Cần chiến lược thích ứng với già hóa dân số
GiadinhNet - Với hơn 10 triệu người cao tuổi hiện nay và dự báo tăng lên 32 triệu người vào năm 2050, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia “siêu già” trên thế giới. Điều đó sẽ tạo ra những thách thức rất lớn cho sự phát triển kinh tế - xã hội, sự phát triển bền vững của quốc gia và đặc biệt là vấn đề chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.
Thách thức cho hệ thống an sinh xã hội
Việt Nam là một trong ít quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Tỷ lệ người cao tuổi (NCT) ở Việt Nam đã liên tục tăng nhanh trong những năm trở lại đây. Tỷ lệ nhóm NCT trong cơ cấu dân số nước ta tăng nhanh liên tục từ 7,1% năm 1989 lên 8,7% năm 2009 và 10,5% năm 2013; chỉ số già hoá dân số tăng nhanh, đạt 43,5% năm 2013 và sẽ tiếp tục tăng trong giai đoạn sắp tới.
Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011, nhanh hơn so với các dự báo trước đó là năm 2017. Theo dự báo mới nhất của Ngân hàng Thế giới, thì thời gian quá độ chuyển sang dân số già của Việt Nam chỉ có 15 năm. Tuổi thọ tăng là một trong những thành tựu vĩ đại của nhân loại. Tuy nhiên, già hóa dân số diễn ra với tốc độ nhanh, đặc biệt là những nước đang phát triển như Việt Nam cũng đặt ra những thách thức lớn về sự cần thiết phải thay đổi hệ thống an sinh xã hội, lao động việc làm, giao thông, khu vui chơi giải trí… đặc biệt là hệ thống chăm sóc sức khỏe.
NCT Việt Nam chủ yếu sống ở nông thôn, sống cùng con cháu, đời sống vật chất còn nhiều khó khăn, đa số NCT hiện nay không có tích lũy vật chất. Bên cạnh đó, nhiều người đối diện với gánh nặng “bệnh tật kép” và thường mắc các bệnh mãn tính (bình quân mỗi NCT mắc 3 bệnh), đối diện với nguy cơ tàn phế do quá trình lão hóa và chi phí điều trị lớn. Theo điều tra Quốc gia về NCT Việt Nam năm 2011 cho thấy, hơn 60% NCT cho biết tình trạng sức khỏe là yếu hoặc rất yếu cần người chăm sóc sức khỏe. Các bệnh mạn tính thường gặp ở NCT là bệnh mạch vành, tăng huyết áp, đột quỵ, đái tháo đường, ung thư, tắc nghẽn mạch phổi, thoái hóa khớp, loãng xương, sa sút trí tuệ… phải điều trị suốt đời.
Với thực trạng bệnh tật như trên, song NCT chưa có các biện pháp phòng ngừa, quản lý bệnh tật. Phần lớn họ chưa có thói quen khám sức khỏe định kỳ, đến năm 2014, tỷ lệ NCT được khám sức khỏe định kỳ chỉ là 27,5%. Hiện nay có khoảng 60% NCT tham gia bảo hiểm y tế, nghĩa là 40% còn lại sẽ phải chi trả hoàn toàn chi phí khám chữa bệnh, trong khi chi phí khám chữa bệnh đang ngày một tăng.
Người cao tuổi không phải là gánh nặng
Tại Hội thảo góp ý Dự thảo Đề án Chăm sóc sức khỏe NCT giai đoạn 2016 - 2020 (do Bộ Y tế tổ chức ngày 12/10), các đại diện đến từ Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các tổ chức quốc tế, Bộ Y tế Việt Nam, Tổng cục DS-KHHGĐ và các Bộ, ngành liên quan đều khẳng định: Già hóa là thành tựu của nhân loại, là “lợi tức” dân số cần được nắm bắt và phát huy.
PGS.TS Phạm Lê Tuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế cũng nhấn mạnh việc cần thay đổi nhận thức NCT không phải là gánh nặng mà một nguồn lực của gia đình, cộng đồng. Chăm sóc NCT là vấn đề cần sự quan tâm của cả xã hội, trong đó y tế đóng vai trò nòng cốt. Tuy nhiên, có thể thấy hệ thống chăm sóc sức khỏe cho NCT hiện vẫn chưa bắt kịp với sự chuyển đổi nhân khẩu học mạnh mẽ này. Mạng lưới y tế chăm sóc sức khỏe NCT chưa phát triển, số nhân viên y tế phục vụ tại cộng đồng vừa thiếu về số lượng, vừa yếu về nghiệp vụ, kỹ năng. Hiện cả nước chỉ có 49/63 bệnh viện tỉnh, thành phố có khoa Lão, 3 cơ sở đào tạo bộ môn Lão khoa. Khoa Lão vừa điều trị bệnh vừa điều trị phục hồi chức năng cho NCT nên không chỉ cần thuốc men, trang thiết bị y tế mà cả chế độ dinh dưỡng, luyện tập cũng phải được lưu ý.
Theo GS.TS Phạm Thắng, Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương, Việt Nam cần có những biện pháp chiến lược để thích ứng với tình trạng già hóa dân số ngày một tăng như hiện nay. “Với NCT, ít nhiều các cơ quan chức năng trong cơ thể sẽ bị suy giảm nên cách điều trị, chăm sóc sẽ có sự khác biệt. NCT chủ yếu mắc các bệnh mãn tính và có thể mắc đồng thời nhiều bệnh. Như tại Bệnh viện Lão Khoa Trung ương, có bệnh nhân mắc đồng thời 5 bệnh nên việc chữa trị đòi hỏi thời gian lâu dài và người bệnh phải được theo dõi thường xuyên”, GS.TS Phạm Thắng chia sẻ. Theo ông, vấn đề cần chú trọng là việc kiểm soát các bệnh mạn tính ở NCT. Do đó, cần phải cung ứng các dịch vụ khám, chữa bệnh cũng như tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho NCT. Đồng thời, muốn chăm sóc tốt sức khỏe cho NCT cũng cần sự thay đổi từ cộng đồng trong việc đa dạng hóa dịch vụ chăm sóc.
Xây dựng mạng lưới chăm sóc sức khỏe NCT
Già hóa dân số tác động sâu sắc tới mọi khía cạnh của cá nhân, cộng đồng, quốc gia. Điều này đòi hỏi hệ thống an sinh xã hội và chăm sóc sức khỏe cần có sự điều chỉnh, thích nghi để đáp ứng với nhu cầu chăm sóc sức khỏe, nâng cao chất lượng cuộc sống của NCT.
Trước thực trạng trên, Bộ Y tế đã giao Tổng cục DS-KHHGĐ xây dựng Đề án Chăm sóc sức khỏe Người cao tuổi giai đoạn 2016-2020”, hướng đến mục tiêu đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe NCT thích ứng với giai đoạn già hóa dân số, góp phần thực hiện Chương trình hành động Quốc gia NCT; chiến lược dân số, sức khỏe sinh sản; chiến lược Quốc gia bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân đến năm 2020.
Mặc dù vậy, việc thực thi các chính sách liên quan đến chăm sóc sức khỏe NCT còn gặp nhiều khó khăn. Nhận thức của một số Bộ, ban, ngành và chính quyền địa phương về già hóa dân số và chăm sóc sức khỏe NCT còn chưa đầy đủ. Hiện có hàng trăm mô hình chăm sóc NCT tại cộng đồng do Nhà nước và nhiều tổ chức, cá nhân thực hiện. Tuy nhiên, những mô hình này vẫn còn nhiều thách thức do nguồn kinh phí hạn hẹp, cơ sở hạ tầng còn rất hạn chế; nguồn nhân lực chưa ổn định và đáp ứng nhu cầu chăm sóc, đặc biệt là việc chăm sóc vẫn còn mang tính chất tự nguyện và chưa được lồng ghép trong các hoạt động chung ở cộng đồng. GS.TS Phạm Thắng cho rằng, chúng ta nên có những chính sách để khuyến khích doanh nghiệp, tư nhân và toàn thể xã hội chung tay cải thiện các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho NCT.
Hơn 6 năm qua, Tổng cục DS-KHHGĐ đã triển khai mô hình “Tư vấn và chăm sóc sức khỏe NCT dựa vào cộng đồng” với những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, để chăm sóc và phát huy NCT, các nước như Thái Lan, Isarel, Nhật Bản, Indonesia, Hàn Quốc, Trung Quốc đều có những chính sách mạnh mẽ giúp NCT sống vui, sống khỏe từ cộng đồng cùng với nhiều mô hình chăm sóc NCT. Trong 18 nhiệm vụ của Đề án chăm sóc sức khỏe NCT giai đoạn 2016 – 2020, Dự thảo Đề án đã đề ra 18 nhiệm vụ quan trọng, trong đó nâng cao năng lực cho trạm y tế xã/phường/thị trấn, trong thực hiện chăm sóc sức khỏe ban đầu cho NCT; nâng cao năng lực khám, chữa bệnh cho các khoa Lão của BV Đa khoa tuyến tỉnh và BV Lão khoa Trung ương. Bên cạnh việc xây dựng BV phù hợp và triển khai mô hình Bác sĩ gia đình cho NCT, Đề án cũng đề ra nhiệm vụ xây dựng triển khai thí điểm xã hội hóa mô hình chăm sóc sức khỏe NCT ban ngày và chăm sóc y tế cho NCT ở các cơ sở dưỡng lão.
Trước thực trạng già hóa dân số nêu trên, Quốc hội, Chính phủ đã có ban hành văn bản, chính sách liên quan đến công tác chăm sóc sức khỏe NCT. Quốc hội đã ban hành Luật Người cao tuổi Số 39/2009/QH12 ngày 23/11/2009. Năm 2012, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình hành động Quốc gia về NCT Việt Nam giai đoạn 2012 - 2020. Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 35/2011/TT-BYT ngày 15/10/2011 của Bộ Y tế hướng dẫn chăm sóc sức khỏe NCT. Việt Nam bước đầu xây dựng mạng lưới chăm sóc sức khỏe cho NCT, trong đó bao gồm Bệnh viện Lão khoa Trung ương, các khoa Lão tại các BVĐK tuyến tỉnh, các nhà dưỡng lão của Nhà nước và tư nhân, tổ chức chăm sóc sức khỏe NCT tại cộng đồng.
Việt Nam nằm trong top 10 nước già hóa dân số nhanh nhất
Nhờ những thành quả của phát triển kinh tế - xã hội và công tác y tế, tuổi thọ của người Việt Nam ngày càng tăng lên. Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số và sẽ trở thành nước có dân số già vào năm 2035.
Điều đáng chú ý là quá trình già hóa của nước ta chỉ diễn ra trong 23 năm (2012 - 2035) là dân số đã đạt ngưỡng dân số già. Trong khi đó, Pháp phải mất 115 năm, Thụy Điển 85 năm, Úc 73 năm, Mỹ 69 năm và Nhật Bản 26 năm. Theo nhận định của Liên Hợp Quốc, từ nay đến năm 2050, Việt Nam nằm trong nhóm 10 nước có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất trên thế giới.
Mai Việt
Hà Anh

Người phụ nữ phải đi cấp cứu vì dùng thuốc tránh thai 10 năm
Dân số và phát triển - 4 giờ trướcKhi đang ở nhà, người phụ nữ 45 tuổi bất ngờ choáng váng, nặng ngực và được đưa đi cấp cứu trong tình trạng nguy kịch. Bác sĩ xác định nguyên nhân do bệnh nhân dùng thuốc tránh thai kéo dài.

Gợi ý một số món ăn mềm dễ nấu cho người cao tuổi
Dân số và phát triển - 1 ngày trướcViệc chú trọng vào những món ăn mềm, dễ tiêu hóa cho người cao tuổi chính là cách thể hiện sự quan tâm, yêu thương đến những người thân yêu trong gia đình.

Đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác dân số và phát triển trong tình hình mới
Dân số và phát triển - 2 ngày trướcGĐXH – Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long vừa ký Quyết định số 1745/QĐ-TTg ngày 15/8/2025 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.

9X Đồng Nai có con sau 9 năm hiếm muộn, ngày đi sinh nghe mẹ nói câu nghẹn lòng
Dân số và phát triển - 2 ngày trướcSau nhiều biến cố, 9X Đồng Nai nhận ra, phép màu sẽ đến từ chuỗi những đau đớn, tuyệt vọng và sự nỗ lực không ngừng của mình.

Mổ cấp cứu lấy thai cho người phụ nữ nặng 178kg
Dân số và phát triển - 3 ngày trướcSản phụ 28 tuổi nặng 178kg, nhiều bệnh lý thai kỳ nguy hiểm, được chuyển viện cấp cứu trong tình trạng nguy cơ cao cho cả mẹ và thai nhi.

Căng não chạy đua với thời gian cứu mẹ con sản phụ nặng 178kg, mắc nhiều bệnh lý nguy hiểm
Dân số và phát triển - 3 ngày trướcGĐXH - Theo các bác sĩ, với cân nặng lớn kèm theo bệnh lý tiền sản giật và đái tháo đường, việc sinh thường gần như bất khả thi. Ngay cả lựa chọn sinh mổ cũng tiềm ẩn hàng loạt nguy cơ nguy hiểm.

Hà Nội tổ chức tập huấn Hệ thông tin quản lý chuyên ngành Dân số MIS2025RS, phục vụ triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp
Dân số và phát triển - 4 ngày trướcGĐXH - Sáng ngày 14/8, Chi cục Dân số, Trẻ em và Phòng, chống Tệ nạn xã hội Hà Nội đã tổ chức Lớp tập huấn Hệ thông tin quản lý chuyên ngành Dân số MIS2025RS – phiên bản phục vụ triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp năm 2025.

Trữ trứng ở tuổi 34: Với tôi đó là món quà tự tặng cho tương lai sau nhiều biến cố, ai nói kệ ai
Dân số và phát triển - 4 ngày trướcTôi đã trữ trứng thành công, giờ nghĩ lại đúng là sáng suốt.

Đau lòng: Sản phụ mất con vì chọn 'ngày đẹp, giờ đẹp' sinh mổ chủ động
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcGĐXH - Sau khi được mổ đẻ chủ động ở tuần 37, trẻ có biểu hiện suy hô hấp, không đáp ứng với các biện pháp điều trị và không qua khỏi.

Nghẹt thở hành trình vừa giữ con vừa bảo toàn tính mạng cho sản phụ mắc ung thư cổ tử cung
Dân số và phát triển - 5 ngày trướcGĐXH - Khi nghe bác sĩ chẩn đoán bị ung thư cổ tử cung, chị L. hoang mang, sợ hãi tột độ. Chị chỉ nghĩ đến em bé trong bụng, liệu con có cơ hội sống? Liệu mình có kịp nhìn thấy con lúc chào đời?...

Giao lưu trực tuyến: Chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên và tầm quan trọng của tư vấn khám sức khỏe trước khi kết hôn
Dân số và phát triểnGĐXH - Theo các chuyên gia, sức khỏe sinh sản của vị thành niên, thanh niên được coi là một trong những yếu tố quan trọng có ý nghĩa quyết định đến chất lượng dân số, chất lượng nguồn nhân lực và tương lai của giống nòi.