Đồ “độc” cho người... cõi âm

 

Một lão nghệ nhân đầu bạc chỉ nhận duy nhất hàng "độc" nhưng sẵn sàng bỏ công sức ra làm những thứ như ba lô, xe thương binh, chân giả để biếu một bà mẹ liệt sỹ đã 86 tuổi… Những nghệ nhân ở thôn Đông Hồ, xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh đã cho thấy, nơi đây không chỉ có… tranh.

 

Vào nghề vì khách hàng nữ đòi... ngủ lại nhà

 

Xưởng sản xuất nhà anh Tuyến. Ảnh: T.G

 

Theo những nghệ nhân làng tranh Đông Hồ buộc phải rời bỏ nghề tranh vì mưu sinh thì làm tranh đơn giản hơn làm… vàng mã?! Chỉ cần có bức khuôn khắc gỗ, người làm tranh đặt khuôn và tô màu. Tuy nhiên, làm vàng mã có nhiều công đoạn phức tạp hơn. Nhất là trong trường hợp nhận đặt hàng độc (chỉ có một chiếc) thì đòi hỏi trí tưởng tượng và sự khéo léo rất cao.

 Anh Lê Huy Tuyến, thôn Song Hồ, xã Đông Hồ (Thuận Thành, Bắc Ninh) từ lâu đã nổi tiếng trong giới vàng mã Kinh Bắc là người có thể làm "hình nhân thế mạng" giống hệt người thật. Tiếp chuyện chúng tôi, anh nói với vẻ đầy tự hào: "Tôi chưa bó tay trước bất cứ đơn đặt hàng nào, dù khó đến mấy. Khách hàng chỉ cần mô tả sơ qua hoặc đưa ra yêu cầu thì tất cả sẽ được tôi đáp ứng. Trừ phi đó là hình người hay một thứ đồ dùng hiếm thấy thì mới phải yêu cầu có ảnh kèm để mô phỏng theo".

 

Anh Tuyến cũng cho hay ở Đông Hồ vào dịp Rằm tháng 3 (âm lịch) hằng năm có lễ hội cầu mát (cầu sự mát mẻ - PV), mỗi dòng họ tùy theo tay nghề của mình đều phải tiến cúng một món đồ vàng mã. Họ nhà anh Tuyến năm nào cũng phải làm hình nhân thế mạng tướng Bà La Sát để cúng và việc này đã được ủy thác cho anh. Do đã quen nên bây giờ không cần đến hình ảnh nhắm mắt anh vẫn có thể làm mà không sai một chi tiết.

 

41 tuổi đời và có tới 15 năm tuổi nghề làm hình nhân thế mạng, tiếng tăm của anh Tuyến bay xa. Thậm chí cái biệt danh "Tuyến hình nhân" đã trở thành "thương hiệu" với khách hàng đồ mã khi tìm đến Đông Hồ. Ấy vậy nhưng cái cơ duyên làm thứ hàng khiến nhiều người rùng mình này của anh cũng hết sức lạ lùng, khó tin. Lần đầu tiên anh làm hình nhân thế mạng cho người thật là bị ép bởi một phụ nữ người Thái Bình. Anh Tuyến nhớ lại: "Khi nhận được yêu cầu của bà ấy, tôi thấy nổi da gà, vợ tôi cũng ngăn cản không đồng ý. Chỉ nghe câu chuyện về vụ tai nạn giao thông đã khiến cô con gái 24 tuổi của bà ấy chết không toàn thây là tôi rủn người, nói gì đến chuyện cả ngày phải ngắm nhìn thật kỹ khuôn mặt người tử nạn để làm hình nhân".

 

Vậy nhưng rồi bà khách ấy vẫn ép anh phải nhận với lời tuyên bố xanh rờn: "Chú không đồng ý, tôi sẽ ăn cơm, ngủ nhờ lại ở đây. Bao giờ chú đồng ý mới về". Tưởng chỉ dọa cho vui, nào ngờ bà ấy làm thật. Bà ấy đến gặp anh Tuyến từ lúc 10h sáng mà đến tận 8h tối vẫn ngồi ở góc cửa hàng nhà anh đợi. Cuối cùng anh Tuyến đành phải nhắm mắt nhận lời.

 

Làm 3 ngày, mất ngủ suốt 2 tháng

Bà khách quê Thái Bình ấy đến đặt hàng anh Tuyến vào cuối tháng 5 (âm lịch) và chỉ mong được lấy 5 ngày trước khi cúng Rằm tháng 7. Vậy nhưng sau khi nhận đơn hàng này, "hình ảnh cô gái đó cứ bám lấy tôi suốt cả ngày, sáng ra mở mắt dậy, cho đến đêm đặt lưng đi nằm đều nhìn thấy khuôn mặt cô gái đó. Để nhanh chóng thoát khỏi sự ám ảnh đó, tôi quyết định gác tất cả các công việc khác lại, làm hình nộm cô gái để giao hàng sớm" - anh Tuyến khẽ rùng mình khi nhớ lại. Sau đó, anh đã làm hình nhân cô gái đó mất 3 ngày. Vậy nhưng, sau đó cả một thời gian dài anh không tài nào chợp mắt nổi. Cứ nhắm mắt ngủ là lại nhìn thấy khuôn mặt của cô gái chết trẻ. Phải gần 2 tháng sau, anh mới nguôi dần sự ám ảnh của khuôn mặt đó. Hôm đến nhận hàng, nhìn thấy hình nhân của con gái, bà khách người Thái Bình sững người ra một lúc lâu rồi cứ thế ôm hình nhân khóc và nói "giống con tôi quá!".

 

Anh Tuyến: “Tôi chưa bó tay trước bất cứ đơn đặt hàng nào”.

Vụ làm hình nhân "vào nghề" đó của anh Tuyến hết 3 ngày, anh lấy công là 150.000 đồng. Bà khách rối rít cảm ơn và đưa thêm cho anh 2 triệu đồng gọi là "thưởng" nhưng anh kiên quyết chỉ nhận 150.000 đồng. Anh Tuyến nói: "Tôi làm là để không thấy mình có lỗi với khách hàng và mang lại cho họ sự thanh thản, toại nguyện. Nếu vì tiền, chắc tôi không đổi lấy 2 tháng trời ám ảnh đó". Sau khi làm hình nhân cho người phụ nữ đó, rất nhiều người tìm đến anh với mục đích tương tự.

 

Chị Đoàn Thị Hạnh (vợ anh Tuyến) nói: "Bây giờ ở Đông Hồ cứ ai muốn làm hình nhân là tìm đến anh ấy. Chúng tôi được nghe quá nhiều những câu chuyện không hay. Công anh ấy nhận được không thấm vào đâu so với việc phải chịu sự ám ảnh từ cái chết của người xấu số. Thậm chí nhiều hàng xóm không dám đến chơi vì sợ. Có người còn nói anh ấy nhận toàn những đơn hàng quái gở. Nhưng không làm anh ấy còn áy náy hơn".

 

Nổi danh với các đơn hàng... quái gở

 

Một "nghệ nhân" vang danh khác là ông Nguyễn Thiện Thoái, 66 tuổi, trú ở thôn Đạo Tú, xã Song Hồ, nổi tiếng trong nghề vàng mã do chuyên nhận đặt làm mã theo ý khách hàng. Ông Thoái có cái triết lý sống riêng của ông mà câu chuyện sau là một minh chứng: "Đơn hàng mà tôi nhớ nhất là một bà cụ đã ngoài 86 tuổi ở Từ Sơn, Bắc Ninh. Cụ có người con trai duy nhất bị hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ. Biết tới tôi, cụ ấy nhờ hàng xóm chở đến để đặt làm cho con trai 1 chiếc xe thương binh, một cái chân giả, hai bộ quần áo bộ đội, một mũ tai bèo, một ba lô, một đôi giầy, một bình nước, một cái điếu cày, một cái bật lửa... Tất cả là 15 món hàng".

 

Ông Thoái cảm động vì tấm chân tình người mẹ đối với con liệt sỹ nên nói với bà cụ cứ đưa 100.000 đồng, cho địa chỉ, khi xong sẽ nói người mang đến mà không cần đến đây nữa vì vất vả lắm. 100.000 đồng đó, ông Thoái nhận là để trả cho xe ôm mang hàng đến cho bà cụ, còn giá trị toàn bộ số hàng mã đó ông biếu bà cụ. Vậy mà Rằm tháng 7 năm đó, bà cụ 86 tuổi lại nhờ một người bạn chiến đấu của con trai dùng ôtô đưa đến tận nhà ông Thoái để cảm ơn.

 

Không chỉ nhận làm những món hàng mã độc đáo mà gian hàng ông trưng bày hầu hết các cửa hàng trong làng đều không có. Ông làm những món hàng rất cầu kỳ: Đàn tỳ bà, đàn ghi ta, đàn piano, tòa tháp, du thuyền, tỳ hưu... Bà Nguyễn Thị Tươi, vợ ông Thoái tự hào khi nói về chồng: "Trong làng ai bị từ chối đơn hàng đều tìm đến ông nhà tôi hết. Những món hàng khó như máy bay trực thăng, xe tăng bọc thép, tàu thuỷ, tàu hoả... ông ấy đều nhận làm nhưng chẳng lấy đắt ai bao giờ cả dù phải tự phải nghĩ cách chế khuôn, trang trí. Món đồ to, khó ông ấy cũng không bao giờ lấy quá 300.000 đồng".

 

Ông Thoái bảo, làm hàng cho người "cõi âm" nếu chỉ nghĩ đến lợi nhuận thôi không làm được. Đây là những món hàng phục vụ tâm linh, làm chúng ông thấy thanh thản và lòng nhẹ đi rất nhiều. Người ta thì say mê sáng tạo tranh đẹp hay kiếm được thật nhiều tiền nhưng ông thì hơi trái khoáy chỉ mê làm đồ cho người cõi âm. Càng có đơn đặt hàng lạ, khó buộc phải nghiên cứu tìm tòi ông càng thấy háo hức, hăng say. Nếu làm sản phẩm phục vụ chùa chiền, không hiểu tích thì ông tìm bằng được các bậc cao niên để hỏi và làm cho thật đúng. Ông có 3 người con thì cả 3 đều làm nghề hàng mã. Họ cũng  nhận những đơn hàng "độc" để mặc sức tìm tòi, sáng tạo. Anh Nguyễn Thiện Bội, con trai ông Thoái hài hước: "Sự say mê sáng tạo của ông cho chúng tôi biết rằng, làm nghề nào cũng phải yêu và hết mình vì nó".

 

Quả là, những "nghệ nhân hàng độc" dù là vàng mã đi nữa cũng có những triết lý rất riêng để sống và say mê. Những món đồ họ làm giá thành rất thấp (dù đang được thổi phồng giá qua tay các tiểu thương). Họ thấu hiểu một điều mà không phải ai cũng tận tường là: Hàng mã chỉ là món hàng mang tính chất tượng trưng. Người cõi trần đốt cho một niềm tin tốt đẹp để tìm kiếm sự thanh thản nhưng không nên lạm dụng hoang phí.

 

Mai Hạnh - Võ Thu