Khu lăng mộ đá lớn nhất Thủ đô

Chủ nhật, 11:35 27/03/2011 | Xã hội

GiadinhNet - Ấp Thái Hà, hay còn gọi là ấp Hoàng Cao Khải vốn được coi là công trình bằng đá lớn thứ hai sau thành nhà Hồ.

Đây là một quần thể các công trình lăng tẩm, dinh thự với kiến trúc độc đáo, dấu tích cuối cùng của quan lại phong kiến ở đất Kinh kỳ. Nhưng hiện tại, quần thể này bị xé vụn bởi sự xâm lấn của người dân. Ai đó muốn thăm di tích ấp Thái Hà, có chăng chỉ còn lại những phế tích.

Lăng Hoàng Cao Khải với kiến trúc hoàn toàn bằng đá nay thành

trụ sở dân phòng.

Quần thể đá độc đáo

Ông Hà Huy Căn - Một cán bộ hưu trí ở phường Trung Liệt, quận Đống Đa - cho biết, ngày xưa từ đường Tây Sơn đi vào khu lăng mộ Hoàng Cao Khải rộng rãi lắm. Nhưng hiện nay khu dân cư đã "phình" ra chèn nhỏ con đường này đi rất nhiều.

Toàn bộ khu ấp đã được xếp hạng Di tích quốc gia năm 1962. Bộ Văn hoá đánh giá: "Đây là chứng tích duy nhất của nước ta về một quần thể các công trình lăng tẩm, dinh thự của một phó vương"...

Tìm đến di tích ấp Thái Hà xưa cũng không khó. Lối vào khu lăng mộ bằng đá nổi tiếng của Thủ đô nằm đối diện Trường đại học Thuỷ lợi. Công trình bằng đá này cách mặt đường Tây Sơn khoảng 200m về phía Tây, bao quanh là những khu nhà cao tầng bê tông cốt thép.

Quần thể lăng mộ, dinh thự bằng đá này có tổng diện tích 17 ha, được xây dựng vào năm 1893, bao gồm 14 công trình kiến trúc. Trong đó có những công trình đặc sắc như khu lăng Hoàng Cao Khải, lăng Hoàng Trọng Phu, đồi Nghinh Phong, hồ Tẩm Nguyệt...

Ở quần thể kiến trúc lăng Hoàng Cao Khải, có thể dễ dàng nhận ra bản sắc kiến trúc triều Nguyễn cuối thế kỷ XIX, thể hiện qua các họa tiết trang trí (lá thông, lá sen), hai hàng lính chầu, đôi rồng đá trên bậc tam cấp với dáng vẻ dữ tợn. Công trình kiến trúc này được đánh giá đạt đến trình độ kỹ thuật cao tay trong nghệ thuật điêu khắc đá của người Việt.

Những bức tượng đá xếp tạm bợ dọc tường.

Toàn bộ lăng được xây bằng đá theo kiểu chữ "Đinh", dài 8m, cao 6m. Đá xây dựng được chở về từ phủ Quốc Oai (Hà Tây cũ). Chế tác đá là các hiệp thợ nổi tiếng quanh vùng núi An Hoạch (huyện Đông Sơn, Thanh Hóa). Các cột, trụ, xà, bẩy, cửa võng, diềm, tường, nền đều bằng đá và được chạm trổ trau chuốt.

Chất liệu để xây dựng công trình này hoàn toàn bằng đá cẩm thạch trắng, khối lớn và hoành tráng, trần cách sàn hơn 4 mét, ở giữa có một cái bàn đá màu trắng rộng. Mộ của Hoàng Cao Khải ở bên trái, của vợ ông ta ở bên phải, đều bằng đá cẩm thạch trắng cực đẹp, chạm trổ tinh vi, có khắc những dòng chữ Hán sắc sảo. Phía trước mộ là hai hàng lính đá mỗi bên 4 người bồng gươm, cao gần bằng người thật, đầu đội mũ nhỏ có tua đứng gác.

Bên phải mộ Hoàng Cao Khải là mộ Hoàng Trọng Phu, con trai trưởng của Hoàng Cao Khải, xây bằng đá xanh, đẹp và uy nghi. Toàn bộ công trình từ mái nhà, trần, các kèo, cột, cho đến nền nhà, các ngôi mộ, bệ thờ, diềm, tường và tượng các vị tướng đứng chầu ngoài sân... đều làm bằng đá, chạm trổ rất công phu với hoa văn cách điệu tinh xảo.

Cách khu lăng không xa là khu đình thờ của họ Hoàng gồm 7 gian (lớn hơn tất cả những ngôi đình trên địa bàn Hà Nội), theo phong cách kiến trúc dân gian với mái cong hình thuyền và hệ thống vì kèo.

Các nhà điêu khắc, kiến trúc sư trong và ngoài nước đã đến đây tham quan, khảo sát đều đánh giá rất cao, xem như là một di sản văn hóa vô cùng quý giá của Hà Nội.

Hồ Tẩm Nguyệt giờ tẩm rác.

Bị xâm hại nghiêm trọng

Di sản bằng đá vô giá là vậy nhưng toàn bộ di tích này đã bị xâm hại nghiêm trọng. Điều đáng nói là công trình này đã được Nhà nước công nhận di tích Lịch sử Văn hoá từ năm 1962. Đáng buồn, di tích xưa bây giờ chỉ còn là những vết tích.

Ông Căn kể: hồ Tẩm Nguyệt ngày trước nước trong veo. Đó là nguồn nước sinh hoạt cho cư dân vùng này một thời gian dài. Thậm chí những năm 60 của thế kỷ trước, đây còn là địa điểm lý tưởng cho các đoàn du lịch, học sinh, sinh viên đến đây cắm trại vui chơi. Cái hồ bán nguyệt này rộng vài trăm mét vuông, vòng cung hướng ra ngoài, có bờ gạch bao quanh hồ, xây gạch đinh xuống đến tận đáy. Chỉ có một lối xuống hồ duy nhất là ở chính giữa bờ thẳng phía bên trong.

Ấp Thái Hà gắn với tên tuổi của Kinh lược Hoàng Cao Khải , đỗ cử nhân năm 23 tuổi (1868) được bổ làm tri huyện Huyện Thọ Xương, một trong 2 huyện của tỉnh thành Hà Nội.

Nếu như trước đây, hồ là nơi người dân quanh vùng đến gánh nước về ăn thì hiện nay hồ bị biến thành một cái ao tù ô nhiễm, trở thành bãi rác của cả khu dân cư. Lối lên xuống bậc đá vẫn còn đó nhưng đã bịt chặn bởi một căn nhà tạm bợ, cửa đóng kín mít, lối nhỏ còn lại cũng bị chặn bởi hàng rào thép. Xung quanh hồ, đủ thứ hàng quán tranh thủ không gian bày bán la liệt, trở thành nơi họp chợ.

"Khu lăng mộ uy nghi, yên tĩnh và tuyệt đẹp trở nên bị xáo trộn từ lâu lắm rồi. Ngay từ trong chiến tranh chống Mỹ, người ta bắt đầu xâm lấn di tích này. Đầu tiên là ở tạm, sau đó xây cất nhà cửa kiên cố luôn. Một người làm được, nhiều người khác làm theo, thành ra bây giờ khu di tích mới nên nông nỗi này", ông Căn cho biết.

Tất cả các công trình nguy nga tráng lệ là niềm tự hào của kiến trúc thời Nguyễn giữa Thủ đô bị xé vụn: hồ bị lấp, cây bị chặt, đồi bị san phẳng và lăng Hoàng Cao Khải là công trình duy nhất gần như còn nguyên vẹn đến ngày nay, tuy nhiên nó lại được sử dụng với mục đích khác. Lăng Hoàng Cao Khải giờ đây là một trụ sở tuần tra của Công an phường Trung Liệt.

Còn sân lăng trở thành điểm trông xe đạp, xe máy lý tưởng. Đáng buồn là những bức tượng đá không còn nguyên vẹn, dựng tạm bợ dọc tường bao. Một số khác bị đặt dọc đường, hư hỏng nặng khiến người ta không còn nhận ra bức tượng gì nữa.

Lăng Hoàng Trọng Phu nằm chếch phía sau tay phải lăng Hoàng Cao Khải, nhưng giờ đây muốn tìm đến khu lăng này phải đi qua một con ngõ cong cong qua mấy chục hộ dân. Vẫn còn đó những khối đá uy nghi, những đường chạm trổ mềm mại, nhưng nó bị chen lấn đến chật chội bởi gạch đá bịt kín những kẽ hở. Đôi rồng đá ở cửa lăng cũng bị lợi dụng làm hàng rào để chậu cây cảnh và xe. Nhiều bức tường đá đã bị ám khói bếp. Mặt tiền lăng trở thành nơi bán thịt lợn và phơi quần áo, quán nước, quán chè. Khoảng cách giữa hai căn nhà đá xưa được người ta tận dụng trát thêm vài bức tường thành một căn nhà.

Chúng tôi dự định lần theo 133 bậc đá để tìm lên đồi Nghinh Phong, thế nhưng đến nơi mới hay rằng đồi đã bị san khoả để xây dựng nhà dân. Mọi dấu tích của một ngọn đồi phong cảnh hữu tình xưa kia đang bị biến mất hoàn toàn. Đây đã biến thành nhà riêng của một vài hộ dân. Khi lên đến nơi, chưa khỏi bất ngờ vì không thấy đồi đâu thì chúng tôi nhận được những ánh mắt đầy xăm xoi của người dân, hết nhìn mình rồi chằm chằm vào máy ảnh.

Thật đáng tiếc cho một công trình độc đáo của Thủ đô.

(Còn nữa)

Quang Thành

kimvan

Chia sẻ facebook

Bình luận

Xem thêm bình luận

Ý kiến của bạn

Khu lăng mộ đá lớn nhất Thủ đô

GiadinhNet - Ấp Thái Hà, hay còn gọi là ấp Hoàng Cao Khải vốn được coi là công trình bằng đá lớn thứ hai sau thành nhà Hồ.

Cùng chuyên mục

Hà Nội: Tạm cấm phương tiện tại 3 tuyến đường từ 6 đến 15/9 phục vụ Triển lãm thành tựu đất nước

Trùng hợp khó tin: Hai phụ nữ cùng tuổi dắt nhầm xe máy giống nhau khi vào mua hàng

Ngôi trường không làm lễ khai giảng, hiệu trưởng nói sự thật phía sau

Nam sinh ở Quảng Ninh bị đánh đến co giật: Khởi tố 1 bị can

Khoảnh khắc xe máy 'đối đầu' ô tô khiến 2 người thương vong ở Bắc Ninh

Hà Nội: Xe tải chở dầu diesel vỡ téc khi đang di chuyển, hàng trăm lít dầu tràn xuống đường

Thời tiết Hà Nội: Vì sao Thủ đô đã sang thu mà vẫn nắng nóng 36°C?

Hé lộ danh tính nam sinh đại diện 26 triệu học sinh phát biểu tại lễ khai giảng đặc biệt

5 con giáp tốt bụng: Càng giúp người càng nhận lại nhiều phúc lộc

Khai giảng ở Thái Nguyên: Niềm vui đến trường sau những nhọc nhằn đường xa

Xem nhiều

Thay đổi bất ngờ đến với con giáp Sửu từ Rằm tháng 7 âm lịch 2025