Độc đáo trải nghiệm mô hình kinh doanh dành cho người tự kỷ tại Hà Nội
GĐXH - Nằm trên con phố Mai Anh Tuấn (quận Đống Đa, Hà Nội), VAPs (Vietnam's Autism Projects) là nơi làm việc của những nhân viên mắc chứng tự kỷ. Vượt qua nhiều rào cản, mô hình này đã mang đến những câu chuyện đầy cảm hứng về sự nỗ lực và thay đổi.
Dự án Vietnam’s Autism Projects (Dự án Các mô hình kinh tế dành cho người tự kỷ Việt Nam - VAPs) được sáng lập bởi anh Nguyễn Đức Trung, là mô hình kinh tế bao gồm homestay, thư viện, quán ăn, siêu thị… nhằm tạo công ăn việc làm bền vững giúp người tự kỷ có khả năng nuôi sống bản thân cũng như tạo giá trị cho cộng đồng.

Số 254 phố Mai Anh Tuấn là ngôi nhà chung của những người bạn tự kỷ.
Cùng người tự kỷ vun đắp hy vọng
Đến VAPs vào giờ trưa, chúng tôi được các nhân viên tại đây nhiệt tình chào đón. Tuy có hạn chế về khả năng diễn đạt nhưng chúng tôi cảm nhận được sự chân thành, niềm nở khi tư vấn món ăn cho khách hàng. Trước khi phục vụ khách hàng, Lê Hưng - bếp trưởng của nhà hàng, tỉ mỉ chuẩn bị những chiếc pizza được cắt miếng gọn gàng cùng đĩa salad được bày trí đẹp mắt
Tại đây, tầng 1 là siêu thị mini có đủ các đồ dùng thiết yếu. Tầng 2 là không gian quán ăn ấm cúng được anh Trung thiết kế với nhiều màu sắc bắt mắt, có thêm cả khu vực hát và đánh đàn piano. Tầng 3 là thư viện được sắp xếp gọn gàng với rất nhiều đầu sách khác nhau.
Chúng tôi bất ngờ bởi sự nhanh nhẹn, tỉ mỉ, cẩn thận của những nhân viên tự kỷ tại đây nhưng bất ngờ hơn là sự tích cực và tình thương trong “ngôi nhà” này, trò chuyện với anh Nguyễn Quốc Trung về hành trình từ những ngày đầu cho đến hiện tại, chúng tôi mới biết được những khó khăn và tâm huyết mà anh đã bỏ ra khi mở một mô hình đặc biệt, dành riêng cho người tự kỷ.

Anh Nguyễn Quốc Trung tự nghiên cứu rất nhiều tài liệu để hiểu và đồng hành cùng những nhân viên đặc biệt.
Chia sẻ về cơ duyên đưa anh đến thế giới của người tự kỷ, anh Trung tâm sự: “Năm 2016, tại một khu nghỉ dưỡng, có một bạn chạy ra và đập vào đầu tôi. Bố mẹ của bạn chạy theo xin lỗi và nói với tôi bạn ấy bị tự kỷ. Dù bị sưng vù đầu nhưng tôi mới bắt đầu tò mò, không biết tự kỷ là như thế nào, vì sao họ lại có những hành động đó. Lúc ấy đơn giản tôi chỉ nghĩ liệu có phải do thiếu sự quan tâm của gia đình nên họ mới bị như vậy không? Tôi tìm thử trên Google nhưng không ra quá nhiều tài liệu để đọc, chỉ đến khi tôi chuyển qua tìm bằng tiếng Anh mới có”.
Sau khi tìm hiểu tài liệu về chứng tự kỷ, anh Trung xem các video trên Youtube và thấy nhiều cảnh trẻ tự kỷ la hét, đập phá. Từ đó, anh quyết định đến các gia đình có con tự kỷ ở vùng sâu, vùng xa để tìm hiểu thực tế.
“Tôi xin ở lại ăn cơm với họ, lắng nghe tâm sự, nỗi đau của họ và quan sát các bạn ấy đập phá, hò hét. Tôi về viết truyện ngắn về người tự kỷ trên cơ sở thuật lại những gì mình thấy rồi đăng lên mạng. Rồi nhiều người biết đến và tôi nhận được nhiều ý kiến khác nhau. Có người tung hô, có người động viên, có người lại nghi ngờ tôi đi lừa phụ huynh của các bạn tự kỷ nên tôi quyết định chuyển từ câu chữ sang hành động. Khi có kết quả rồi họ sẽ công nhận và bớt nghi ngờ”, anh Trung chia sẻ.
Anh Trung bày tỏ sự bất ngờ khi nhận ra rằng người tự kỷ vẫn có khả năng nhận thức và lao động, chỉ cần được hỗ trợ và tạo môi trường đặc biệt để phát triển. Anh cũng nhấn mạnh rằng tại Việt Nam chưa có đơn vị nào hoạt động trong lĩnh vực này. Chính sự thiếu hụt đó đã thúc đẩy anh thành lập công ty VAPs.
Thời gian đầu, cơ sở chỉ khởi đầu vỏn vẹn với 2 cái bàn và 4 cái ghế rồi mọi thứ mới phát triển dần lên như cách các bạn tự kỷ ở đây thích ứng với một môi trường mới. Ban đầu chính anh Trung - người đứng đầu cũng không đủ niềm tin rằng mình sẽ làm được, rất nhiều câu hỏi được đặt ra “mình bắt đầu hành trình này như thế nào”, “làm thế nào để làm việc cùng các bạn”.
Anh Trung trực tiếp đào tạo từng nhân viên mới theo hình thức kèm cặp 1 - 1, cho đến khi họ thành thạo công việc, mỗi giai đoạn chỉ nhận một bạn để đào tạo. Tùy thuộc vào khả năng tiếp thu của mỗi người, anh sẽ hướng dẫn các kỹ năng phù hợp, bao gồm làm bánh, pha chế cà phê, sử dụng tiếng Anh, giao tiếp với khách hàng… Tại VAPs, mỗi thành viên đều được trao quyền tự chủ, đảm nhận những nhiệm vụ cụ thể như nhập kho, kiểm kê, bán hàng,...
“Khác với người bình thường, những người tự kỷ thường chỉ làm những công việc mà họ yêu thích, chứ không thể ép buộc họ làm những việc họ không thích vì tiền bạc. Do đó, trước khi phân công công việc, tôi luôn phải tìm hiểu xem họ có hứng thú với công việc gì”, anh Trung cho biết.

Ở đây mọi người đều rất trung thực, thuần khiết và làm việc theo đúng nguyên tắc của công ty.
Để làm được mô hình này, theo anh Trung có 3 thứ cần phải bỏ trước: tài chính, không ngần ngại đầu tư vào cơ sở vật chất và hàng hóa, tạo nền tảng vững chắc cho hoạt động; trí tuệ, dành tâm huyết nghiên cứu, tìm hiểu sâu sắc về chứng tự kỷ, đồng thời học cách giao tiếp và làm việc hiệu quả với các bạn; thời gian và sức lực, kiên trì đồng hành, nhẫn nại hướng dẫn các bạn từng bước, từ những kỹ năng sinh hoạt cơ bản nhất như nấu nướng, dọn dẹp. Thành công của VAPs ngày hôm nay là minh chứng cho sự nỗ lực của cả anh Trung và những người bạn đặc biệt nơi đây.
Âm thanh và ánh sáng không còn là nỗi sợ của những nhân viên tại đây.
Những hạn chế về ngôn ngữ, giao tiếp và kỹ năng xã hội khiến người tự kỷ gặp nhiều khó khăn trong học tập và tìm kiếm việc làm phù hợp. Do đó, công ty đã xây dựng một mô hình kinh tế đặc biệt, nơi những người tự kỷ có thể học hỏi các kỹ năng sống, định hướng nghề nghiệp, giao lưu và chia sẻ trong thế giới riêng của họ. Mục tiêu là tạo ra một môi trường an toàn và phù hợp, cho phép họ sống và làm việc một cách thoải mái trong chính thế giới của mình.
Bí quyết là “xắn tay” đồng hành cùng người tự kỷ
Nói về sự khác biệt tại VAPs, anh Trung chia sẻ bí quyết: “Ở đây, tôi chỉ nhận một bạn vào làm việc một thời điểm, hai bạn cùng học một lúc sẽ dẫn tới xung đột. Từ đó, chất lượng công việc của tập thể sẽ không được đảm bảo”.

VAP’s chỉ tập trung đào tạo 1 nhân viên cùng một thời điểm.
Thấu hiểu được điều ấy vì anh Trung đã trải qua nhiều khó khăn và bài học của riêng mình khi vận hành mô hình. Anh không ngần ngại chia sẻ mình đã nhiều lần thất bại khi làm việc với các bạn nhân viên đặc biệt này, 12 trường hợp đã từ bỏ. Có lẽ bài toán nan giải nhất phải kể tới rào cản giao tiếp bởi các bạn tự kỷ không biết cách diễn đạt.
“Người bình thường có rất nhiều cách để bày tỏ cảm xúc buồn bực, giận dỗi của bản thân nhưng các bạn ở đây không thể diễn đạt như vậy. Từ đó, các bạn sinh ra phản ứng đập đồ đạc, tạo ra tiếng động lớn mà chúng ta coi là hành vi đập phá, phá hoại. Thật ra, đó là cách người tự kỷ thể hiện cảm xúc, mong muốn của mình”, anh Trung bày tỏ.
Đó cũng là lí do khiến anh Trung hàng ngày vẫn phải theo sát công việc của các bạn nhân viên tại VAP’s, bởi với anh thật khó để tìm được một người thay thế mình. Có nhiều người từng đồng hành cùng anh nhưng vì không chịu được áp lực công việc và không thật sự hiểu người tự kỷ nên họ đã khiến công việc trở nên xung đột.
Điều anh Trung trăn trở nhất lúc này là mô hình VAPs không thể tồn tại mãi mãi vì công việc hiện tại đang phụ thuộc vào cá nhân anh. Vì vậy, anh mong muốn chính phụ huynh của các bạn tự kỷ cũng đồng hành với con để giúp đỡ con tiến bộ hơn trong tương lai xa. Đó là điều quý giá hơn bất kì tài sản vật chất nào đối với các bạn tự kỷ, minh chứng là những kết quả vô cùng tích cực từ các bạn nhân viên VAP’s.
Mỗi bạn vào đây từng có một hoàn cảnh, khó khăn riêng. Lê Xuân Tùng (SN 2003, Hà Nội) từng có tâm lý hoảng loạn, sợ hái do quá khứ từng làm tại một cơ sở hay bị quát tháo, bắt nạt. Quang Anh (SN 2007, Hà Nội) thì lại là một trường hợp trái ngược hoàn toàn, khó hòa đồng, từ chối giao tiếp, không chăm chỉ làm việc… Tuy nhiên giờ đây, qua quá trình đồng hành cùng anh Trung và được các bạn cùng hoàn cảnh hỗ trợ, Tùng, Quang Anh và rất nhiều các bạn nhân viên khác đã thành thạo công việc bán hàng, làm bếp và hòa đồng phối hợp với nhau phục vụ khách hàng.

Các bạn nhân viên đã thành thạo nhiều công việc bếp núc, phục vụ, bán hàng, tính toán…
Con đường mà anh Nguyễn Đức Trung đang đi không chỉ giúp đỡ rất nhiều các bạn tự kỷ mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ tới nhiều phụ huynh, trong đó có chị Mai Thùy Dương (SN 1991, Lai Châu). Chị Dương cho biết, khi được tiếp xúc với mô hình này, chị nhìn thấy được chiều dài tương lai của các bạn tự kỷ, thay vì chỉ tập trung giáo dục đặc biệt cho độ tuổi nhỏ.
“Bản thân tôi rất biết ơn vì anh Trung đã tạo ra con đường hỗ trợ, đồng hành hiệu quả với các bạn tự kỷ để những phụ huynh có con trong hoàn cảnh tương tự như tôi đi theo. Rất mong những mô hình này có thể lan rộng hơn nữa để giúp đỡ thêm nhiều người tự kỷ, đồng thời lan tỏa cái nhìn tích cực hơn về các bạn”, chị Dương nói.
Tương lai của mô hình là điều khó đoán, nhưng điều chắc chắn nhất chính là sự nỗ lực từng ngày. Anh Trung cho biết: “Mỗi bạn có hoàn cảnh khác nhau, nhận thức khác nhau nên khó có thể dự đoán được kết quả chung của các bạn. Có người tiến bộ nhanh, có người cần nhiều thời gian hơn, nhưng dù thế nào điều quan trọng nhất là các bạn tự kỷ có cơ hội được làm việc, được thấu hiểu, được là chính mình”.

Thần Tài viết tên 4 con giáp này, càng gần nghỉ lễ 30/4 và 1/5 tài lộc càng ùn ùn đổ về túi
Đời sống - 1 giờ trướcGĐXH – Chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà cho biết, top con giáp may mắn tuần mới, dưới đây là những con giáp càng gần nghỉ lễ 30/4 và 1/5 tài lộc càng ùn ùn đổ về túi.

Nếu không muốn não bị 'đóng băng', hàng triệu người Việt xem lại cách dùng thứ này
Đời sống - 2 giờ trướcGĐXH - Trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra một kỷ nguyên công nghệ đột phá, nhưng song hành với đó là hàng loạt nguy cơ âm thầm đe dọa tư duy, đạo đức và khả năng tự học của con người đặc biệt là giới trẻ. Việc lạm dụng AI trong học tập, làm việc, giải quyết vấn đề cá nhân đang hình thành một thế hệ lệ thuộc vào máy móc mà thiếu đi sự phản biện, sáng tạo và bản lĩnh sống. Infographic dưới đây chỉ ra 5 mối nguy hại lớn nhất khi con người lạm dụng AI, cùng với những khuyến nghị thiết thực để sử dụng công nghệ một cách thông minh và có trách nhiệm.

Giới trẻ lan tỏa mạnh mẽ trào lưu áo phông yêu nước dâng đầy cảm xúc trong cộng đồng
Đời sống - 2 giờ trướcGĐXH - Trong không khí rộn ràng của lễ kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam – thống nhất đất nước, trào lưu áo phông yêu nước đầy cảm xúc đang lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng.

Những thông tin cực quan trọng trong mã QR của mẫu sổ đỏ 2025, nhiều người có thể chưa biết
Đời sống - 5 giờ trướcGĐXH - Mã QR trên sổ đỏ mới chứa đựng nhiều thông tin quan trọng liên quan đến quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất. Các nội dung thông tin chính trong mã QR gồm những gì?

Tháo dỡ tòa nhà Hàm Cá Mập: Chính thức ngừng đón khách, các hộ kinh doanh di dời khỏi mặt bằng
Đời sống - 6 giờ trướcChiều 21/4, các đơn vị kinh doanh tại tòa nhà "Hàm cá mập" đã kết thúc hoạt động và đang tất bật di chuyển đồ đạc để đơn vị vận hành tòa nhà chuẩn bị bàn giao mặt bằng, phục vụ cho việc phá dỡ.

Giới trẻ Thủ đô lan tỏa yêu nước qua ảnh chụp tại Lăng Bác mừng 50 năm thống nhất đất nước
Đời sống - 15 giờ trướcGĐXH - Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2025), Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh thu hút một lượng lớn bạn trẻ đến chụp ảnh, gửi gắm niềm tự hào và tình yêu sâu đậm dành cho quê hương qua những bức ảnh đầy cảm xúc.

Cán bộ cấp tỉnh có thể được tăng cường về cấp xã khi sắp xếp
Xã hội - 17 giờ trướcTheo Công văn của Bộ Nội vụ về việc sắp xếp đơn vị hành chính, chuyển 100% biên chế cấp huyện hiện có về cấp xã. Cán bộ lãnh đạo, quản lý của cấp huyện hiện nay làm nòng cốt tại các đơn vị cấp xã mới. Ngoài ra, có thể tăng cường cán bộ cấp tỉnh về cấp xã sau sắp xếp.

Mưa đá rào rào ở Sơn La gây hư hại hoa màu
Xã hội - 18 giờ trướcMột trận mưa đá vừa xuất hiện vào chiều nay tại thị xã Mộc Châu, tỉnh Sơn La, làm ảnh hưởng đến một số hoa màu của người dân. May mắn trận mưa đá chỉ kéo dài khoảng 3-5 phút.

Hiện trạng tuyến đường 'đắt nhất hành tinh' chuẩn bị được thi công trở lại sau nhiều năm trì trệ
Đời sống - 18 giờ trướcGĐXH - Thời gian qua, nhiều hộ dân sinh sống tại quận Đống Đa và Ba Đình (TP Hà Nội) đang khẩn trương phá dỡ nhà cửa, chuẩn bị bàn giao mặt bằng để dự án xây dựng đường vành đai 1 Hoàng Cầu - Voi Phục sớm được triển khai trở lại sau nhiều năm trì trệ...

Thanh Hóa hỗ trợ người dân khắc phục nhà ở bị thiệt hại do thiên tai
Xã hội - 19 giờ trướcDông lốc kèm theo mưa lớn diện rộng xảy ra trên địa bàn huyện Mường Lát (Thanh Hóa) tối 18/4 đã khiến hàng chục ngôi nhà bị tốc mái, hư hỏng. Lực lượng chức năng đang tập trung hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả.

Thời tiết Hà Nội 3 ngày tới: Điệp khúc thời tiết khiến hàng triệu người dân Thủ đô ngán ngẩm trước khi đón không khí lạnh
Đời sốngGĐXH - Dự báo thời tiết Hà Nội 3 ngày tới cho thấy, Thủ đô tiếp tục nắng mạnh, với mức nhiệt cao nhất khoảng 34-37 độ. Từ 24/4, không khí lạnh tràn về nhưng nền nhiệt độ Thủ đô vẫn ở mức trên 30 độ.