Gặp người phỏng vấn nội các Dương Văn Minh

Đó là được tham gia viết bài ở chiến dịch Điện Biên Phủ (1954) chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử (1975) và đặc biệt là người duy nhất được phỏng vấn nội các của Tổng thống Dương Văn Minh ngay sau khi nội các ngụy quyền tuyên bố đầu hàng vô điều kiện.

Thời khắc lịch sử

Năm 1975, ngay khi chiến dịch Hồ Chí Minh mở màn, nhà báo Nguyễn Trần Thiết, dù đã bước sang tuổi 46 vẫn thấy đầy nhiệt huyết theo chân Quân đoàn 3 (Binh đoàn Tây Nguyên) để ghi chép các trận đánh. Theo kế hoạch, ngày 30/4, Quân đoàn này sẽ đi từ Củ Chi đánh chiếm sân bay Tân Sơn Nhất. Khi chuẩn bị hành quân thì có lệnh báo, Chính phủ Dương Văn Minh sẽ đầu hàng cách mạnh Việt Nam vô điều kiện. Dù không có nhiệm vụ vào Dinh Độc Lập nhưng Quân đoàn 3 đã tạo điều kiện cho ông tác nghiệp bằng bố trí một chiếc xe đưa ông tiến về Sài Gòn.

"Vì nhân vật quá đông nên chúng tôi hội ý là bỏ qua những nhân vật cỡ trung tá hoặc cục trưởng trở xuống, dù trước đó, "chỉ cần được phỏng vấn tù binh cấp uý là đã hạnh phúc lắm rồi"- Ông Thiết nói. Đầu tiên, ông bước đến chỗ có 3 nhân vật "chóp bu" là Tổng thống Dương Văn Minh, Phó Tổng thống Nguyễn Văn Huyền, Thủ tướng Vũ Văn Mẫu cùng ngồi chung trên một chiếc ghế salông dài bọc nhung. Những người còn lại ngồi riêng mỗi người một ghế tựa, xếp theo hình chữ nhật. Trong đó, chỉ có một người duy nhất mặc quân phục, đeo lon cấp tướng là chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh, người thảo lệnh tuyên bố đầu hàng cho Tổng thống Dương Văn Minh đọc trên đài phát thanh.

"Với thói quen của người làm báo, tôi quan sát nhanh 3 nhân vật cỡ bự này. Dương Văn Minh có dáng người đậm, đeo kính trắng, mặc áo sơ mi cộc tay màu xám. Nguyễn Văn Huyền gầy khẳng khi mặc comple. Vũ Văn Mẫu da trắng, thấp, đậm. Dù đã được giới thiệu trước về 3 người này, tôi vẫn hỏi: "Ai là Dương Văn Minh?". Dương Văn Minh đứng dậy nhưng thay vì trả lời câu hỏi của tôi thì ông ta hỏi lại: "Xin các ông cho biết, bao giờ đại diện Chính phủ Cách mạng lâm thời vào tới đây?". Tôi không nói mình là nhà báo mà trả lời: "Chúng tôi là cán bộ quân sự, chỉ biết chiến đấu thôi". Còn Phó Tổng thống Nguyễn Văn Huyền bị bệnh lao xương, lại phải chờ đợi lâu nên tôi chỉ hỏi được dăm ba câu thì ông ta xin phép được vào phòng nghỉ ngơi vì không thể chịu đựng thêm được nữa", nhà báo Nguyễn Trần Thiết kể lại.

Trong số các nhân vật ngày hôm đó, người được ông Thiết phỏng vấn lâu nhất là Phó Thủ tướng Nguyễn Văn Hảo.

Xong nhiệm vụ, lúc này, nhà báo Nguyễn Trần Thiết mới sực nhớ là suốt từ  5 giờ sáng ngày 28/4 đến bây giờ, ông chưa chợp mắt được phút nào. Dạ dày cũng chỉ một thanh lương khô lót dạ từ sáng 30/4. Dù toàn thân mềm nhũn nhưng đó mới chỉ là một nửa công việc. 19 giờ, ông tiếp tục chạy ra đường phố Sài Gòn để ghi lại không khí ăn mừng chiến thắng một lần nữa. 20 giờ thì ngồi viết bài truyền về toà soạn. Phần thưởng sau 2 ngày quần quật tác chiến cho người ghi chép lịch sử là những tảng cháy đen kịt ăn cùng với ruốc “1 phần thịt 9 phần muối”, cốt để "đánh lừa" cái dạ dày.

Từng nhiều lần bị thương

Nhà báo Nguyễn Trần Thiết sinh năm 1929 tại thôn Tự Nhiên, xã Hoằng Trung, huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa. Hiện sống ở Hà Nội. Xuất thân từ tầng lớp bần cố nông, mồ côi cha mẹ sớm, bản thân từng đi ở đợ cho địa chủ. Sau Cách mạng Tháng tám, ông tình nguyện tham gia quân ngũ. Từ một bài viết tố khổ và phê phán địa chủ từ thực tế đã trải qua, cái duyên đã đưa ông đến với nghiệp viết. Ông được Tổng cục Chính trị điều động về Báo Quân đội Nhân dân từ tháng 2/1954 và làm việc cho đến khi về hưu.

Là phóng viên chiến trường, nhà báo Nguyễn Trần Thiết luôn tâm niệm, chuyện sống chết là điều "nhẹ như lông hồng". Ngày đó, máu nghề nghiệp, hễ ở đâu có chiến dịch nóng bỏng là ông xách ba lô lên đường, thấy vinh dự nhiều hơn là vất vả. Những năm có phỉ Fulro (sau 1975), ông bám trụ các tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lắk (sau này ông đã viết tiểu thuyết "Nữ tướng Fulro"). Đi bộ trung bình mỗi ngày hàng chục cây số là chuyện bình thường. Sống chung với đồng bào Tây Nguyên ròng rã nhiều tháng trời, đến mức, nhiều đồng nghiệp ái ngại cho rằng, ông đi như thế là quá mạo hiểm. Nhỡ đâu có tên Fulro “cho một nhát” thì làm sao mà tránh được. Trong kháng chiến chống Pháp, ông cũng từng nếm mùi bom đạn của máy bay Pháp, trực tiếp dùng tiểu liên, lựu đạn và cả lưỡi lê quần nhau với địch thành ra chai lỳ. "Nhưng may mắn đâu có mỉm cười với mình mãi. Cũng vài phen "hú vía" mà vẫn "điếc không sợ súng" - Ông nói.

Khi Mỹ bắn phá miền Bắc bằng trận Hàm Rồng, ông là phóng viên có mặt từ chiều ngày 2/4/1965, một ngày trước khi Mỹ bắt đầu cuộc không kích. Ông  sục sạo vào từng trận đánh để chụp ảnh, ghi chép lại những sự kiện. Ông kể: "Một quả bom nổ rất gần. Tôi có cảm giác tức thở rồi lịm đi. Tỉnh dậy, tôi thấy mình nằm trên cáng do hai nữ dân quân khiêng. Thì ra, tôi đã bị sức ép của bom nên bị ngất chứ người không sứt mẻ gì. Tôi cố ngồi dậy để hoàn thiện bài tường thuật trong khi chờ xe về Hà Nội. Về đến báo, trông thấy tôi, anh em trong toà soạn reo lên: "Các cậu ơi, cậu Thiết đã về. Cậu ấy chưa chết". Tôi ớ người. Hoá ra, khi thấy tôi bị thương, thông tin đó đã được truyền về báo và sau đó là cho gia đình để lên kế hoạch tổ chức tang lễ. Cả nhà được phen hú vía nhưng cũng không vì thế mà ra lệnh cấm với tôi".

Lần thứ hai là khi ông tham gia chiến dịch Tây Nguyên năm 1975. Trong một trận đánh ở Buôn Ma Thuột, ông bị một mảnh sắt bay vào cổ, máu chảy rất nhiều. Lần đó phải vào bệnh viện, quấn băng kín cổ. Nhưng chân vốn quen chạy, ông không thể nào ngồi yên để chờ ý kiến bác sĩ rồi mới được ra viện. Vậy là ông liều mình tháo băng ra để chứng minh là mình chỉ bị thương xoàng thôi. Chiến thắng của ta đang giòn giã như thế, mình ngồi yên sao được, sẽ bỏ lỡ những thời khắc quí giá. Biết chuyện, ông bác sĩ trưởng khoa, cũng là bạn ông hốt hoảng: "Ông Thiết ơi, ông không quý tính mạng của ông thì cũng phải quý tính mạng của tôi chứ. Ông mà chết thì tôi có được yên thân không?". Ông thì nghĩ, bom đạn, cận kề cái sống và cái chết còn không "giết" được cái mạng này thì những vết thương chắc cũng... thương mình mà tha cho.

Còn rất nhiều những câu chuyện thú vị trong suốt 57 năm làm báo của Đại tá Nguyễn Trần Thiết. Nó cũng được trải dài trong 87 tác phẩm tiểu thuyết, truyện ký của ông về những năm tháng mà ông đã trải nghiệm bằng mồ hôi và máu. Trong đó, có những tác phẩm được cả phía ta và địch đánh giá cao như "Viên chuẩn tướng" (viết về chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh). Cuốn "Tổng thống cuối cùng" viết về Dương Văn Minh là cuốn tiểu thuyết được ông thực hiện trong suốt 25 năm...