Chuyện 'cãi' của vị đại biểu 'mồm to hơn người'

4 lần “cãi lại” thần chết 

Nhiều người biết ông vẫn nói đến một giai thoại: Ông đã từng “cãi lại” thần chết nhiều lần. Sự thực thế nào, thưa ông?

-  Đúng như vậy đấy. Tôi đã 4 lần bị báo tử, nhưng vẫn sống nhăn (cười). Năm 1967, tôi đi chiến trường B5 đánh Khe Sanh – một trong những mặt trận ác liệt nhất thời chống Mỹ. Lần báo tử đầu tiên là cuối năm 1968. Lúc đó tôi là Phó Chủ nhiệm chính trị một đơn vị tương đương lữ đoàn, chiến đấu ở mặt trận phía Tây Khe Sanh. Trong một trận đánh, đạn bom mù mịt, bộ đội hy sinh nhiều lắm, không thấy tôi đâu, đơn vị đã báo tin về nhà. Cả nhà khóc um lên và đã lập bàn thờ tôi.

Lần thứ hai là cuối năm 1969. Cả nhà tôi đang vui vẻ thì bỗng nhiên có một anh bộ đội từ chiến trường về, đến và báo tin tôi đã hy sinh khi cùng chiến đấu với anh ấy. Gia đình lại một phen tang tóc.

Lần thứ ba thì có một lá thư báo tin tôi ngã xuống vì Tổ quốc. Cuối thư, bên cạnh lời chia buồn động viên, còn nói rõ: Giấy báo tử sẽ về sau. Nhưng cả ba lần, khi thì tôi viết thư, khi thì gia đình nhờ chính quyền xác minh và tất cả đều chứng minh tôi vẫn còn sống.

Duy chỉ có lần thứ tư là lần giấy báo tử thực sự về nhà. Nhưng khác với ba lần trước, sau khi choáng váng, người con trai lớn của tôi lại nói: Cả nhà bình tĩnh đã, giấy thì giấy nhưng biết đâu. Thế là cả nhà lại sống trong phập phồng đau xót và hy vọng.

Có lần ông tâm sự: Tôi đối mặt với bom đạn rồi nên bây giờ tôi chả sợ chết, chả sợ ai đe dọa. Có phải vì thế mà trở thành người “mồm to hơn người”: Quyết liệt, thẳng thắn đến nảy lửa?

- Cái tính chẳng sợ ai của tôi có từ bé kia. Năm 15 tuổi tôi đang đi ở cho người ta thì Cách mạng Tháng Tám thành công. Đúng lúc ấy, tôi đang mặc quần đùi, cởi trần nhưng vẫn lập tức chạy theo bộ đội và nhập ngũ luôn. Và trận đánh đầu tiên tôi tham gia là trận ở Cầu Đuống, cũng chẳng biết sợ là gì.

Hay cãi và “phê bình” cấp trên

Nhưng sau này, khi có chức tước, ông cũng phải dẹp cái tính chẳng sợ ai đi chứ? Giống như một số người, khi về hưu rồi thì mới dám “cãi” to một tí.

- Riêng tôi, thái độ thẳng thắn và quyết liệt luôn nhất quán. Tôi là người rất hay cãi và “phê bình” cấp trên (tất nhiên là phải “cãi” bằng lương tâm và lý lẽ thuyết phục). Vì thế nhiều người nói với tôi rằng: “Anh không biết cách sống, nếu không anh đã làm to rồi”. Tự bản thân tôi cũng thấy thế. Tôi sống thẳng thừng quá, thành ra có nhiều cái thiệt thòi cho bản thân mình.

Tôi làm vụ trưởng một vụ trong Ban Tổ chức TƯ khi mới 22 tuổi. Nhưng có lẽ vì tính tôi bướng, lại không nói xuôi chiều theo ý kiến một số người, nên thành ra lận đận.

Một lần tôi “cãi” lại anh Nguyễn Đức Tâm – lúc đó là Trưởng Ban Tổ chức TƯ Đảng. Vấn đề xoay quanh việc nhận xét một vài cán bộ. Tôi tranh luận gay gắt với anh ấy (rồi sau này anh ấy cũng hiểu và quý tôi). Mặc dù anh Tâm không có để ý gì về chuyện này, nhưng lúc đó mọi người bảo tôi dại. Sau này tôi cũng thấy là tôi dại, không phải vì chuyện lúc đó đang có cơ hội thăng tiến mà vì “cái dại” ở đây chính là một nhược điểm của tôi: Nói thẳng, nói thật nhưng phải có phương pháp, không nên làm mất thể diện của lãnh đạo trước đông người. Tôi muốn sửa, nhưng nó trở thành bản tính mất rồi, không tài nào sửa được.

Một lần khác, tôi đi với anh Mười Hương, lúc đó là Bí thư TƯ Đảng, đến một vùng xa. Cả đoàn đang khảo sát, tôi thẳng thắn nhận xét: Cái quyết định anh ký về vùng xa này lỗi thời rồi, thực tế đã tiến xa hơn nhiều lắm. Sau đấy anh có bảo tôi rằng: “Cậu nói thì đúng, nhưng không phải lúc nào nói trước số đông thì cũng có lợi. Sau đó, hiểu tính tôi có thế nào nói thế, nên anh rất quý tôi”.

Ngay một người rất dân chủ, tốt tính như anh Bình Phương – nguyên Trưởng ban Nội chính TƯ, mà cũng có lúc ghét tôi. Khi thấy tôi hay “cãi” ở bên Ban Tổ chức TƯ, anh ấy bảo: Tớ thích sự thẳng thắn của cậu, tớ muốn mời cậu về bên này và tớ sẽ đề bạt cậu với điều kiện: Tớ có cái gì không phải, chưa đúng, chưa tốt cậu cứ “cãi” thoải mái”. Và tôi đã thực hiện đúng như lời anh nói, nhưng cuối cùng có lúc anh Phương cũng bực tôi vì: “Cậu cãi gì mà cãi suốt ngày thế. Lại toàn cãi trước chỗ đông người”. Nói thế thôi, nhưng tôi thấy vì mình cãi có lý, có lẽ và làm đúng với lương tâm, trách nhiệm, bản tính của mình.

5 lần chất vấn Thủ tướng, hàng trăm lần chất vấn Bộ trưởng

Khi làm đại biểu Quốc hội, ông cũng là người hay “cãi” số 1

- Đúng vậy. Tôi đã chất vấn Thủ tướng 5 lần (2 lần trực tiếp trên hội trường, 3 lần bằng văn bản); chất vấn Phó thủ tướng 7 lần và hàng trăm lần chất vấn các bộ trưởng. Có lần tôi nói đùa với Bộ trưởng Bộ Công nghiệp - lúc đó là anh Hoàng Trung Hải - rằng tôi chất vấn anh, nhưng nếu được bầu tôi sẽ bầu anh là Phó thủ tướng. Anh ấy là người rất có năng lực.

Cảm xúc của ông thế nào khi lần đầu được nghe câu: “Nhất Ngoạn, nhì Trân, tam Lân, tứ Quốc” (4 ông nói mạnh nhất, nói hay nhất trên diễn đàn Quốc hội: Đỗ Trọng Ngoạn, Nguyễn Ngọc Trân, Nguyễn Lân Dũng, Dương Trung Quốc)? Khi ấy, ông có mừng cho “nghiệp cãi” của mình không?

- Thấy Quốc hội nhiều người xì xào, nhưng nghe trọn một câu vè như vậy thì lần đầu tôi được nghe từ anh Nguyễn Lân Dũng. Tôi bảo anh Dũng: “Họ nói đúng một điều thôi: Tôi nhiều tuổi nhất so với các anh”. Mỗi người có một mặt mạnh, mình còn thua anh em ở nhiều điểm khác. Sau đó tôi với anh Trân, anh Dũng, anh Quốc cũng có lần bắt tay nhau, bảo: Chắc họ yêu mến mình thì nói thế thôi, nhưng cũng an ủi rằng họ cũng ghi nhận cái tinh thần quyết liệt của mình trên diễn đàn Quốc hội.

Ba người có tên cùng ông trong câu vè ấy, ông quý mỗi người ở khía cạnh nào?

- Ông Trân ở Quốc hội lâu rồi. Lại có ngoại ngữ tốt, đã đi nhiều nước nên có tầm nhìn tốt. Nhưng vì có tính cách một nhà ngoại giao nên ông ấy nói quyết liệt đấy nhưng vẫn tế nhị, không “vỗ” trực diện. Có lần tôi cũng góp ý trực tiếp, nhưng ông ấy bảo: “Anh ạ, cái chất ngoại giao nó vậy, vào máu rồi, không khác được”. Còn ông Lân Dũng thì cũng rất hăng nhưng có phương pháp, tế nhị nên được lòng người.  Ông Dương Trung Quốc là người chân thực, có kiến thức có tầm nhìn tốt.

“Ở nhà, vợ tôi làm... chồng”

Trong những lần chất vấn ở Quốc hội, có khi nào ông cảm thấy bị áp lực không?

- Mỗi lần chất vấn, một vài đại biểu tỉnh Bắc Giang cũng chỉ nhìn sang tôi, ý chừng nói: Bác nên nói có liều lượng thôi. Tôi hiểu là họ cũng ngại “mang tiếng” đại biểu Bắc Giang có nhiều ông “to mồm”.  Một vài anh em cũng nhắc tôi là nên chú ý đến cách dùng từ một chút, đừng quá, chứ không ai gây áp lực cho tôi cả.

Ông phát biểu nảy lửa như vậy, chắc hẳn trong đời thường ông là một người khá nóng tính?

- Không hề. Tôi thẳng tính nhưng không nóng. Tôi rất bình tĩnh là đằng khác. Bình tĩnh vì tôi biết được cái đúng cái sai. Thực tế tôi đã qua môi trường ác liệt của chiến tranh, đã học qua trường Đảng A – ôn ở Liên Xô, đã làm công tác tổ chức nhiều năm... Tất cả những ngày tháng đó đã cho tôi tính điềm tĩnh trong công việc cũng như trong cuộc sống.

Ở đâu cũng thấy ông “mồm to hơn người”. Vậy ở nhà ông thì ai mới là người to tiếng nhất?

- Ở nhà thì tôi lại là người chịu nhún nhất. Con cái toàn nói đùa: Ở nhà này, mẹ mới là... chồng”. Mà đúng là vợ tôi làm chồng thật.

Thế thì thường ngày bà “chỉ thị” ông phải làm những việc gì?

- Bà ấy chỉ thị: Cấm ông làm việc nhà. Bà quát: “Việc của tôi sao ông... dám làm?”. Bà ấy nói: “Ông phục vụ đất nước nhiều rồi, trách nhiệm của tôi và con là phục vụ ông”. Đến mức bà ấy cấm tiệt, không cho tôi quét nhà, rửa bát. Tôi nài nỉ bảo: “Tôi không muốn thành kẻ ăn bám đâu nhé, cho tôi làm giúp bà”. Nhưng bà ấy... lạnh lùng lắc đầu (cười).

Ông hay góp ý cho mọi người, vậy vợ ông có hay góp ý cho ông không?

- Có chứ. Bà ấy bảo: “Gớm ông nói gì mà cứ choang choảng thế. Nhẹ nhàng thôi”. Thậm chí còn lo tôi bị trả thù. Con cái còn thuê người bảo vệ tôi mỗi kỳ họp Quốc hội. Tất cả là tại tôi nói nhiều nói mạnh, gia đình sợ tôi lắm người thù ghét.

Ông hãy nói thực là có lúc nào đó ông cũng cảm thấy sợ?

- Tại sao lại phải sợ. Tôi sống chân thật nên chả có gì phải sợ. Cũng có đại biểu nói với tôi rằng họ nhận được thư đe dọa: Ông có để cho chúng tôi sống không thì bảo. Riêng tôi thì chưa bao giờ gặp cảnh đó. Mới lại trong xã hội này đâu để xảy ra những chuyện như thế được!

Nếu lại tham gia Quốc hội, tôi sẽ “cãi” to hơn trước

Giả sử bây giờ trẻ lại, có sức khoẻ hơn và lại tham gia Quốc hội thì ông sẽ “cãi” to hơn hay nói bé đi?

- “Cãi” to hay bé là phụ thuộc vào lượng thông tin và kiến thức có đầy đủ hay không. So với hồi ở Quốc hội thì bây giờ tôi nhiều thông tin hơn. Tôi đọc nhiều báo hơn, thư từ của người dân vẫn gửi đến đây thường xuyên. Họ vẫn chưa biết là tôi không là đại biểu Quốc hội nữa. Nhiều lá đơn khiến tôi phát khóc khi đọc. Nếu lại tham gia Quốc hội, chắc chắn tôi sẽ nói to, “cãi” to hơn trước nhiều.

Trong những ngày ốm thập tử nhất sinh mà như bác sĩ nói là chỉ có 2% sống sót, điều gì khiến ông suy nghĩ nhất?

- Chết thì tôi không sợ, 71 tuổi rồi. Con cái đã trưởng thành, bố mẹ đã mất, vợ có lương hưu, không có gì phải lo nữa. Lúc đó chỉ có một điều làm tôi ứa nước mắt, đó là mình chết đi thì không còn được nói, được tiếp tục đóng góp cho xã hội nữa, dù chỉ là những đóng góp nhỏ.

Xin cảm ơn ông!

Hoàng Hải - Thanh Hà