Đi mua rượu với Nguyên Hồng

Nhà văn Nguyên Hồng

Ở nhà anh, tôi được gặp hai ông bà già, một - dáng cao gầy lịch lãm và một - như lão nông, chỉ có đôi mắt và chòm râu, nụ cười ẩn giấu nhiều điều mà khi đó tôi chưa hiểu được. Anh Vũ Trường Sơn giới thiệu và tôi sung sướng được biết đó là nhà văn Nguyên Hồng và nhà thơ Lê Đại Thanh. Anh Sơn vui vẻ tiếp:

- Giới thiệu với hai anh, thằng này là thằng Chương thủy thủ đoàn tàu Giải Phóng, nhóc con thế mà cũng máy trưởng một con tàu, lại còn học đòi làm thơ nữa.

Vỗ vai tôi, anh nói:

- Thôi nhân có anh Nguyên Hồng ở rừng về và anh Lê Đại Thanh cho phép chú mày ngồi hầu rượu.

Nhà văn Nguyên Hồng nhìn tôi:

- Mạch - lô đấy ư? Bọ nước đấy ư? Làm thơ nữa à, tốt. Giọng nói của ông độ lượng và ấm áp.

Tôi lúng túng không biết đáp lại thế nào ngoài tiếng "dạ".

Chị Mão, vợ nhà văn Vũ Trường Sơn, bưng chiếc mâm lên, đặt xuống chiếu, trên mâm có hai đĩa: một đĩa thịt, một đĩa cổ cánh vịt, ít rau thơm và bốn bát tiết canh. Anh Sơn nói với mọi người:

- Một con vịt mà không đánh được bốn bát tiết canh là xoàng, là phí vịt. Thôi, mời hai anh. Chú mày xuống bếp mang nước chấm lên, nhớ xem có đủ chanh, ớt, tỏi không nhé.

Khi đã ngồi quanh mâm, trên một chiếc chiếu cũ, trải trên nền đất, anh Sơn lôi ra một chai rượu Đồng Tháp, chắc đã để lâu. Tôi khép nép rụt rè cầm chén rượu, chủ yếu là lắng nghe chuyện người lớn. Nhà thơ Lê Đại Thanh đọc một bài thơ dài, đến nay tôi còn nhớ bốn câu, tôi thích:

"Chết, là về với tinh thể sao trời

Trả trái đất những gì vay mượn trước

Chào những khách bộ hành tuổi xanh xuôi ngược

Tôi xuống ga đời, trả vé quê hương!"

Tôi thấy nhà văn Nguyên Hồng nhấp từng ngụm nhỏ là linh cảm thấy rằng người không "khoái khẩu". Bỗng cụ đập mạnh vào lưng tôi:

- Ăn đi chứ! Thủy thủ là phải ăn sóng nói gió, đọc nghe thơ biển xem có đáng sai việc không?

Anh Vũ Trường Sơn và nhà thơ Lê Đại Thanh cũng động viên, tôi bèn đọc một câu:

"Đường - chân - trời vạch suốt đời người thủy thủ"

- Có thế thôi à! Nhà văn hỏi.

- Dạ! Có thế thôi ạ.

- Ý hay, được, đọc tiếp bài khác xem nào? Mạnh dạn lên, sóng gió ngang tàng đâu hết rồi?

Tôi liền đọc bài "Mưa biển":

"Từ độ xa Người

Mấy lần mưa biển

Ngọn đèn đong đưa

Vàng nơi thành phố

Mưa đằm thương nhớ

Ào ào xé nát riêng tư

Ngực trần biển mở

Rộng đến sững sờ..."

Bỗng nhiên nhà văn Nguyên Hồng đứng dậy, bảo tôi:

- Thằng này thích, thơ được, cho phép được đi mua rượu với bố. Cái anh Đồng Tháp này ngọt quá, không hợp. À, mà còn "bạc vụn" trong túi đấy chứ?

Thế là một cô hồn ở biển lên, một cô hồn ở rừng xuống lang thang trên phố Hải Phòng. Tôi những tưởng quán nào có rượu thì mua, nên qua hàng nào tôi cũng le te chạy vào hỏi rượu. Tôi cầm chai rượu ra ông xem. Ông mở nút ngửi qua, lắc nhẹ, lắc đầu, đi. Có đến ba bốn quán như vậy ông cũng chỉ lắc đầu. Đến một quán rượu phố ga cũng vậy, không ngờ gặp phải bà chủ quán ngoa ngoắt:

- Cái nhà ông này, rượu tôi bán cho cả phố này chả ai chê! Từ sáng chả bán được gì lại gặp vía!

Một thoáng lặng, tôi lúng túng, ông móc đáy túi áo bông đã bạc màu ra năm hào, tờ năm hào cũng bạc màu, đặt trên mẹt hàng:

- Gửi cho nhà chị mua lấy vía.

Nói xong hai bố con lại tiếp tục lộ trình rượu. Lúc ấy ông mới bảo tôi:

- Ở cái đất Hải Phòng này bố biết chỗ nào có rượu ngon, sắp đến rồi, gần ngã tư Cầu Đất - phố ga kia kìa.

Khi đến trước cửa một ngôi hàng lợp giấy dầu, ông hỏi bà chủ quán:

- Cho tôi nửa lít rượu!

- Mua cả lít đi bố! Con còn tiền mà! Tôi giật giật áo ông.

- Mua thế thôi, tiền còn có việc của nó.

Bà chủ quán vừa đong rượu vừa nói:

- Vẫn rượu Trương Xá đấy bác ạ! Nhà em không dám bán loại khác.

Cầm chai rượu, ông thận trọng rút nút, mượn một cái chén, rót ra lưng, một mùi thơm tỏa ra, mắt ông sáng, râu ông rung rung sáng và hình như có con ruồi đâu đó bay đến quanh miệng chén, ông bảo tôi:

- Đây mới là rượu thật, con ạ! Cái  tang Trương Xá này uống giọt nào, ngấm giọt ấy. Rượu cũng như văn chương không phải thứ bò đàn rơm mục. Rượu phải thật rượu, văn chương cũng phải thật mới là văn chương.

Ông hào hứng hẳn lên, tuyên bố:

- Bây giờ thế này nhé! Ta làm một cuộc rước rượu về nhà, mà để rước, phải có xe, có lọng chứ! Văn chương thật mới đáng rước! Rượu thật mới đáng rước, chứ thân xác hai bố con mình là cái quái gì! Nào ta làm một cuốc xe rước cái tinh túy của trời đất này về. Thế là tôi được ngồi xích lô theo ông và theo rượu về.

Ngồi trên xe ông không nói về văn chương mà ông dạy tôi phải sống thế nào, có sống và dám sống thì mới làm được văn chương. Cho mãi tới nhiều năm sau, tôi mới hiểu thế nào là có sống và dám sống.

Hai mươi năm qua đi, bài học mà ông dạy tôi trên đường đi mua rượu cứ ám ảnh tôi, nó ngấm vào tôi như men của rượu. Đến khi tôi viết bài thơ "Bỗng thành thơ ngây" thì may mắn làm sao tôi lại được gặp nhà thơ Lê Đại Thanh trên cùng trang báo, có lẽ do duyên số chăng?

Xin phép được nhắc lại hai khổ trong bài:

"Bỗng thành đứa trẻ thơ ngây/ Trở về gặp ông Bành Tổ/ Nhà ông cao mênh mông sắc/ Vuông tròn mở đến vô biên/ Ông dạy: Vào ông chớ gọi/ Lòng thanh thản đến nơi ông/ Con trót giơ tay gõ cửa/ Mới hay động vào hư không"!

Theo Tạ Quốc Chương
(CAND)