Giật mình với những ”báu vật” sắp biến mất
GiadinhNet - Họ là những “báu vật” sống, những mạch nối giữa quá khứ với hiện tại của dân tộc, cho nên sự góp mặt của họ là vô cùng quan trọng. Nhưng có một thực tế dường như họ đang bơ vơ giữa tình thương của nhân dân và “biến mất” dần trong nay mai vì đã tuổi cao sức yếu.
![]() |
Nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo, báu vật của đờn ca tài tử đã ở vào tuổi 97. Ảnh: TL |
Hôm về Ngãi Cầu thăm nghệ nhân Nguyễn Thị Chúc, tôi chợt giật mình nghĩ: “Nghệ nhân tinh nghề như cụ giờ còn có mấy đâu”. Những người còn đều đang như lá vàng cuối mùa thu. Tính ra, đối với ca trù, bên cạnh cụ Chúc chỉ còn cụ Nguyễn Phú Đẹ (91 tuổi), cụ Phó Thị Kim Đức (85 tuổi) là 3 “báu vật” sống. Trong khi đó, ở đờn ca tài tử, vọng cổ cũng không còn nhiều, sau sự ra đi của cụ Bảy Huệ (SN 1933) vào năm 2013, hiện tại ngoài cụ Nguyễn Vĩnh Bảo (97 tuổi), chỉ còn một vài tên tuổi lừng danh như: NSND Viễn Châu (tức Bảy Bá - 91 tuổi), nhạc sĩ Ba Tu (gần 80 tuổi), lớp sau có NSƯT Văn Giỏi cũng đã ngoài 60 tuổi.
Ngoài ra, trên suốt hành trình hàng chục năm tìm hiểu âm nhạc cổ truyền, tôi cũng chỉ biết thêm vài nghệ nhân thuộc dòng “báu vật” nữa thôi. Chẳng hạn, hát Xoan có hai cụ, Bài chòi Bình Định chừng vài ba cụ… Tất nhiên, có thể còn có những nghệ nhân xứng đáng mà tôi chưa được tiếp xúc hoặc chưa biết đến. Như thế thì tới một thời điểm không xa, rất có thể chúng ta sẽ phải đối mặt với nguy cơ biến mất các “báu vật” sống của dân tộc. Cho nên, nghe thì buồn nhưng cũng phải nhìn thẳng vào sự thật này, rằng nó đang diễn ra. Trong khi, chính sách ưu đãi các nghệ nhân của chúng ta đã rục rịch từ lâu nhưng biết bao năm trôi qua, nó vẫn còn trong giai đoạn điều chỉnh và chưa biết đến bao giờ có thể thực thi.
Về chính sách, tôi tin nghệ nhân thực sự sẽ không ai xin. Nghề đàn hát dân gian xưa nay chẳng mấy ai có cuộc sống sung túc, nhưng khổ thì phổ biến. Mà dường như ai nấy trước khi vào cái nghề này đều đã biết và sẵn sàng tinh thần sống chung cùng cái khó. Chả thế mà các nghệ nhân xẩm xưa, khó khăn bộn bề nhưng vẫn mượn ý thơ Nguyễn Du rằng: “Trót mang cái nghiệp vào thân/ Cũng đừng nên trách trời gần, trời xa”; thậm chí là trần trụi: “Lúc sướng thì họ vơ vào/ Lúc sau hoạn nạn thì nào có ai” như liều thuốc tinh thần giúp họ thêm vững vàng và duy trì nghiệp đàn ca. Nói thế để biết các nghệ nhân dù khó khăn nhưng không cần ai đỡ cũng có thể tự sống được. Cách sống - bí quyết truyền đời của họ - chính là sống dựa vào dân!
Muốn “thắp lửa” lại quá nghèo
![]() |
Nghệ nhân Nguyễn Phú Đẹ (95 tuổi) đến thăm nghệ nhân Nguyễn Thị Chúc. Ảnh: Q.L |
Nhưng đấy mới chỉ là danh hiệu mà mọi người (tức nhân dân) tự phong cho xứng với “tầm vóc” của cụ chứ trước đây khi còn đang hoạt động ca hát, cụ chưa bao giờ tự nhận mình là “báu vật”. Còn đối với Nhà nước, cho tới thời điểm này, chỉ duy nhất cụ được nhận một cái bằng khen công nhận là một Nghệ nhân dân gian của Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam. Trong khi, cái từ “nghệ sĩ” hay “nghệ nhân” đã là chính cụ và thậm chí xa hơn nữa là mấy đời gia đình cụ đã như thế rồi. Ngoài ra, cụ chưa được nhận một sự ưu đãi nào của Nhà nước. Mấy tháng nay “báu vật” sống vẫn được đưa đi chữa trị bằng tiền của gia đình cùng các học trò.
Nhớ lại vài năm trước, nghệ nhân xẩm Hà Thị Cầu cũng có cuộc sống vô cùng khó khăn, ốm đau bệnh tật liên miên. Cũng vì thế mà chúng tôi đã trực tiếp tổ chức nhiều đêm xẩm và vận động bạn bè, cùng những người yêu cổ nhạc giúp đỡ một khoản khi phí cho bà. Đặc biệt, khi đau ốm, Bệnh viện K đã cử hẳn một xe ô tô cùng các bác sĩ về tận nhà bà ở Yên Mô, Ninh Bình khám và sẵn sàng đưa bà theo xe ra Hà Nội điều trị miễn phí. Nhưng việc làm này của bệnh viện cũng không nằm trong chính sách nghệ nhân được hưởng, mà chỉ là sự giúp đỡ của một vài cá nhân với sự trân trọng di sản quý của dân tộc mà bệnh viện đã hành động.
Cũng tương tự, nhạc sư Nguyễn Vĩnh Bảo, năm nay đã 97 tuổi, một cây đại thụ, một di sản quý của đờn ca tài tử hàng chục năm nay, lúc khỏe lúc yếu, căn bệnh tai biến đã đến hai lần khiến sức khỏe của nhạc sư ngày càng yếu đi. Con cháu gia đình cụ đều là dân lao động bình thường cho nên việc chăm sóc cụ cũng là một khó khăn. Tôi còn nhớ, lần thứ 2 cụ phải cấp cứu vì bệnh tai biến đã cần tới tấm lòng nhiệt thành với người nghệ sĩ tài năng lớn tuổi mà GS. Hoàng Chương đã gọi điện nhờ một vài người bạn ở một bệnh viện trong TP.HCM hỗ trợ, chứ nhạc sư không được hưởng chính sách nào cho nghệ nhân.
Càng để lâu càng có lỗi “Ai cũng biết xây dựng chính sách đối với nghệ nhân là chủ trương của Nhà nước đã có từ lâu nhưng những người chịu trách nhiệm xử lý thì vẫn chưa hoàn thành mà thôi. Nhớ hồi nghệ nhân Hà Thị Cầu còn sống, bà đã rất vui khi chúng tôi thông báo sắp có chính sách hỗ trợ. Vậy nhưng, cho tới thời điểm này, khi bà đã mất được hơn một năm, “chính sách” vẫn còn nằm trên bàn của cơ quan có thẩm quyền. Cho nên để càng lâu càng có lỗi với các bậc tiền nhân”. (Nhạc sỹ Nguyễn Quang Long) |
Nguyễn Quang Long (Nhạc sĩ – Nhà lý luận phê bình âm nhạc)

Cuộc đời cay đắng 'ngủ công viên, khóc giữa đường' của diễn viên cao 1,5m Kim Đào
Thế giới showbiz - 56 phút trướcKhông có tiền thuê phòng cả ngày, Kim Đào từng phải đưa con trai 4 tuổi ngồi xe buýt tránh nắng, khiến bé say nắng ói sốt.

'Trùm vai đểu' Minh Tuấn tiết lộ về hôn nhân ngọt ngào với Đại tá, NSND Ngọc Thư
Câu chuyện văn hóa - 2 giờ trướcNSƯT Minh Tuấn - "trùm vai đểu" màn ảnh Việt có cuộc tình đẹp 36 năm với Đại tá, NSND Ngọc Thư bắt đầu từ đôi tất len. Ngoài đời, anh là người chồng tâm lý, cha tận tụy.

Á hậu tuổi Ngọ sau 12 năm đăng quang: 4h30 dạy học tiếng Anh, tự nhận được gia đình nuôi ăn ngày 3 bữa
Giải trí - 13 giờ trướcGĐXH - Á hậu Nguyễn Thị Loan là người đẹp tuổi Ngọ có nhiều thành tích trong các cuộc thi nhan sắc nhưng dường như hào quang vương miện không đủ sức níu chân người đẹp trong làng giải trí.

Hoa hậu Việt Nam quê Đắk Lắk gây chú ý khi tiết lộ chuyện bạn trai
Giải trí - 14 giờ trướcGĐXH - Hoa hậu Việt Nam 2024 Hà Trúc Linh cho biết từng bị bố mẹ cấm yêu nhưng đến giờ lại giục "sao mãi không có bạn trai".

'Dịu dàng màu nắng' tập mới nhất: Lan Anh về thăm con, Nghĩa hụt hẫng thấy Xuân chăm sóc sếp Phong
Xem - nghe - đọc - 17 giờ trướcGĐXH - Trong tập 23 "Dịu dàng màu nắng", Xuân chăm sóc sếp Phong bị đau bụng khiến Nghĩa cảm thấy hụt hẫng lo lắng cho chuyện tình cảm của mình.

'Lộ' hình ảnh bất ngờ của Phương Oanh, khán giả háo hức chờ đợi điều đặc biệt sắp tới
Giải trí - 17 giờ trướcGĐHXH - Diễn viên Phương Oanh sắp tái xuất trong một dự án phim truyền hình, điều này khiến khán giả tò mò, háo hức chờ đợi.

Ca sĩ nổi đình đám thập niên 90 bỏ hát làm thầy giáo dạy toán, U60 vẫn độc thân
Câu chuyện văn hóa - 18 giờ trướcCuộc sống hiện tại của "ngôi sao Mưa bụi" - ca sĩ Mai Tuấn từng nổi đình nổi đám thập niên 90 vẫn khiến nhiều người hâm mộ tò mò.

Hoa khôi Hải Phòng - vợ Long Nhật gây sốc với diện mạo trẻ đẹp ở tuổi trung niên
Giải trí - 19 giờ trướcGĐXH - Long Nhật mới đây đã tiết lộ rõ thân thế lẫn tên thật của vợ với khán giả. Chị là hoa khôi có đôi mắt đẹp nhất trong cuộc thi Hoa khôi Hải Phòng năm 1998. Sau 27 năm, chị vẫn giữ được sắc vóc 'hack tuổi'.

Nữ diễn viên quê Hải Phòng lấy chồng đại gia trong phim 'Dịu dàng màu nắng', khán giả tiếc nuối một điều
Giải trí - 22 giờ trướcGĐXH - Diễn viên Mai Huê góp mặt và để lại ấn tượng trong bộ phim truyền hình "Dịu dàng màu nắng", tuy nhiên nhân vật về quê lấy chồng khiến khán giả tiếc nuối.

Cặp đôi đẹp nhất 'Em và Trịnh' tái hợp sau 3 năm
Xem - nghe - đọc - 23 giờ trước3 năm sau thành công của "Em và Trịnh", cặp đôi Avin Lu và Hoàng Hà tiếp tục kết hợp trong phim điện ảnh mang tên "Điều ước cuối cùng".

Chân dung cô giáo mầm non quê Thanh Hóa vừa giành Á hậu 3 Mrs Grand Vietnam 2025
Giải tríGĐXH - Người đẹp xứ Thanh - Trương Thị Hải tỏa sáng tại đêm chung kết Mrs Grand Vietnam 2025 với ngôi vị Á hậu 3.