Đẩy mạnh tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân góp phần bảo vệ, phát triển các dân tộc thiểu số ít người

Sự cần thiết đẩy mạnh sàng lọc trước sinh và sơ sinh cho đồng bào dân tộc ít người

Lợi ích từ tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân

Ở các nước phát triển, khám sức khỏe tiền hôn nhân là một việc làm bắt buộc. Việc làm này giúp phòng ngừa, phát hiện và điều trị sớm nhiều căn bệnh nguy hiểm, tránh được các hệ lụy không đáng có trong cuộc sống vợ chồng và tương lai của con cái sau này.

Tuy nhiên, thực tế ở nước ta nhiều cặp đôi trong độ tuổi kết hôn, độ tuổi sinh sản chưa coi trọng vấn đề này. Ở các tỉnh vùng sâu vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, việc tư vấn và khám sức khoẻ tiền hôn nhân lại càng gặp nhiều khó khăn. Bà con chưa nhận thức cũng do phong tục tập quán nên chưa hiểu hết tầm quan trọng việc khám sức khỏe tiền hôn nhân, sàng lọc trước sinh và sơ sinh… dẫn tới sinh ra những đứa trẻ bị dị tật bẩm sinh, hội chứng Down,…

Các chuyên gia y khoa cho rằng, việc khám sức khỏe tiền hôn nhân là một trong các hình thức sàng lọc trước sinh để nâng cao chất lượng dân số. Điều này cũng góp phần bảo vệ, phát triển các dân tộc thiểu số ít người. Bởi ngoài các bệnh di truyền như tan máu bẩm sinh, hội chứng Down, câm điếc bẩm sinh khi khám sức khỏe tiền hôn nhân, bác sĩ còn có thể phát hiện những bệnh lây nhiễm như lậu, giang mai, HIV/AIDS, phong và các bệnh lây khác ảnh hưởng tới hôn nhân, sinh sản… để tư vấn các cặp đôi trước khi kết hôn.

Các cán bộ dân số tuyên truyền cho người dân. Ảnh TL

Theo BS Mai Xuân Phương, Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông – Giáo dục, Tổng cục Dân số, tỷ lệ người dân mang gen tan máu bẩm sinh ở vùng miền núi, đặc biệt đồng bào dân tộc thiểu số cao, một trong những nguyên nhân chính là do kết hôn cận huyết. Riêng 6 dân tộc chủ yếu ở miền núi phía Bắc như Tày, Thái, Mường, Nùng, Dao và Mông thì tỷ lệ mang gen và mắc bệnh khá cao như 26,1% ở dân tộc Tày; 25,5% ở dân tộc Dao, 24,7% ở dân tộc Nùng…

Tỷ lệ mang gen bệnh đối với các dân tộc Êđê, Tày, Thái… ở các tỉnh miền núi, Tây Nguyên như Gia Lai, Kon Tum, Đắk Nông... là trên 40%, trong khi người Kinh chỉ 2 – 4%. Ước tính mỗi năm ở các địa bàn này có khoảng 100.000 trẻ ra đời thì có khoảng 250 trường hợp thai nhi bị phù không thể sống, khoảng 200 trẻ bị bệnh ở mức độ trung bình đến nặng phải điều trị cả đời.

Với những người bệnh này, chất lượng sống rất thấp. Qua báo cáo, từ năm 2001 đến nay, có tới 20% bệnh nhân chết ở lứa tuổi từ 6 - 7, nhiều em tử vong ở độ tuổi 16 – 17. Những người mắc bệnh nặng gần như không có cơ hội xây dựng gia đình. Trong khi đó, theo kinh nghệm thế giới có thể phòng tới 90-95% bằng các biện pháp như khám sức khỏe trước hôn nhân để xác định xem cá nhân có mang gen bệnh hay không. Từ đó giúp người dân lựa chọn đúng đắn về hôn nhân cũng như quyết định mang thai, sinh đẻ để sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh.

Phát huy mô hình tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân

Ngày 10/4/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 499/QĐ-TTg phê duyệt chương trình "Bảo vệ và phát triển các DTTS rất ít người giai đoạn 2021 - 2030".

Chương trình đề ra mục tiêu đến năm 2025, giảm bình quân từ 2 - 3%/năm số cặp tảo hôn và hôn nhân cận huyết; ít nhất 35% thanh niên được tư vấn tiền hôn nhân, khám sức khỏe tiền hôn nhân nhằm phát hiện các bệnh về truyền nhiễm, HIV;… Đến năm 2030, giảm bình quân từ 3 - 5%/năm số cặp tảo hôn và hôn nhân cận huyết; 55% thanh niên được tư vấn tiền hôn nhân, khám sức khỏe tiền hôn nhân nhằm phát hiện các bệnh về truyền nhiễm, HIV; phấn đấu giảm không còn phụ nữ sinh con tại nhà, khám quản lý thai nghén và được chăm sóc y tế…

Từ năm 2013, Tổng cục DS-KHHGĐ (Bộ Y tế) đã phối hợp với các địa phương triển khai mô hình Tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân tại 63/63 tỉnh thành. Đến nay, mô hình đã cho ra đời hàng ngàn CLB tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân với hàng trăm ngàn thanh niên thành viên, đã chăm sóc sức khỏe, tư vấn cho hàng triệu lượt người. Qua đó nâng cao nhận thức cho thanh niên, vị thành niên và đặc biệt là nâng cao kỹ năng trong việc chăm sóc SKSS/KHHGĐ cho các đối tượng chuẩn bị kết hôn. Đồng thời làm giảm tỷ lệ sinh con dị tật, mắc các bệnh chuyển hóa bẩm sinh góp phần nâng cao chất lượng dân số.

Tại Tuyên Quang, mô hình "Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân" được Chi cục Dân số - KHHGĐ tỉnh triển khai tại 33 xã, phường của các huyện, thành phố. Ngành Dân số đã đẩy mạnh tuyên truyền về nâng cao chất lượng dân số giúp người dân, nhất là dân tộc thiểu số tiếp cận, áp dụng các biện pháp tránh thai và tự nguyện làm xét nghiệm sàng lọc trước sinh, sơ sinh... Đội ngũ cộng tác viên dân số tuyên truyền vận động, tư vấn cụ thể cho người dân thực hiện kế hoạch hoá gia đình. Phụ nữ dân tộc được hướng dẫn các biện pháp tránh thai bằng bao cao su, thuốc uống tránh thai, đặt vòng, tuyên truyền tờ rơi…

Mô hình tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân được triển khai tại 100% các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc từ năm 2010. Chất lượng dân số của đồng bào dân tộc cũng được quan tâm khi tỉnh có hơn 30 dân tộc cùng sinh sống, trong đó, đồng bào DTTS chiếm 4,7% dân số toàn tỉnh, sinh sống tập trung ở khu vực ven dãy núi Tam Đảo và núi Sáng.

Ngành Dân số tỉnh Vĩnh Phúc cũng khuyến khích thành lập mới và duy trì tổ chức hoạt động CLB Tiền hôn nhân. Tới nay đã duy trì được 136 CLB phủ đều 136 xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh. Để mô hình phát huy hiệu quả và nhân rộng, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh đã phối hợp với trung tâm y tế huyện, các trạm y tế tổ chức tư vấn, khám miễn phí cho các cặp đôi chuẩn bị kết hôn, đặc biệt, ưu tiên những đối tượng thuộc hộ nghèo, có hoàn cảnh khó khăn. Các cặp đôi được khám sức khỏe tổng quát, xét nghiệm viêm gan B, được tư vấn nếu cần khám chuyên sâu hơn về SKSS. 

Các buổi khám và tư vấn cũng giúp các bạn trẻ có điều kiện trao đổi, tư vấn về những vấn đề liên quan đến SKSS/KHHGĐ, tình bạn khác giới, tình yêu, tình dục an toàn, phòng tránh mang thai ngoài ý muốn, các bệnh lây truyền qua đường tình dục, HIV/AIDS, vấn đề cần thiết trước khi kết hôn. 

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Chi cục Dân số - KHHGĐ Vĩnh Phúc, hoạt động tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân không chỉ mang lại lợi ích cho các cặp nam, nữ trong cuộc sống hôn nhân mà có ý nghĩa quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng dân số trong tình hình mới. Bởi vậy việc chủ động tham gia tư vấn, khám sức khỏe là đã và đang góp phần cùng chung tay với ngành Dân số nâng cao chất lượng giống nòi trong tương lai, phát triển chất lượng dân số vùng dân tộc.

G. Minh – L.Duyên