Cái chết oan nghiệt của vị sư và mẹ con hoàng hậu
GiadinhNet - Rất nhiều người biết đến đền Cờn (Quỳnh Phương- Quỳnh Lưu) là ngôi đền thiêng của xứ Nghệ.
 |
|
Tục “chạy ói” hiện nay chưa được khôi phục nguyên vẹn đúng với
tinh thần của nó. Ảnh: Hồ Hà |
Đền Quy Lĩnh (xã Quỳnh Lương, Quỳnh Lưu) và Đền Cờn gắn kết với nhau từ lịch sử đến huyền thoại. Có rất nhiều truyền thuyết về sự tích của 2 ngôi đền này. Truyền thuyết được mọi người biết tới nhiều nhất là: Năm Thiệu Bảo thứ nhất (1279), quân Nguyên đánh úp quân Tống, Trương Thế Kiệt, Lục Tú Phu - trung thần nhà Nam Tống - đem Vua Đế Bính, gia quyến cùng binh sĩ hơn 800 người lên thuyền ra biển chạy trốn, quân Nguyên truy sát gấp rút lại gặp sóng to gió lớn, vua tôi Nam Tống chết chìm ở biển Đông.
Chỉ còn hoàng hậu và hai người con gái bám vào được một mảnh ván gỗ, để mặc cho nước trôi sóng dạt. May mắn cho mẹ con hoàng hậu khi được vị sư chùa núi Cốc cứu vớt và cho nương nhờ. Thời gian sống chung trong chùa khiến nhà sư động lòng trần với hoàng hậu một thời của Nam Tống, nhưng đã bị hoàng hậu cự tuyệt. Cảm thấy đau lòng và xấu hổ, nhà sư nhảy xuống biển tự tử. Trước sự cố này, hoàng hậu nghĩ rằng mình là nguyên nhân cái chết của ân nhân nên cũng lao mình xuống biển. Hai người con gái cũng trẫm mình theo...
Thi thể 3 mẹ con hoàng hậu trôi dạt vào cửa Càn. Dân làng Càn thấy thi thể những phụ nữ chết đuối, nhưng mặt mũi hồng tươi, xiêm y quý tộc, đặc biệt tỏa ra một mùi thơm như lan, như quế lấy làm kỳ lạ. Nhìn kiểu ăn mặc và nhờ những tin tức nhận được, các quan chức cũng đoán ra đó là ba mẹ con bà hoàng hậu Đế Bính. Dân chúng đã tạc tượng ba mẹ con, lập đền thờ trên Gò Diệc (cồn Càn) gọi là đền Cờn. Mỗi lần khi xuất hành ra khơi, người dân đến cầu khấn đều thấy linh nghiệm.
Còn về vị sư chùa núi Cốc đã cứu vớt và cưu mang mẹ con Hoàng hậu, đã được nhân dân Phú Lương (Quỳnh Lương) đưa vào dựng đền thờ đặt tên là đền Quy Lĩnh, phía sau là rú Ói, trước mặt là biển.
Hai ngôi đền còn gắn liền với hai sự kiện vua Trần Anh Tông và về sau là vua Lê Thánh Tông trong lần chinh Nam đã ghé vào cầu đảo, nhờ được thần linh trong đền phù hộ mà giành thắng lợi lớn trở về.
 |
|
Lễ hội Đền Cờn thu hút sự tham gia của đông đảo người dân. |
Sự tích tục "chạy Ói"
Sau này, dân làng Càn vì muốn đền Cờn càng linh thiêng hơn nữa, nên đã đến hòn Ói, tìm cách lấy bát hương thờ nhà sư ở đền Quy Lĩnh về thờ chung với mẹ con hoàng hậu để "ông về với bà" và cũng là để cảm tạ ơn cứu mạng ngày xưa của nhà sư. Thế nhưng nhân dân Phú Lương không cho và kiên quyết giữ ông ở lại. Chính vì ông bà ở hai nơi như thế nên hàng năm mới có tục "chạy Ói" tức là từ đền Cờn, chạy vào hòn Ói, nơi có đền Quy Lĩnh để rước ông về.
Theo ông Trương Đắc Thành- Phó GĐ Bảo tàng Nghệ An, người đã có nhiều nghiên cứu về hai ngôi đền thì tục "Chạy ói" (lễ hội chính thức của đền Cờn) ngày xưa được tổ chức từ ngày 15 đến 21 tháng giêng. Đoàn rước cả bằng đường bộ lẫn đường thủy đến trước đền Quy Lĩnh thì 2 bên "giả vờ" xô xát, tranh giành nhau, một bên cố giữ lại bát hương (lễ khất lưu), còn một bên thì làm lễ xin rước đi. Sau đó, nhân dân Phú Lương sẽ nhường để dân Phương Cần đưa ông về với bà. Ông sẽ ở lại ngoài đền Cờn ít ngày, sau đó ông sẽ ... tự quay lại về đền Quy Lĩnh. Và năm sau, lại tiếp tục như thế, người dân làng Phương Cần lại dùng thuyền, kiệu, chạy đền rú Ói, để đi rước ông về.
Trong những ngày từ 15 đến 19 tháng giêng sẽ là những công việc chuẩn bị. Đêm ngày 20, dân đinh và trai tráng các xóm nhộn nhịp chuẩn bị ở khu đền chính, dân chúng náo nức đứng chật đường làng để xem đám rước kiệu. Khoảng 3 giờ sáng ngày 21, hàng trăm dân đinh của 4 giáp nhất loạt khiêng vác bốn ngai và tàn vàng chạy xuống đền Ói, vừa chạy vừa hò một vài câu ca cổ, sau mỗi câu lại hô vang "Dô phe, trời!" rồi thúc nhau chạy tiếp đến nơi tập kết. Đến mờ sáng thì lại rước ngai và tàn về.
Mờ sáng ngày 21, từ đền Trong các giáp tổ chức đám rước 4 kiệu thần xuống đón ngai và tàn, đi theo hàng lối đã bốc thăm từ trước. Đi đầu đám rước là cờ quạt, nghi trượng, kiệu, hương án rồi đến 4 trống, 4 chiêng và phường bát âm. Tiếp theo là lần lượt các kiệu: kiệu Thánh Mẫu đi đầu, tiếp theo là kiệu vua Đế Bính rồi mới đến kiệu của hai con gái của Mẫu. Đi sau là các vị chức sắc, các vị bô lão, dân làng và du khách, v.v...
Hai đám rước, một từ đền Cờn đi xuống và một từ đền Ói đi lên, cùng gặp nhau ở Cửa Ngâm thì hòa làm một, ngai được đưa lên kiệu theo đúng thần vị. Sau đó các phe, giáp tổ chức ăn cỗ ngay tại bãi rộng ở Cửa Ngâm, cỗ bàn được chuẩn bị chu đáo, đầy đủ theo lễ bộ. Ăn xong còn tổ chức các trò diễn dân gian như hát vè kiệu, hát trình nghề, diễn các trò liên quan đến nghề chài lưới. Đến chiều, các giáp tổ chức rước kiệu về làng theo thứ tự như lúc đi xuống. Lúc này đám rước có phần lộng lẫy hơn bởi có đầy đủ 4 kiệu, 4 ngai, 8 tàn vàng, 16 quạt, 16 tàn nỉ, các đồ khí tự, v.v... Đám rước về đền chính, tổ chức tế lễ, rước ngai yên vị như cũ, kết thúc lễ hội.
Có thể nói trong tục "chạy Ói" của Lễ hội Đền Cờn xưa gắn liền mật thiết với lễ hội đền Quy Lĩnh, mọi hoạt động đều mang tính linh thiêng, được tổ chức hết sức chặt chẽ, thu hút rất đông người tham gia, tạo được sức cố kết cộng đồng cao với các làng xã khác.
 |
|
Một tiết mục văn nghệ tái hiện sự tích Đền Cờn. |
Mai một
Ông Trương Đắc Thành chia sẻ: "Loại bỏ đi những chi tiết huyền thoại, truyền thuyết, ta lọc ra được sự thật lịch sử của ngôi đền, về cuộc sống tín ngưỡng người dân biển, tục thờ Mẫu... và về nhiều mối quan hệ giữa người với người, giữa con người với tự nhiên, giữa Nho giáo với Phật giáo".
Đến nay, tục "chạy Ói" vẫn còn vì đó là phần lễ chính, không thể thiếu trong lễ hội Đền Cờn nhưng nó chưa được khôi phục lại nguyên vẹn đúng tinh thần xưa. Đền Quy Lĩnh đến năm 1979 đã trở thành phế tích. Không còn ngôi đền ở hòn Ói nữa, thì đám rước ở Quỳnh Phương vào sẽ rước ai?! Cũng như việc "giả vờ" xô xát nhau, một bên làm lễ khất lưu, một bên xin rước cũng không thực hiện được nữa, và cái tên "chạy Ói" cũng mất đi nửa phần ý nghĩa.
Đến nay, theo nguyện vọng của người dân, được sự cho phép của cơ quan chức năng, đảng bộ và chính quyền xã Quỳnh Lương cùng sự công đức của nhân dân trong và ngoài xã đã tiến hành phục hồi đền Quy Lĩnh. Năm 2010, đền đã được khánh thành, chính quyền và nhân dân xã Quỳnh Lương cũng tiến hành khôi phục lại lễ hội đền Quy Lĩnh trước kia với thời gian trùng khớp với lễ hội Đền Cờn. Tuy nhiên, vẫn chưa khôi phục lại tục "chạy Ói".
Đám rước với tục "chạy Ói" thể hiện nhiều nét văn hóa tín ngưỡng khác của người dân vùng biển nên hàng năm vẫn được tổ chức với quy mô hoành tráng. Đám rước vẫn chạy về phía rú Ói nhưng chỉ dừng lại ở phía giao giữa Quỳnh Liên và Quỳnh Bảng, sau đó làm lễ cầu ngư, rồi rước về đền ngoài làm lễ hợp tế. Tiếp đó sẽ quay về đền trong và thực hiện những phần lễ còn lại. Còn việc dựng lại tục "chạy Ói" bao gồm sự gắn kết giữa đền Cờn và đền Quy Lĩnh trước kia chỉ đang là mong muốn của nhân dân dọc vùng bãi ngang từ Quỳnh Phương đến Quỳnh Lương.
|
Ông Hồ Ngọc Hà - Phó chủ tịch UBND xã Quỳnh Phương cho biết: "Lễ hội đền Cờn là một lễ hội độc đáo bởi nó có sự đan xen giữa phần lễ và phần hội vào nhau chứ không tách bạch ra như nhiều lễ hội khác. Trước kia lễ hội đền Cờn kéo dài suốt 1 tháng từ mùng 1 Tết đến hết tháng giêng. Sau này, nhiều phần lễ hội đã được giản lược để bớt gánh nặng kinh tế cho nhân dân, nhưng tục "chạy Ói" thì vẫn được giữ lại như một phần không thể thiếu. Tuy nhiên, việc khôi phục lại những phần lễ hội độc đáo như xưa thì vẫn chưa thực hiện được, mặc dù đó là sự mong muốn của cả chính quyền và người dân. Bởi nó còn phải phối hợp với nhiều xã khác như: Quỳnh Liên, Quỳnh Bảng, Quỳnh Lương... vì thế cần phải có thời gian". |
Xác minh vụ gia đình người dân tộc đưa con đi khám bệnh tố bị taxi ở Hà Nội 'chém' gần 5 triệu đồng
Thời sự - 2 giờ trướcTrên hành trình về quê, một cặp mợ cháu người dân tộc thiểu số vô tình trở thành nạn nhân của chiêu lừa "xe trung chuyển" quanh khu vực Bến xe Mỹ Đình. Từ Bệnh viện Nhi Trung ương đến đầu cao tốc, quãng đường chưa đầy 30 km nhưng họ bị taxi thu tới 4,2 triệu đồng.
Tài xế mang ô tô của chủ đi cầm cố để cá độ bóng đá
Pháp luật - 2 giờ trướcGĐXH - Do thiếu tiền cá độ bóng đá, Chu Tuấn Hưởng đã mang ô tô được anh T. giao cho quản lý đến cửa hàng cầm đồ để cầm cố với giá 350 triệu đồng. Sau khi nhận tiền, đối tượng đã sử dụng để cá độ bóng đá thua hết và không có khả năng chuộc xe.
Mâu thuẫn vay tiền, gã đàn ông dùng mìn tự chế để giải quyết
Pháp luật - 3 giờ trướcGĐXH - Do mâu thuẫn trong việc vay mượn tiền, Lân đã ném 1 quả mìn tự chế về phía anh Mạnh, anh Minh làm hư hỏng 1 xe SH và 1 tấm kính. Hành vi trên Lân đã cấu thành tội Giết người, Tàng trữ, sử dụng trái phép vật liệu nổ và Hủy hoại tài sản.
Công nhân phơi mình trong chảo lửa để thi công tuyến đường 6.400 tỷ đồng ở Nam Định
Đời sống - 3 giờ trướcGĐXH - Những ngày gần đây thời tiết nắng nóng gay gắt, công nhân vẫn miệt mài làm việc để đảm bảo tiến độ dự án xây dựng tuyến đường bộ mới Nam Định - Lạc Quần - đường bộ ven biển.
Thêm một trường đại học nổi tiếng ở Hà Nội công bố học phí lên tới 56 triệu đồng/năm khiến hàng triệu phụ huynh ‘chóng mặt’ trước mùa thi 2025
Giáo dục - 5 giờ trướcGĐXH - Từ năm 2025, sinh viên trường Đại học Luật Hà Nội sẽ đón nhận mức học phí tăng cao chưa từng có. Trong đó, chương trình chất lượng cao lên đến gần 56 triệu đồng/năm.
Hàng loạt cửa hàng ở La Phù đóng cửa không buôn bán: Công an TP Hà Nội nói gì?
Pháp luật - 5 giờ trướcGĐXH - Theo Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TP Hà Nội, tại làng nghề xã La Phù, huyện Hoài Đức (TP Hà Nội), nhiều hộ kinh doanh đã đóng cửa... Hàng hóa được nhập về cầm chừng, trong đó hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ được trà trộn với hàng có chứng từ hợp lệ để ngụy trang, gây khó khăn cho lực lượng kiểm tra.
Phát hiện thi thể người phụ nữ trôi dạt vào đảo Cồn Cỏ
Thời sự - 6 giờ trướcGĐXH - Sau khi phát hiện thi thể trôi dạt vào đảo Cồn Cỏ, lực lượng chức năng tiến hành các thủ tục để xác định danh tính, làm rõ nguyên nhân sự việc.
Thực hiện theo trình tự, thủ tục này, người dân dễ dàng đổi thẻ ATM từ sang ATM chip để không bị ngừng giao dịch từ 1/7/2025
Đời sống - 6 giờ trướcGĐXH - Từ ngày 1/7/2025, tất cả các loại thẻ ATM từ sẽ bị ngừng chấp nhận giao dịch trên toàn bộ hệ thống ngân hàng tại Việt Nam. Làm thế nào để đổi thẻ ATM từ sang ATM chip để các giao dịch thuận lợi? Dưới đây là hướng dẫn cụ thể.
Tử vi tháng 5 âm lịch tuổi Dậu có nhiều đổi mới trong cuộc sống, nhất là cuối tháng
Đời sống - 6 giờ trướcGĐXH - Tháng mới của Dậu đầy ắp hy vọng, có nhiều sự đổi mới trong cuộc sống hiện tại và bạn cũng lạc quan hơn, cười nhiều hơn mọi khi.
Ý nghĩa và nguồn gốc Ngày của Cha chính xác nhất
Đời sống - 8 giờ trướcNgày của Cha là ngày đặc biệt để tôn vinh những người cha trên toàn thế giới. Tuy nhiên, ý nghĩa và nguồn gốc Ngày của Cha thì không phải ai cũng biết tường tận.
Lẻn vào nhà dân, nữ quái trộm nhiều vàng và tiền mặt
Pháp luậtGĐXH - Tại cơ quan công an, đối tượng thừa nhận đã trộm cắp 4 chỉ vàng cùng 3,5 triệu của gia đình chị H. Bên cạnh đó, Thoa còn khai nhận bản thân đã trộm 1 lắc tay, 1 dây chuyền vàng và 11 triệu đồng của bà N.T.D.
