Nên xã hội hoá việc xây cầu vượt

Tuy nhiên, loại cầu vượt này cũng đang đặt ra một loạt lo ngại về vấn đề quy hoạch, thẩm mỹ, cũng như những bài toán về kinh tế.

Nhất là, những công trình này tốn không ít tiền của và là những điểm nhấn thị giác quan trọng của môi trường đô thị, trong khi 7 cây cầu cùng loại đang có tại TPHCM chưa phát huy mấy tính hiệu quả...

Sau hơn 1 tuần đưa vào sử dụng, cầu vượt bộ hành tại ngã ba Giải Phóng - Lê Thanh Nghị (Hà Nội) đã bắt đầu phát huy tác dụng. Trái ngược với cảnh "chợ chiều" tại các cầu vượt ở TPHCM hay tại các hầm bộ hành ở Ngã Tư Sở hay trên đường Phạm Hùng (Hà Nội), không khí trên cầu khá sống động bởi người qua lại. Điều đó một lần nữa khẳng định việc xây cầu vượt là một chủ trương đúng đắn của thành phố.

Nhưng sự xuất hiện của cây cầu vượt đầu tiên này dù đã phần nào giải toả nỗi lo về sự quay lưng của dân chúng, vẫn chưa thể đánh tan những nghi ngại về chất lượng thẩm mỹ và sự manh mún, chắp vá mà những công trình loại này có thể mang lại cho Thủ đô. Chúng là những cây cầu tạm để giải bài toán giao thông trước mắt hay là những công trình "để đời"?

Để trả lời câu hỏi này, rất cần phải có những thiết kế quy hoạch giao thông có tầm nhìn dài hơi, trong đó có sự gắn kết giữa các cây cầu vượt bộ hành với các công trình giao thông như ga đường sắt trên cao, bến tàu điện ngầm, bến xe bus... và cả các công trình công cộng quan trọng.

Quả thực, nếu chỉ nhìn hình thức kiến trúc của cầu vượt bộ hành tại ngã ba Giải Phóng - Lê Thanh Nghị thì thật khó nhận biết nó thuộc loại nào. Nếu là cầu tạm thì quả là quá xa xỉ, còn nếu là công trình lâu dài có khả năng tương thích với sự phát triển của mạng lưới giao thông tương lai của thành phố thì lại hơi kém về mặt thẩm mỹ.

Thi phương án

Để giải bài toán về chất lượng thẩm mỹ, các cây cầu vượt bộ hành nên được xã hội hoá ngay từ khâu thiết kế, thông qua việc tổ chức thi phương án. Khác với các công trình kiến trúc hai bên đường không phải lúc nào cũng có thể lọt vào "mắt xanh" của bạn, mắt bạn không có cách nào "thoát" khỏi cầu vượt bộ hành khi đi lại trên đường phố. Và đó cũng là một trong số ít công trình kiến trúc trong đô thị có thể được cảm nhận từ nhiều góc độ cao thấp, xa gần khác nhau.

Vậy là dù có mức đầu tư không quá lớn (cỡ vài ba tỉ đồng), nhưng do vị trí "đắc địa" của mình, cầu vượt bộ hành đương nhiên phải là một đối tượng quan trọng của thiết kế đô thị. Thậm chí trong nhiều trường hợp, nó có thể trở thành điểm nhấn hay biểu tượng cho cả một khu vực.
 
Đó là lý do để ở nhiều nơi trên thế giới, người ta đã tổ chức những cuộc thi thiết kế để tìm phương án kiến trúc cho những chiếc cầu vượt bộ hành nhỏ bé. Riêng tại CHLB Đức, còn có hẳn một giải thưởng chuyên cho cầu vượt bộ hành, trao hai năm một lần để khuyến khích những tài năng trong lĩnh vực này.

Hà Nội đang dự định xây thêm một loạt cầu vượt bộ hành. Để giải toả những lo ngại về mặt thẩm mỹ mà các cây cầu này có thể gây ra (điều đã làm chậm lại đáng kể việc hiện thực hoá các cây cầu), việc thiết kế cầu rất cần thu hút đông đảo kiến trúc sư, kỹ sư và cả sinh viên chuyên ngành.

Đó cũng là ý kiến của một KTS từng có nhiều thời gian du học nước ngoài khi anh bày tỏ: "Nước ngoài người ta còn tổ chức thi phương án thiết kế nhà vệ sinh công cộng (thường ở những nơi kín đáo), vậy tại sao chúng ta lại có thể đối xử bất cẩn như hiện nay với thiết kế cầu vượt bộ hành -  điểm dừng thị giác quan trọng trong đô thị?".

Và đổi quảng cáo lấy công trình

Chắc hẳn chúng ta còn nhớ một nguyên nhân khác làm chậm tiến độ xây dựng cầu vượt bộ hành tại ngã ba Giải Phóng - Lê Thanh Nghị là thiếu kinh phí. Nếu chúng ta xã hội hoá việc xây dựng cầu vượt bằng cách kêu gọi đầu tư từ các công ty, tập đoàn..., công việc này sẽ trở nên đơn giản hơn rất nhiều. Đổi lại họ sẽ được quảng cáo trên (và cả bên trong) công trình trong một khoảng thời gian nhất định, và tất nhiên là dưới sự kiểm soát của thành phố.

Thực tế, vào đầu tháng ba năm nay, một công ty TNHH đã đề xuất tài trợ 5 tỉ đồng xây dựng cầu vượt tại ngã ba nói trên kèm yêu cầu được độc quyền khai thác quảng cáo trong thời hạn 10 năm. Nhưng do không thoả thuận được khoản thuế trị giá 1,5 tỉ đồng nên công ty này xin rút luôn.

Liên quan đến chuyện quảng cáo trên cầu vượt bộ hành, vẫn anh bạn KTS của tôi nói: "Ở Philippines, người ta tổ chức chương trình xổ số nhằm thu hút du khách Nhật. Tên của những người trúng giải sẽ được đặt cho 25 hòn đảo nhỏ trong vịnh Lingayen trong thời gian 1 năm. Vậy sao ta không thu hút vốn đầu tư bằng cách lấy tên công ty tài trợ đặt tên cho cầu vượt bộ hành trong một thời hạn nhất định nào đó?".

Theo KTS Khuất Tân Hưng
Lao Động