Việt Nam đối mặt với thách thức mức sinh thấp và già hóa dân số nhanh

Ngày 17/12 tại Hà Nội, Bộ Y tế đã tổ chức Lễ kỷ niệm Ngày Dân số Việt Nam (26/12) năm 2025. Sự kiện có sự góp mặt của đại diện các bộ, ban, ngành Trung ương, lãnh đạo Sở Y tế các tỉnh, thành phố và nhiều tổ chức quốc tế để cùng thảo luận về những biến động quan trọng của dân số nước nhà.

Những hành lang pháp lý mới cho công tác dân số

Phát biểu tại buổi lễ, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên nhấn mạnh: Trong năm 2025, công tác dân số luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt từ Đảng và Nhà nước. Nhiều văn bản quan trọng đã được ban hành làm cơ sở chính trị, pháp lý vững chắc cho giai đoạn tiếp theo, bao gồm:  Kết luận số 149-KL/TW (10/4/2025) của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW;  Luật Dân số đã được Quốc hội thông qua; Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035; Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.

Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng chỉ rõ: Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác dân số vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Mức sinh tại nhiều địa phương đã giảm xuống dưới mức sinh thay thế; tốc độ già hóa dân số diễn ra nhanh; mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn ở mức cao, đặc biệt tại một số vùng sâu, vùng xa. Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và sự chênh lệch trong tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục giữa khu vực nông thôn và đô thị tiếp tục là những vấn đề đặt ra.

Để đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới, Thứ trưởng Bộ Y tế đề nghị cấp ủy, chính quyền các cấp tiếp tục quán triệt, triển khai hiệu quả Luật Dân số, Nghị quyết số 21-NQ/TW và Kết luận số 149-KL/TW; bảo đảm nguồn lực cho công tác dân số trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Thứ trưởng Đỗ Xuân Tuyên cũng đề nghị các địa phương củng cố tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ dân số từ tỉnh đến cơ sở; đồng thời mong muốn các tổ chức quốc tế tiếp tục đồng hành, hỗ trợ nguồn lực, góp phần giải quyết các thách thức dân số, hướng tới phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Thách thức từ mức sinh thấp và già hóa dân số

Dù đạt được nhiều thành quả, Bộ Y tế nhận định mức sinh thấp đang là thách thức lớn nhất. Báo cáo cho thấy tổng tỷ suất sinh năm 2025 chỉ đạt 1,93 con/phụ nữ, thấp hơn mức sinh thay thế và dự báo sẽ còn tiếp tục giảm.

Nguyên nhân chủ yếu đến từ tình trạng kết hôn muộn, sinh con muộn hoặc ngại sinh con vốn đang dần phổ biến tại các đô thị. Bên cạnh đó, các chính sách khuyến khích sinh đủ hai con tại nhiều địa phương vẫn còn hạn chế, chủ yếu mới ở mức thí điểm, chưa đủ mạnh để tạo ra sự thay đổi bền vững.

Ngoài vấn đề mức sinh, Việt Nam còn phải đối mặt với:

> Tốc độ già hóa dân số diễn ra nhanh chóng.

> Mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn ở mức cao, đặc biệt là tại vùng sâu, vùng xa.

> Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và sự chênh lệch trong tiếp cận dịch vụ y tế giữa nông thôn và thành thị.

Giải pháp và nhiệm vụ trọng tâm trong tình hình mới

Để giải quyết những bài toán khó này, lãnh đạo Bộ Y tế đề nghị các cấp chính quyền triển khai hiệu quả Luật Dân số và các Nghị quyết của Trung ương, đồng thời đảm bảo nguồn lực tài chính và củng cố bộ máy cán bộ dân số từ tỉnh đến cơ sở. Bộ Y tế cũng kêu gọi các tổ chức quốc tế tiếp tục đồng hành, hỗ trợ Việt Nam trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Đồng quan điểm, bà Nguyễn Hoàng Anh - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cho biết tổ chức này sẽ tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm như:

Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để nhân dân hiểu rõ ý nghĩa của việc đầu tư cho công tác dân số. Vận động đoàn viên, hội viên thực hiện tốt chính sách dân số; góp phần giải quyết tình trạng mức sinh thấp, chăm sóc sức khỏe sinh sản để xây dựng gia đình no ấm, tiến bộ và hạnh phúc.

Mai Anh