Bất cập kinh doanh xăng dầu: Doanh nghiệp bán lẻ bán đất, bán nhà để bù lỗ

Vì sao VCCI đề xuất bỏ quỹ bình ổn giá xăng dầu?

GĐXH - Chuyên gia cho rằng, cả lý thuyết và thực tiễn, Quỹ bình ổn giá xăng dầu đều không đạt được mục tiêu giúp bình ổn giá như mong muốn của Nhà nước.

Ngày 6/3, tọa đàm trực tuyến, chủ đề "Kinh doanh xăng dầu và bài toán đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia - Tiếng nói người trong cuộc" do báo Tiền Phong tổ chức đã bàn về các bấn đề liên quan đến hoạt động kinh doanh, điều tiết, quản lý thị trường xăng dầu.

Đây là vấn đề rất bức thiết trong bối cảnh Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 95, Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu đang được lấy ý kiến rộng rãi.

Doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu bị cưỡng bức bởi mệnh lệnh hành chính?

Tại buổi tọa đàm, ông Giang Chấn Tây - chủ Doanh nghiệp xăng dầu Bội Ngọc (ở Trà Vinh) cho biết, vấn đề chiết khấu cho doanh nghiệp bán lẻ (DNBL) luôn là đề tài nóng khi hơn một năm qua, DNBL dùng tiền túi để bù lỗ, duy trì hoạt động kinh doanh xăng dầu.

Ông Tây cho biết, sự việc này, các DNBL chỉ nghĩ rằng sẽ diễn ra trong thời gian ngắn nhưng không ngờ lại kéo dài hơn một năm qua, đã làm cho DNBL lỗ nặng nề, bị kiệt quệ về tài chính, có người phải bán cả ruộng vườn, đất đai, thậm chí là cầm cố tài sản để bù lỗ.

Ông Tây khẳng định: "Để phục vụ bình ổn thị trường theo mệnh lệnh hành chính, dù lỗ vẫn phải bán. Đây là hình thức cưỡng bức DNBL. Nhiều ý kiến cho rằng kinh doanh có lúc lời, lúc lỗ nhưng tôi cho rằng, phát biểu này là chưa chuẩn. Bởi doanh nghiệp nào cũng quyết toán năm tài chính là trọn 1 năm, mà khi quyết toán thì 20% nộp thuế thu nhập doanh nghiệp và phân chia các quỹ khen thưởng, phúc lợi, bù lỗ các năm trước còn lỗ. Do đó, DNBL không còn nguồn lực tài chính để gánh lỗ kéo dài hơn 1 chu kỳ kinh doanh".

Ông Tây tiếp lời: "Sau ngày 14/02/2023, Hội nghị góp ý sửa đổi Nghị định 95 về xăng dầu, được tổ chức ở VCCI thì chiết khấu xăng dầu bắt đầu tăng lại từ 1.000 - 1.500đ/lít, tùy khu vực. Đây là hiện tượng không bình thường. Vậy, chiết khấu này từ đâu mà có? Trong khi Nghị định thì chưa sửa lại và diễn biến thị trường không hề thay đổi".

Ông Tây đặt dấu hỏi, phải chăng do không phân chia rõ chi phí lưu thông và lợi nhuận định mức ở các khâu nên doanh nghiệp đầu mối lợi dụng gom hết phần này? Nay thấy không thể thâu tóm được tất cả, nên phải trích ra cho doanh nghiệp bán lẻ?

Ông Tây nhấn mạnh, Bộ Công thương luôn giải thích về mức chiết khấu là do "thoả thuận để tạo công bằng, cạnh tranh". Tuy nhiên những gì diễn ra suốt hơn 1 năm qua đã chứng minh điều ngược lại, chiết khấu cho DNBL là do sự "ban phát" từ doanh nghiệp đầu mối.

Điều DNBL muốn là sự căn cơ, chứ không phải là sự thất thường này!

Bởi theo thông tư 104 của Bộ Tài chính, chi phí lưu thông và lợi nhuận định mức này có ghi rõ là bao gồm cả khâu bán buôn và khâu bán lẻ, nhưng chỉ vì không ghi rõ tỷ lệ phân chia ở các khâu, nên doanh nghiệp đầu mối đã lợi dụng kẻ hở này một cách triệt để, để hưởng hết phần chi phí này.

"Chiết khấu 0 đồng thì chắc chắn là sẽ có khâu khác gom hết của DNBL. Vì vậy, chúng tôi đề nghị Liên bộ Công thương - Tài chính thành lập Hội đồng để phân chia 1.350 đồng này xem DNBL nhận được bao nhiêu đồng? Để làm cơ sở cho việc phân chia chi phí cơ bản này trong Nghị định mới và làm cơ sở quay ngược lại truy thu phần mà DNBL bị chiếm đoạt", ông Tây cho hay.

Ông Tây đưa ra ví dụ: Mức nhận được của DNBL là 900đồng/lít mà mới nhận được có 100 đồng/lít, nên đề nghị Hội đồng yêu cầu doanh nghiệp đầu mối hoàn trả lại cho DNBL thêm 800 đồng/lít còn lại và thống kê tổng số lượng hàng hóa bán ra để tính ra tổng mức mà doanh nghiệp đầu mối phải chi trả bổ sung cho DNBL.

"Nếu không, DNBL chúng tôi sẽ đồng loạt làm đơn gửi Chính phủ yêu cầu giải quyết", ông Tây bức xúc.

Từ những điểm bất công, bất thường nêu trên, ông Tây kiến nghị sửa Nghị định 95, Nghị định 83 về xăng dầu cần định vị lại doanh nghiệp bán lẻ.

Thứ nhất, trong Nghị định mới, nên dùng từ "doanh nghiệp bán lẻ" thay vì "đại lý bán lẻ" như hiện nay.

"Chính vì không quan tâm đến doanh nghiệp bán lẻ, nên bán lẻ luôn thua lỗ, dẫn đến nhà nước không thể thu thuế thu nhập doanh nghiệp và kể cả thuế giá trị gia tăng. Đây là nguồn thu rất lớn", ông Tây nói.

Thứ hai, ông Tây đề nghị được thực hiện theo Điều 11 của Luật Thương mại là: "Trong hoạt động thương mại, các bên hoàn toàn tự nguyện, không bên nào được thực hiện hành vi áp đặt, cưỡng ép, đe doạ, ngăn cản".

Thứ ba, yêu cầu DNBL được lấy hàng ở nhiều nguồn, áp dụng theo Luật Cạnh tranh, sẽ góp phần điều tiết nguồn hàng theo quy luật cung cầu để không bị chèn ép về thù lao, về nguồn hàng nhằm khắc phục tình trạng đầu mối găm hàng để hưởng chênh lệch giá; trong khi, bán lẻ không có hàng hóa để bán.

Đồng thời bán lẻ có phần thù lao tăng thêm do cạnh tranh mang lại. Đây chính là phần thị trường và là định hướng của Nhà nước.

Về phần chi phí lưu thông và lợi nhuận, ông Tây cho rằng, cần phải phân chia rõ ở 2 khâu, là: bán buôn, bán lẻ theo tỉ lệ phần trăm phải được quy định trong Nghị định sửa đổi bổ sung mới.

Riêng khâu bán lẻ phải đạt giá trị từ 5-6%/giá bán lẻ.

"Có quy định như thế chúng tôi mới đủ trang trải chi phí hoạt động và xem đây là công cụ quản lý của nhà nước, để bán lẻ hoạt động ổn định trong mọi tình huống của giá xăng dầu thế giới", ông Tây nói.

Theo ông Tây, muốn thị trường xăng dầu hoạt động ổn định và duy trì hệ thống hoạt động xuyên suốt, kể cả lễ và Tết, thì phải có điều kiện cần và đủ là quy định chi phí kinh doanh định mức và lợi nhuận định mức cho doanh nghiệp bán lẻ không dưới 5-6%/giá bán lẻ tùy theo thời điểm.

Cùng đó quy định cho doanh nghiệp bán lẻ lấy hàng ở nhiều nơi để đảm bảo nguồn hàng và có thù lao tăng thêm từ cạnh tranh.

Điều tiết quỹ bình ổn xăng dầu bất cập?

Đồng quan điểm với ông Tây, ông Văn Công Thật - Giám đốc Công ty TNHH KNJ Kim Ngọc (huyện Cần Giờ, TP.HCM) cho rằng, hiện nay, cơ chế điều hành còn bất cập và thiếu minh bạch nên xảy ra những tình trạng vừa qua.

Ông Thật lý giải, doanh nghiệp bán lẻ chỉ được ký hợp đồng lấy hàng từ 1 nhà cung cấp trong khi doanh nghiệp đầu mối, thương nhân phân phối và tổng đại lý đều có cửa hàng bán lẻ xăng dầu, được lấy xăng dầu nhiều nguồn chồng chéo lẫn nhau. Tuy nhiên, doanh nghiệp bán lẻ lại bị hạn chế duy nhất một nguồn.

Vậy dự thảo sửa đổi Nghị định lần này có phá thế độc quyền để cạnh tranh lành mạnh trong kinh doanh xăng dầu tiến tới cơ chế thị trường minh bạch không?

Ông Thật nêu những bất cập trong việc điều tiết quỹ bình ổn, dẫn đến thiếu minh bạch và đề xuất chuỗi cung ứng chỉ quy định 2 cấp là đầu mối và thương nhân phân phối bán lẻ.

Cùng đó, cần phải đưa vào Nghị định mức chi phí cố định tối thiểu cho các bán lẻ trong cơ sở giá bán lẻ khi Nhà nước ấn định điều hành giá, để đảm bảo hoạt động được duy trì xuyên suốt, bởi các doanh nghiệp bán lẻ là chuỗi cung ứng quan trọng đến từng tế bào trong xã hội.

Thương nhân phân phối xăng dầu khổ như doanh nghiệp bán lẻ?

Trả lời ý kiến của ông Giang Chấn Tây, ông Văn Tấn Phụng - Chủ tịch HĐQT Công ty Thương mại Dầu khí Đồng Nai khẳng định: "Thương nhân phân phối xăng dầu chúng tôi không phải là nơi điều tiết chiết khấu cho doanh nghiệp bán lẻ. Chiết khấu là do đầu mối quyết định. Doanh nghiệp bán lẻ có trách nhiệm đối chiếu".

Ông Văn Tấn Phụng khẳng định, thương nhân phân phối có cùng nỗi khổ như doanh nghiệp bán lẻ. Bởi thời gian qua, cả bán lẻ, thương nhân đều lỗ.

Doanh nghiệp nhập khẩu đầu mối đang là tác nhân, nguyên nhân khiến phân phối và bán lẻ bị lỗ. Việc đứt gãy xăng dầu, qua dịch bệnh, chiến tranh, lộ rõ điều hành vĩ mô có vấn đề. Đây là giọt nước tràn ly, cho thấy vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước khi toàn hệ thống có những bất cập.

Ông Phụng khẳng định: "Sau sửa Nghị định 83, hậu quả đứt gãy làm doanh nghiệp điêu đứng rất rõ ràng. Lượng hàng dự trữ không còn, chúng tôi là thương nhân phân phối mà cũng không được rót xăng dầu thì làm sao chúng tôi rót cho bán lẻ. Bất cập là từ đầu mối nhập khẩu xăng dầu. Chúng tôi rất lỗ, doanh nghiệp sắp chết".

Ông Phụng cho rằng, vai trò thương nhân phân phối trong hệ thống là rất quan trọng. Cần để thị trường tự vận hành, sau đó sửa thành Luật dầu khí.

Bởi Luật phải thị trường hoá, cạnh tranh, giảm bớt sự điều hành của nhà nước. Đầu mối, thương nhân phân phối, bán lẻ phải hài hoà lợi ích.

Ngoài ra, cần sửa các quy định bất cập, các loại "giấy phép con" như: môi trường; tràn dầu; Điều hành giá cần trở lại 15 ngày để doanh nghiệp đủ thời gian tính toán; cơ quan quản lý hậu kiểm nhưng không làm doanh nghiệp sốc…

VCCI đề nghị bác phương án thương nhân kinh doanh xăng dầu thua lỗ được hỗ trợ tài chính, đề xuất doanh nghiệp được quyền quyết định giá bán xăng dầu

GĐXH - Trong văn bản gửi đến Văn phòng Chính phủ về góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 95/2021/NĐ-CP và Nghị định 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đề nghị nhiều nội dung về kinh doanh, dự trữ, cấu trúc thị trường xăng dầu.