăn.

Tuy nhiên, Viện trưởng Viện Xã hội học cũng chỉ ra, điều thuận lợi hiện nay là do văn hóa Việt Nam vẫn coi trọng giá trị của đứa con, đa số người dân vẫn muốn có đủ 2 con hoặc hơn. Họ sinh ít không phải vì họ muốn mà do điều kiện không cho phép. Do đó, "nếu được hỗ trợ, khuyến khích, tôi tin sẽ có hiệu quả nhất định, mặc dù đó không phải là giải pháp toàn diện", PGS.TS Nguyễn Đức Vinh nói.

Nói về sự khác biệt trong các giải pháp điều chỉnh mức sinh giữa trước đây so với hiện tại, PGS.TS Nguyễn Đức Vinh cho rằng, Việt Nam đã có nhiều kinh nghiệm giảm sinh, tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa có kinh nghiệm trong việc triển khai các chính sách khuyến sinh hay duy trì mức sinh thay thế. Riêng về việc duy trì mức sinh thay thế, trên thế giới hiện nay cũng chưa có nước nào thành công để chúng ta có thể học tập.

"Mục tiêu giảm sinh có lẽ đơn giản hơn vì chỉ cần tập trung nỗ lực vào những yếu tố dẫn đến mức sinh cao, chủ yếu là vận động sử dụng tránh thai hiệu quả. Tuy nhiên, việc duy trì mức sinh thay thế thì vừa phải tiếp tục giảm sinh ở những nơi mức sinh cao, vừa phải nỗ lực không cho mức sinh giảm ở những nơi đã ở hoặc đang ở dưới mức sinh thay thế", TS Vinh nhận định.

Hơn nữa, trong thời kỳ giảm sinh việc người dân sinh ít con đi đã đem lại những hiệu quả về kinh tế, đời sống rõ rệt đối với gia đình. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay việc khuyến sinh nhằm các gia đình sinh đủ 2 con sẽ đòi hỏi các gia đình mất thêm nhiều chi phí về vật chất cũng như thời gian, cơ hội...

Cùng với đó, trong bối cảnh nước ta hiện nay, do tình trạng mức sinh còn khác biệt giữa các vùng miền, tỉnh thành nên không thể ban hành khẩu hiệu hay chiến lược chung mà phải đa dạng phù hợp với từng địa phương. Mặt khác, trong thời gian giảm sinh, Việt Nam được hỗ trợ đáng kể về kinh phí, kỹ thuật từ cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, trong việc duy trì mức sinh thay thế, sự hỗ trợ đó ít hơn nhiều.

Hiện tại theo khảo sát thì đa số người dân vẫn muốn có 2 con kể cả những vùng có mức sinh thấp. Nói cách khác, văn hóa coi trọng con cái vẫn phổ biến ở Việt Nam. Vì vậy, chúng ta sớm có chính sách khuyến sinh và triển khai chính sách ấy thì sẽ có hiệu quả hơn nhiều quốc gia phát triển khác. Tuy nhiên, tình trạng sinh ít con kéo dài qua nhiều thế hệ thì văn hóa này sẽ thay đổi. Tỷ lệ người muốn một con và không muốn có con sẽ gia tăng, lúc đó thì chính sách khuyến sinh sẽ khó thực hiện và khó hiệu quả. Kinh nghiệm từ các nước đã cho thấy điều đó.

PGS.TS Nguyễn Đức Vinh, Viện trưởng Viện xã hội học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam

Mai Thùy

Mai Thùy
Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
2 thực phẩm "đầu độc" cậu nhỏ còn nhanh hơn hút thuốc nếu dùng nhiều

2 thực phẩm "đầu độc" cậu nhỏ còn nhanh hơn hút thuốc nếu dùng nhiều

Dân số và phát triển - 7 giờ trước

Không thể phủ nhận rằng hút thuốc gây hại tới sức khỏe sinh sản theo nhiều cách. Nhưng bên cạnh đó, còn có nhiều thói quen ăn uống khác cũng “đầu độc” cậu nhỏ của nam giới không kém.

8 điều nên làm để phục hồi sức khỏe sau sinh

8 điều nên làm để phục hồi sức khỏe sau sinh

Dân số và phát triển - 7 giờ trước

Sau sinh, khu vực xung quanh hậu môn, âm đạo (đáy chậu) của người mẹ thường sưng đau và cần một thời gian để lành lại. Vì vậy, người mẹ cần được chăm sóc, nghỉ ngơi đầy đủ trong vài tuần sau khi sinh để hồi phục sức khỏe hoàn toàn.

Hai con sinh đôi không giống nhau, bố lập tức đi xét nghiệm ADN

Hai con sinh đôi không giống nhau, bố lập tức đi xét nghiệm ADN

Dân số và phát triển - 1 ngày trước

Thấy con trai song sinh không giống nhau, anh Kiên đi xét nghiệm ADN, kết quả được chuyên gia đánh giá cực hiếm gặp.

Người yêu cũ mang con đến nhà, người đàn ông quyết đi xét nghiệm ADN: Kết quả được hé lộ

Người yêu cũ mang con đến nhà, người đàn ông quyết đi xét nghiệm ADN: Kết quả được hé lộ

Dân số và phát triển - 2 ngày trước

Người đàn ông tên Dũng (*) đã quyết định đến Trung tâm Phân tích ADN và Công nghệ di truyền để xét nghiệm quan hệ huyết thống cùng đứa trẻ được người yêu cũ đặt trước cửa nhà anh.

Thói quen của hàng triệu nam giới Việt có hại cho chuyện sinh con

Thói quen của hàng triệu nam giới Việt có hại cho chuyện sinh con

Dân số và phát triển - 3 ngày trước

Bên cạnh làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch hay ung thư, hút thuốc lá còn tác động tiêu cực lên khả năng sinh sản của nam giới và bộ gene của tinh trùng.

Bài tập xua tan nỗi lo mất ngủ, khó ngủ

Bài tập xua tan nỗi lo mất ngủ, khó ngủ

Dân số và phát triển - 4 ngày trước

Mất ngủ, khó ngủ thường gây cảm giác khó chịu, lo lắng... ảnh hưởng tới năng suất lao động và học tập. Thực hiện một số bài tập hiệu quả dưới đây giúp bạn ngủ nhanh và thức dậy sảng khoái hơn.

Ung thư vú tiến triển như thế nào?

Ung thư vú tiến triển như thế nào?

Dân số và phát triển - 4 ngày trước

Cho dù đã được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú, việc tìm hiểu tất cả thông tin có sẵn có thể khiến người bệnh hiểu hơn. Dưới đây là tổng quan đơn giản về ung thư vú và các giai đoạn bệnh, phân tích về cách ung thư vú lây lan, chẩn đoán và điều trị.

Người phụ nữ ở Đồng Nai nặng 100kg mang thai bé 4,6kg, nhập viện với nhiều biến chứng nguy hiểm

Người phụ nữ ở Đồng Nai nặng 100kg mang thai bé 4,6kg, nhập viện với nhiều biến chứng nguy hiểm

Dân số và phát triển - 6 ngày trước

Một bệnh viện ở Đồng Nai đã tiếp nhận trường hợp đặc biệt của sản phụ 35 tuổi, nặng 100 ký, thai trên 38 tuần, em bé to, nặng 4,6kg.

Biện pháp điều trị nấm Candida âm đạo

Biện pháp điều trị nấm Candida âm đạo

Dân số và phát triển - 1 tuần trước

Nấm Candida âm đạo gây kích ứng, ngứa dữ dội và tiết dịch nhiều ở âm đạo và âm hộ, bệnh rất dễ tái phát.

Phổ biến kiến thức về sàng lọc trước sinh, sơ sinh cho cán bộ y tế, dân số

Phổ biến kiến thức về sàng lọc trước sinh, sơ sinh cho cán bộ y tế, dân số

Dân số và phát triển - 1 tuần trước

GĐXH - Ngày 20/3, ông Phan Nam Bình, Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Quảng Bình cho biết, đơn vị vừa tổ chức hội nghị tập huấn về chương trình sàng lọc trước sinh, sơ sinh cho đội ngũ cán bộ y tế, dân số cơ sở tại huyện Lệ Thủy.

Top