Báo động trầm cảm, lo âu: Gần 15 triệu người Việt 'vật lộn' với rối loạn tâm thần

Stress ngày càng gia tăng trong xã hội hiện đại

Theo thống kê của Bộ Y tế, hiện có khoảng gần 15 triệu người dân Việt Nam đang phải vật lộn với 1 trong 10 chứng rối loạn tâm thần phổ biến. Sự gia tăng các rối loạn tâm thần, bao gồm trầm cảm, lo âu, rối loạn stress đang trở thành một trong những gánh nặng y tế hàng đầu của quốc gia. Đáng lo ngại, tình trạng stress đang ngày càng trẻ hóa khi người trẻ, người trong độ tuổi học tập, lao động gặp tình trạng này ngày càng tăng.

Chuyên gia lý giải vì sao cùng một deadline công việc, có người dễ bị stress, người khác thì không

Theo TS.BS Dương Minh Tâm - Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, stress là phản ứng căng thẳng về cảm xúc và thể chất khi cơ thể đối mặt với áp lực từ môi trường bên trong hoặc bên ngoài.

Nguyên nhân gây ra stress được chia thành 2 nhóm là bên trong (bệnh tật thể chất, lo lắng về tương lai) và bên ngoài (áp lực công việc, ô nhiễm tiếng ồn, xung đột gia đình). Cụ thể, nhóm tác nhân gây stress điển hình bao gồm:

- Thể chất: Bệnh tật, ngộ độc thực phẩm, lạm dụng rượu/bia, mất ngủ triền miên.

- Tâm Lý: Mặc cảm tội lỗi, tự ti, hoảng loạn, ám ảnh thất bại.

- Xã hội: Ly hôn, bạo lực gia đình, mất việc, cô lập cộng đồng.

- Tinh thần: Khủng hoảng ý nghĩa cuộc sống (thường gặp ở người trẻ).

BS Tâm cho biết, biểu hiện stress khác nhau theo độ tuổi. Cụ thể, trẻ dưới 3 tuổi thường có biểu hiện rối loạn ăn/ngủ, dễ giật mình, chậm nói, hành vi hung hăng; Trẻ 3-6 tuổi hay bị đau đầu, tức ngực, giảm tập trung, hay cáu gắt.

Với người trưởng thành bị stress sẽ gây ra tình trạng mất ngủ, huyết áp cao, khó tiêu, lo âu vô cớ, mất hứng thú tình dục. Người già bị stress thường mệt mỏi kéo dài, đi tiểu nhiều, trầm cảm sau nghỉ hưu hoặc mất người thân.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, phụ nữ có nguy cơ stress cao gấp 2,7 lần nam giới; nhóm tuổi 21-40 và người có trình độ học vấn cao chịu áp lực lớn hơn. Bên cạnh đó, những người có tiền sử rối loạn tâm thần, thiếu kỹ năng ứng phó, ít hỗ trợ xã hội có nguy cơ bị stress cao hơn người khác.

Lý giải về việc có người dễ bị stress hơn người khác, TS Tâm giải thích: Người hướng ngoại, có lối sống năng động thường có nồng độ interleukin 6 (chất gây viêm do stress) thấp hơn 30% so với người hướng nội. Điều này giải thích tại sao tích cực tham gia hoạt động xã hội là "vaccine" tự nhiên chống stress.

Bên cạnh đó, cùng một deadline công việc, người có kỹ năng quản lý thời gian sẽ thấy nó là động lực, trong khi người thiếu kế hoạch xem đó là áp lực và bị stress.

"Stress không phải kẻ thù. Ở mức độ phù hợp, nó thúc đẩy chúng ta hoàn thành công việc hiệu quả hơn, giúp ta trở nên hoàn hảo và thích nghi hơn. Chỉ khi vượt quá ngưỡng chịu đựng, nó mới gây tổn hại sức khỏe", TS Tâm nhấn mạnh.

Cách phòng ngừa nguy cơ bị stress

Theo các bác sĩ, khi bị stress cấp tính, người bệnh sẽ có những phản ứng tức thời (kéo dài vài giờ đến vài ngày) trước sự kiện như mất việc, tai nạn, thi cử. Dấu hiệu là tim đập nhanh, vã mồ hôi, bồn chồn, sững sờ hoặc hoảng loạn… Nếu lặp lại thường xuyên, dễ tiến triển thành stress mãn tính.

Ở mức độ nguy hiểm hơn, nếu tình trạng stress âm ỉ, kéo dài hàng tháng/năm do các tác nhân như nợ nần, hôn nhân đổ vỡ, bệnh tật, người bệnh sẽ phải chịu những hậu quả nặng nề với sức khỏe như suy giảm miễn dịch, tăng nguy cơ trầm cảm, bệnh tim mạch. Điều đáng sợ hơn là người bệnh thường "quen" với stress nên không nhận ra mình đang bị tổn thương.

Vì vậy, theo vị chuyên gia này, khi stress kéo dài trên 2 tuần kèm triệu chứng như hoảng loạn, mất ngủ triền miên, hoặc suy nghĩ tự hại - đó không còn là căng thẳng thông thường mà cần can thiệp y tế ngay.

Để phòng ngừa nguy cơ stress làm ảnh hưởng đến cuộc sống, các chuyên gia khuyến cáo, người dân nên thực hiện đánh giá lại phản ứng cá nhân trước các tình huống căng thẳng; xây dựng "thời gian biểu cho hoạt động yêu thích" (như vẽ tranh, nấu ăn) để giải tỏa áp lực.

Cùng với đó, tập thể dục 30 phút/ngày để giúp giảm hormone cortisol gây stress; đảm bảo ngủ đủ giấc, ít nhất 7-8 giờ để thư giãn tâm trí và giảm stress; xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh để duy trì sức khỏe tốt giúp giảm căng thẳng hiệu quả.

Ngoài ra, loại bỏ những thói quen không tốt như thức khuya, xem quá nhiều tivi, điện thoại hoặc thường xuyên suy nghĩ tiêu cực, chán nản về cuộc sống và công việc. Khi bản thân hoặc gia đình có biến cố, nên tìm đến các chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ kịp thời.

"Bỏ túi" cách giảm stress khi gồng gánh deadline cuối năm

Hai tháng cuối năm, nhiều nhân viên văn phòng, freelancer đều trong tình trạng căng thẳng khi cuốn vào guồng xoay công việc. Ai cũng muốn nhanh chóng hoàn thành deadline, KPI để sớm "về đích".