Ấm áp những bản làng đoạn tuyệt với cây anh túc

Ông Mùa A Vạng vui vì gia đình đã không còn đứt bữa. Ảnh: T.G

Nỗi đau từ màu hoa anh túc

Hoa anh túc (thuốc phiện) màu tím hồng, rất đẹp, nhưng nơi nào có màu hoa này, nơi đó sẽ ám ảnh tang tóc, chia ly. Trước đây, Sơn La vốn được xem là cái nôi của thuốc phiện suốt một dải Tây Bắc, là trọng điểm về ma túy trên toàn quốc. Những năm 80 của thế kỷ trước, việc có được một đồng cân thuốc phiện đen tại Sơn La dễ như mua bó rau. Người trong bản mến nhau sẵn sàng tặng cả cục thuốc phiện.

Thời điểm những năm 1980, trên địa bàn tỉnh Sơn La có khoảng 4.300 ha cây thuốc phiện, sản lượng nhựa thuốc phiện thu được hằng năm ước chừng 17 tấn. Con số đó thực sự khổng lồ, đồng nghĩa với tỉ lệ đồng bào nghiện thuốc phiện, dùng bàn đèn cũng “đếm không xuể”. Từ năm 1990 trở đi, nạn buôn bán ma túy lại hoành hành, cái chết trắng gieo rắc đến từng bản làng, phá vỡ không biết bao nhiêu mái ấm.

Không thiếu những gia đình hoặc thậm chí có hẳn những bản làng chỉ còn… phụ nữ. Đàn ông trong bản phải đi cai nghiện hoặc trốn chạy truy nã, chịu án tù vì tội buôn ma túy. Thống kê từ Ban chỉ đạo 03 Tỉnh ủy Sơn La (Ban chỉ đạo của chương trình triệt phá thuốc phiện, xóa bỏ ma túy và vận động cai nghiện ma túy trong cộng đồng), trong 5 năm qua, tỉnh này đã xét xử gần 4.400 vụ án ma túy, trong đó 68 án tử hình, 143 án chung thân. Nhiều điểm nóng ma túy như tại Thôm Mòn (Thuận Châu), Lóng Luông (Mộc Châu), Huổi Một (Sông Mã), thị trấn Hát Lót (huyện Mai Sơn), xã Chiềng Cơi (TP Sơn La)... Thống kê cho thấy nếu mỗi con nghiện chỉ hút “dè sẻn” 50 ngàn đồng/ngày thì mỗi năm Sơn La mất tới 348 tỉ đồng cho ma túy. Con số thống kê mới nhất tính đến đầu năm 2012, trên toàn tỉnh có hơn 9.600 người nghiện nằm trong danh sách quản lý, trong đó 2.089 người đang cai nghiện tại cơ sở nhà nước quản lý, 6.513 người cai nghiện tại gia đình.

Hoa anh túc đã không còn gieo rắc tai họa cho những bản làng.

Ấm áp những cuộc “hạ sơn”

Tại Sơn La có nhiều cuộc vận động đồng bào Mông “hạ sơn” đầy tình nghĩa. Bản Bụa B (xã Phiêng Ban, huyện Bắc Yên) trước kia nằm cheo leo trên đỉnh núi, ngăn cách với bản Bụa A bởi dòng suối chảy vắt ngang lưng trời. Muốn lên bản, thường phải leo dốc mất chừng nửa ngày đường. Năm 2009, toàn bộ 7 hộ dân bản Bụa B được vận động xuống định cư dưới chân núi. Ông Mùa A Páo, khi còn trên núi là trưởng bản, giờ “hạ sơn” thì làm công tác mặt trận, chầm chậm kể lại cái nghèo bằng giọng chưa sõi tiếng Kinh. Ông Páo bảo, trước kia, 7 hộ ở bản Bụa B đều có người nghiện thuốc phiện. Quanh năm, cái đói, cái nghèo luôn bao phủ từng nóc nhà, bởi lợn gà, ngô lúa làm ra đều chui vào nõ điếu của bàn đèn. “Ngày đó, đến nhà nhau chơi là mời hút thuốc phiện như mời…rượu vậy”, ông Páo cười hiền lành nói.

Nhiều người nghiện đã chết, chết trong cái đói của thiếu thuốc phiện, thiếu ăn. Trẻ con trong bản sinh ra, lăn lóc một cách hồn nhiên giữa mây ngàn, gió núi và chưa bao giờ biết đến cái chữ, chưa bao giờ hiểu khái niệm trường lớp là gì. Duy nhất có trưởng bản A Páo lúc đó đạt trình độ học vấn cao nhất xã với “chứng chỉ”: Qua lớp xóa mù, biết chữ!

Bản Bụa B giờ gồm tất cả 14 nóc nhà, 73 nhân khẩu, thuộc 100% hộ nghèo. Nhưng Trưởng bản là Mùa Tồng Say vui mừng nói: “Bản đã có lớp học, đang xây thêm nhà văn hóa. Các hộ đã có dê, bò của dự án Nhà nước đầu tư. Chỉ còn hơi…khổ thôi. Cả bản đã có 10 xe máy và 2 tivi rồi nhé”.

Niềm vui đổi đời của người Mông bản Bụa B chỉ giản dị có thế, nhưng là nỗ lực lớn mà UBND xã Phiêng Ban đã kỳ công làm được. Chúng tôi ghé thăm nhà ông Mùa A Cha, một trong hai hộ giàu nhất bản, tức là có dê, bò, xe máy lẫn…tivi. Trong khoảng không gian tối, ẩm thấp, căn hộ “giàu” nhất bản cũng chỉ sang hơn hộ khác bởi chiếc ti vi “nội địa” tậm tịt, chạy bằng điện của máy phát tua-bin nước, mỗi năm “đắp chiếu” chừng 6 tháng vì mùa khô hạn. Trong số 3 con nghiện bản Bụa B đã cai nghiện thành công, ông Mùa A Vạng trở thành người có kinh tế khá nhất với 4 con dê, 2 con bò. Với ông Vạng, việc “hạ sơn” như một giấc mơ có thật, từ lâu gia đình không hề đứt bữa, con ông đã được đi học để chắp nối ước mơ thoát nghèo của ông hãy còn dang dở.

Hoàng Anh Thắng