Khu lăng mộ đá lớn nhất Thủ đô

Chủ nhật, 11:35 27/03/2011 | Xã hội

GiadinhNet - Ấp Thái Hà, hay còn gọi là ấp Hoàng Cao Khải vốn được coi là công trình bằng đá lớn thứ hai sau thành nhà Hồ.

Đây là một quần thể các công trình lăng tẩm, dinh thự với kiến trúc độc đáo, dấu tích cuối cùng của quan lại phong kiến ở đất Kinh kỳ. Nhưng hiện tại, quần thể này bị xé vụn bởi sự xâm lấn của người dân. Ai đó muốn thăm di tích ấp Thái Hà, có chăng chỉ còn lại những phế tích.

Lăng Hoàng Cao Khải với kiến trúc hoàn toàn bằng đá nay thành

trụ sở dân phòng.

Quần thể đá độc đáo

Ông Hà Huy Căn - Một cán bộ hưu trí ở phường Trung Liệt, quận Đống Đa - cho biết, ngày xưa từ đường Tây Sơn đi vào khu lăng mộ Hoàng Cao Khải rộng rãi lắm. Nhưng hiện nay khu dân cư đã "phình" ra chèn nhỏ con đường này đi rất nhiều.

Toàn bộ khu ấp đã được xếp hạng Di tích quốc gia năm 1962. Bộ Văn hoá đánh giá: "Đây là chứng tích duy nhất của nước ta về một quần thể các công trình lăng tẩm, dinh thự của một phó vương"...

Tìm đến di tích ấp Thái Hà xưa cũng không khó. Lối vào khu lăng mộ bằng đá nổi tiếng của Thủ đô nằm đối diện Trường đại học Thuỷ lợi. Công trình bằng đá này cách mặt đường Tây Sơn khoảng 200m về phía Tây, bao quanh là những khu nhà cao tầng bê tông cốt thép.

Quần thể lăng mộ, dinh thự bằng đá này có tổng diện tích 17 ha, được xây dựng vào năm 1893, bao gồm 14 công trình kiến trúc. Trong đó có những công trình đặc sắc như khu lăng Hoàng Cao Khải, lăng Hoàng Trọng Phu, đồi Nghinh Phong, hồ Tẩm Nguyệt...

Ở quần thể kiến trúc lăng Hoàng Cao Khải, có thể dễ dàng nhận ra bản sắc kiến trúc triều Nguyễn cuối thế kỷ XIX, thể hiện qua các họa tiết trang trí (lá thông, lá sen), hai hàng lính chầu, đôi rồng đá trên bậc tam cấp với dáng vẻ dữ tợn. Công trình kiến trúc này được đánh giá đạt đến trình độ kỹ thuật cao tay trong nghệ thuật điêu khắc đá của người Việt.

Những bức tượng đá xếp tạm bợ dọc tường.

Toàn bộ lăng được xây bằng đá theo kiểu chữ "Đinh", dài 8m, cao 6m. Đá xây dựng được chở về từ phủ Quốc Oai (Hà Tây cũ). Chế tác đá là các hiệp thợ nổi tiếng quanh vùng núi An Hoạch (huyện Đông Sơn, Thanh Hóa). Các cột, trụ, xà, bẩy, cửa võng, diềm, tường, nền đều bằng đá và được chạm trổ trau chuốt.

Chất liệu để xây dựng công trình này hoàn toàn bằng đá cẩm thạch trắng, khối lớn và hoành tráng, trần cách sàn hơn 4 mét, ở giữa có một cái bàn đá màu trắng rộng. Mộ của Hoàng Cao Khải ở bên trái, của vợ ông ta ở bên phải, đều bằng đá cẩm thạch trắng cực đẹp, chạm trổ tinh vi, có khắc những dòng chữ Hán sắc sảo. Phía trước mộ là hai hàng lính đá mỗi bên 4 người bồng gươm, cao gần bằng người thật, đầu đội mũ nhỏ có tua đứng gác.

Bên phải mộ Hoàng Cao Khải là mộ Hoàng Trọng Phu, con trai trưởng của Hoàng Cao Khải, xây bằng đá xanh, đẹp và uy nghi. Toàn bộ công trình từ mái nhà, trần, các kèo, cột, cho đến nền nhà, các ngôi mộ, bệ thờ, diềm, tường và tượng các vị tướng đứng chầu ngoài sân... đều làm bằng đá, chạm trổ rất công phu với hoa văn cách điệu tinh xảo.

Cách khu lăng không xa là khu đình thờ của họ Hoàng gồm 7 gian (lớn hơn tất cả những ngôi đình trên địa bàn Hà Nội), theo phong cách kiến trúc dân gian với mái cong hình thuyền và hệ thống vì kèo.

Các nhà điêu khắc, kiến trúc sư trong và ngoài nước đã đến đây tham quan, khảo sát đều đánh giá rất cao, xem như là một di sản văn hóa vô cùng quý giá của Hà Nội.

Hồ Tẩm Nguyệt giờ tẩm rác.

Bị xâm hại nghiêm trọng

Di sản bằng đá vô giá là vậy nhưng toàn bộ di tích này đã bị xâm hại nghiêm trọng. Điều đáng nói là công trình này đã được Nhà nước công nhận di tích Lịch sử Văn hoá từ năm 1962. Đáng buồn, di tích xưa bây giờ chỉ còn là những vết tích.

Ông Căn kể: hồ Tẩm Nguyệt ngày trước nước trong veo. Đó là nguồn nước sinh hoạt cho cư dân vùng này một thời gian dài. Thậm chí những năm 60 của thế kỷ trước, đây còn là địa điểm lý tưởng cho các đoàn du lịch, học sinh, sinh viên đến đây cắm trại vui chơi. Cái hồ bán nguyệt này rộng vài trăm mét vuông, vòng cung hướng ra ngoài, có bờ gạch bao quanh hồ, xây gạch đinh xuống đến tận đáy. Chỉ có một lối xuống hồ duy nhất là ở chính giữa bờ thẳng phía bên trong.

Ấp Thái Hà gắn với tên tuổi của Kinh lược Hoàng Cao Khải , đỗ cử nhân năm 23 tuổi (1868) được bổ làm tri huyện Huyện Thọ Xương, một trong 2 huyện của tỉnh thành Hà Nội.

Nếu như trước đây, hồ là nơi người dân quanh vùng đến gánh nước về ăn thì hiện nay hồ bị biến thành một cái ao tù ô nhiễm, trở thành bãi rác của cả khu dân cư. Lối lên xuống bậc đá vẫn còn đó nhưng đã bịt chặn bởi một căn nhà tạm bợ, cửa đóng kín mít, lối nhỏ còn lại cũng bị chặn bởi hàng rào thép. Xung quanh hồ, đủ thứ hàng quán tranh thủ không gian bày bán la liệt, trở thành nơi họp chợ.

"Khu lăng mộ uy nghi, yên tĩnh và tuyệt đẹp trở nên bị xáo trộn từ lâu lắm rồi. Ngay từ trong chiến tranh chống Mỹ, người ta bắt đầu xâm lấn di tích này. Đầu tiên là ở tạm, sau đó xây cất nhà cửa kiên cố luôn. Một người làm được, nhiều người khác làm theo, thành ra bây giờ khu di tích mới nên nông nỗi này", ông Căn cho biết.

Tất cả các công trình nguy nga tráng lệ là niềm tự hào của kiến trúc thời Nguyễn giữa Thủ đô bị xé vụn: hồ bị lấp, cây bị chặt, đồi bị san phẳng và lăng Hoàng Cao Khải là công trình duy nhất gần như còn nguyên vẹn đến ngày nay, tuy nhiên nó lại được sử dụng với mục đích khác. Lăng Hoàng Cao Khải giờ đây là một trụ sở tuần tra của Công an phường Trung Liệt.

Còn sân lăng trở thành điểm trông xe đạp, xe máy lý tưởng. Đáng buồn là những bức tượng đá không còn nguyên vẹn, dựng tạm bợ dọc tường bao. Một số khác bị đặt dọc đường, hư hỏng nặng khiến người ta không còn nhận ra bức tượng gì nữa.

Lăng Hoàng Trọng Phu nằm chếch phía sau tay phải lăng Hoàng Cao Khải, nhưng giờ đây muốn tìm đến khu lăng này phải đi qua một con ngõ cong cong qua mấy chục hộ dân. Vẫn còn đó những khối đá uy nghi, những đường chạm trổ mềm mại, nhưng nó bị chen lấn đến chật chội bởi gạch đá bịt kín những kẽ hở. Đôi rồng đá ở cửa lăng cũng bị lợi dụng làm hàng rào để chậu cây cảnh và xe. Nhiều bức tường đá đã bị ám khói bếp. Mặt tiền lăng trở thành nơi bán thịt lợn và phơi quần áo, quán nước, quán chè. Khoảng cách giữa hai căn nhà đá xưa được người ta tận dụng trát thêm vài bức tường thành một căn nhà.

Chúng tôi dự định lần theo 133 bậc đá để tìm lên đồi Nghinh Phong, thế nhưng đến nơi mới hay rằng đồi đã bị san khoả để xây dựng nhà dân. Mọi dấu tích của một ngọn đồi phong cảnh hữu tình xưa kia đang bị biến mất hoàn toàn. Đây đã biến thành nhà riêng của một vài hộ dân. Khi lên đến nơi, chưa khỏi bất ngờ vì không thấy đồi đâu thì chúng tôi nhận được những ánh mắt đầy xăm xoi của người dân, hết nhìn mình rồi chằm chằm vào máy ảnh.

Thật đáng tiếc cho một công trình độc đáo của Thủ đô.

(Còn nữa)

Quang Thành

kimvan

Chia sẻ facebook

Bình luận (0)

Xem thêm bình luận

Ý kiến của bạn

Cùng chuyên mục

Đáp ứng đầy đủ các loại giấy tờ bắt buộc này, người dân mới được đăng ký tạm trú

Đời sống - 2 giờ trước

GĐXH - Để chuẩn bị hồ sơ đăng ký tạm trú, người dân cần phải chuẩn bị các loại giấy tờ gì theo quy định của Luật Cư trú 2020? Dưới đây là các loại giấy tờ cụ thể, người dân nên tham khảo.

Túng thiếu, thanh niên mượn xe máy bạn gái đi cướp vàng

Pháp luật - 2 giờ trước

GĐXH - Thiếu tiền trả nợ và tiêu xài, Vũ Hiền (SN 1991) đã thực hiện hành vi cướp giật chiếc nhẫn vàng 5 chỉ tại tiệm vàng Phú Vinh (Đà Nẵng) rồi bỏ trốn.

Tin sáng 8/12: Đen Vâu lên tiếng về dự án 'Nuôi em' giữa ồn ào nghi vấn sai phạm; từ 16/1/2026, bán hàng nhưng không lập hóa đơn bị phạt đến 80 triệu đồng

Thời sự - 3 giờ trước

GĐXH - Đen Vâu lên tiếng về dự án 'Nuôi em', khẳng định chỉ là người ủng hộ, không tham gia quản lý; Theo Nghị định 310/2025/NĐ-CP, nếu cửa hàng không xuất hóa đơn cho 50 giao dịch trở lên thì phải chịu mức phạt 60 - 80 triệu đồng.

Hà Nội và miền Bắc lại sắp có mưa diện rộng do ảnh hưởng của không khí lạnh?

Thời sự - 3 giờ trước

GĐXH - Theo dự báo thời tiết hôm nay, khu vực miền Bắc rét về đêm và sáng, ban ngày trời nhiều mây, mức nhiệt tăng dần về trưa và chiều. Từ khoảng 12/12, miền Bắc có khả năng đón một đợt không khí lạnh rất mạnh gây mưa dông, trời rét đậm.

3 con giáp không cần cố vẫn có sự nghiệp thăng tiến khiến nhiều người ganh tỵ

Đời sống - 3 giờ trước

GĐXH - Trong tuần từ 8 - 14/12/2025 của 12 con giáp, chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà cho biết, 3 con giáp sẽ có sự nghiệp thăng tiến đáng ngưỡng mộ. Hãy cùng khám phá những cơ hội và vận may đang chờ đón bạn.

Những ngành học ít lỗi thời, không sợ thất nghiệp trong 5 năm tới

Giáo dục - 3 giờ trước

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo và tự động hóa phát triển mạnh mẽ, việc lựa chọn ngành học ít lỗi thời, “miễn nhiễm với thất nghiệp” là nỗi trăn trở của nhiều phụ huynh, học sinh.

Người đàn ông ở Ninh Bình dành 30 năm sưu tầm hơn 700 đồng tiền xưa

Đời sống - 15 giờ trước

GĐXH - Suốt ba thập kỷ miệt mài, ông Vũ Hoài Nam (48 tuổi, phường Hồng Quang, Ninh Bình) đã gom góp được khoảng 500 tờ tiền giấy và hơn 200 đồng tiền xu qua nhiều thời kỳ. Với ông, mỗi tờ tiền không chỉ có giá trị vật chất mà còn là “chứng nhân lịch sử”, ghi dấu những đổi thay của đất nước.

Vụ 'xẻ thịt' đất dự án ở Yên Hòa: Hợp tác xã được ký hợp đồng mua điện để kinh doanh trên... vỉa hè?

Đời sống - 15 giờ trước

GĐXH - Liên quan đến tình trạng vi phạm trật tự xây dựng, sử dụng đất sai mục đích tại ô đất C2 KĐT Trung Hòa - Nhân Chính (phường Yên Hòa, TP Hà Nội), Công ty Điện lực Ba Đình đã tiến hành rà soát, trong đó xác nhận đang cấp điện cho một khách hàng kinh doanh tại... vỉa hè.

Người phụ nữ bế theo con sơ sinh rời nhà trong đêm rồi mất tích

Xã hội - 15 giờ trước

GĐXH - Người phụ nữ bế theo con nhỏ chưa đầy một tháng tuổi rời nhà giữa đêm rồi không rõ tung tích. Công an địa phương phát đi thông báo yêu cầu người dân cùng các đơn vị hỗ trợ tìm kiếm, thông báo khi có thông tin.

Hà Nội: Khống chế gã 'giang hồ' mang theo số lượng lớn ma túy và súng trên ô tô

Pháp luật - 16 giờ trước

GĐXH - Đêm 6/12, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ trấn áp tội phạm, Tổ công tác Y25/141 Công an TP Hà Nội đã kịp thời phát hiện, bắt giữ một đối tượng điều khiển xe ô tô tàng trữ số lượng lớn ma túy tổng hợp cùng một khẩu súng ngắn đã lắp sẵn đạn.

Xem nhiều

Hai tượng cổ đền Thần bị mất trộm và câu chuyện tìm lại đầy bất ngờ

Đời sống

GĐXH - Nhiều năm trước, trong cơn 'sốt' đồ cổ bằng đá, hai bức tượng quản mã hàng trăm năm tuổi ở đền Thần (huyện Quỳnh Lưu cũ, Nghệ An) lần lượt bị kẻ gian lấy trộm. Mới đây, một người dân tâm huyết với văn hóa phát hiện 2 bức tượng tại một nhà dân ở TP Hải Phòng trong tình trạng không còn đầu.