Làng ốc và chuyện tiền triệu vào nhà

 

Người đàn ông đứng tuổi, ì ạch chở cái chậu to đựng ốc đã đập bỏ vỏ, đi bán cho chủ thu mua ở thôn Cấn Thượng bảo với chúng tôi rằng, hơn một năm nay, mỗi ngày gia đình ông bắt được khoảng 50 kg ốc vỏ, cho 20 - 30 kg ruột, thu nhập bình quân của gia đình ông là 300.000 – 500.000 đồng/ngày. Ông cũng cho hay, trước đây ốc bươu vàng tràn lan, tưởng chừng như không có cách nào để diệt tận gốc, nhiều nhà tốn kém tiền của mua thuốc diệt ốc, ngặt nỗi loại thuốc này còn giết hại cá, cua và các sinh vật khác sống ở ruộng.

Với một xã thuần nông như Cấn Hữu thì ngoài thu nhập chính là lúa thì bây giờ, ốc bươu vàng - "kẻ thù" của nhà nông - lại mang về nguồn thu đáng kể. Người dân Cấn Hữu cho hay, khi họ đang đau đầu với nạn ốc bươu vàng phá hoại mùa màng thì có một vài thương lái đến bảo đã tìm được mối xuất khẩu ốc bươu vàng sang Trung Quốc và đứng ra thu mua sản phẩm này. Người dân nơi đây đổ xô bắt ốc bươu vàng về sơ chế, bán lấy tiền.

Trên con đường nhỏ dẫn vào thôn Cấn Thượng, người dân tất bật sơ chế ốc sau một buổi đi bắt về. Ốc được luộc chín, thân tách ra khỏi vỏ, vứt bỏ thân, trứng… chỉ lấy mỗi phần đầu. Sau khi sơ chế xong, người dân lại chở đến cho chủ thu mua với giá 18.000-19.000 đồng một cân ốc. Vào vụ mùa, mỗi gia đình đi bắt ốc có thể kiếm được ít nhất từ 400.000-500.000 đồng mỗi ngày, thu hàng chục triệu đồng mỗi tháng. Riêng ở thôn Cấn Thượng có hơn 300 hộ gia đình tham gia bắt ốc cho thu nhập cao. Từ con ốc, nhiều hộ gia đình còn dành dụm được tiền xây dựng, sửa sang nhà cửa, mua xe máy mới, nuôi con ăn học.

Trong vai người thu mua ốc cho nhà hàng với mức giá hời, từ cái nhìn ngờ vực ban đầu, chủ thu mua tên Thủy đã vui vẻ tiếp đón chúng tôi, đồng ý sẽ nhập lại ốc với giá 22.000đ/kg. Bà Thuỷ cho biết, giá thu mua từ người dân ở đây đã là 18.000đ/kg. Với mức giá chênh này, khi nhập hàng tấn ốc cho thương lái chở sang Trung Quốc, các chủ thu mua ốc ở Cấn Hữu sẽ lãi ròng hàng chục triệu đồng mỗi ngày.

“Chỉ đáng lo ngại, đến một lúc ốc bươu vàng ở đồng ruộng đã được bắt sạch, vì lợi nhuận kinh tế, người dân lại đổ xô nuôi ốc để bán, không cảnh giác thì việc thu mua ốc đang diễn ra sẽ dần gợi lại nạn ốc bươu vàng những năm đầu thế kỷ qua”. PGS.TS Trần Hồng Côn Đại học Quốc gia Hà Nội

Rời “kho hàng” của bà Thủy, chúng tôi đến các lán trại được dựng sẵn cách nhau khoảng 500m của hai ông chủ ốc tên Hùng và Dũng tại thôn Cấn Thượng. Tại đây, mỗi buổi chiều có hàng trăm người dân chở ốc đến để bán. Hầu hết các loại ốc đều được làm sạch trước khi mua. Sau khi rửa lại bằng nước, ốc sẽ được cân và cho vào thùng xốp, ướp muối, đá lạnh và được dán kín để bảo quản. Mỗi thùng xốp được đóng được 55kg ốc thịt đã sơ chế. Trung bình mỗi ngày, họ xuất được hơn 30 thùng xốp như thế.

Chị Đỗ Thị Liên, một chủ thu mua ốc ở xã Cấn Hữu cho biết: “Việc thu mua ốc tính từ thời điểm ra Tết, tức là từ tháng 2 dương lịch, đến nay đã hơn nửa năm. Ngày nào cũng vậy, từ 1h chiều đến 7h tối, việc thu mua ốc diễn ra nhộn nhịp. Vào những ngày cao điểm, chúng tôi thu mua từ 10-12 tấn/ ngày, thường thì 8-9 tấn/ngày.  Thời điểm cuối vụ như hiện nay, trung bình chúng tôi thu mua được khoảng 4 - 5 tấn ốc thịt/ngày từ người dân. Bà con ở đây rất vui vì có thêm tiền tiêu pha, sắm sửa”.

Tuy nhiên, điều đáng nói là trong suốt cuộc giao dịch, chủ mua ốc ở đây thường né tránh những câu hỏi của chúng tôi về quá trình vận chuyển và đầu mối thu mua ốc. Khi chúng tôi hỏi rằng việc tập kết ốc này để bán đi đâu thì những người thu mua chỉ nói chung chung rằng, gom hàng ốc lên Móng Cái (Quảng Ninh) rồi  có người ở đấy sẽ chuyển hàng và bán sang Trung Quốc.

 

Không chỉ người dân tỏ ra vui vẻ vì chưa bao giờ cơ hội kiếm tiền lại dễ dàng đến vậy, mà chính lãnh đạo xã Cấn Hữu cũng tỏ ra đồng tình với việc buôn bán ốc bươu vàng này. Ông Nguyễn Khắc Tuỵ, Phó chủ tịch UBND xã Cấn Hữu cho biết: “Trước đây ốc bươu vàng phá hoại mùa màng không có cách nào diệt trừ hết được, nhưng từ khi thương lái thu mua thì ốc đã được bắt sạch. Không những dân ở đây giàu lên mà ruộng đồng không còn bị ốc phá hoại mùa màng nữa”.

Cũng vì lợi nhuận, nhiều cuộc tranh giành thị phần dẫn đến “sứt đầu mẻ trán” đã diễn ra ở đây. Dân mua ốc ngầm phân chia địa bàn, mối lấy hàng… Chủ thu mua tên Dũng cho chúng tôi hay, vào cuối tháng 8, có một nhóm côn đồ lạ bịt mặt đến điểm thu mua của ông hùng hổ đập cân, phá thùng xốp, đe doạ người dân và đánh ông phải nhập viện.

Tìm hiểu về việc mua bán ốc bươu vàng từ bên kia biên giới, chị Liên, một chủ thu mua ốc úp mở rằng: “Chắc để chế biến thức ăn thôi”. Chị bảo “Loại ốc này sạch sẽ lại không độc hại gì, làm thức ăn còn tốt hơn thịt lợn thịt gà công nghiệp”(?). Tuy nhiên, một số người dân thạo tin thì cho rằng: “Chúng tôi nghe loáng thoáng rằng người ta nhập ốc để bán sang Trung Quốc làm thức ăn, làm “chả mực” hay lạ lùng hơn là làm…dầu gội đầu”(?).

Về vấn đề này, PGS.TS Trần Hồng Côn, Trường Đại học KHTN (Đại học Quốc gia Hà Nội) khẳng định: “Những năm 80 thế kỷ trước, giống ốc bươu vàng này được nhập từ Đài Loan với giá khá cao. Thời đó, loại ốc này được sử dụng để bán trong các nhà hàng đắt đỏ. Sau đó, người dân đổ xô nuôi ốc và dẫn đến nạn ốc bươu vàng phá hoại mùa màng những năm 1990-2000, gây ra thiệt hại nặng nề đối với nông dân. Thực tế, sử dụng ốc bươu vàng không có hại đối với người ăn, chỉ không ngon bằng loại ốc nhồi. Ngoài ra ốc bươu vàng còn sử dụng để làm thức ăn cho gia cầm, cá, ngâm làm phân… Nếu chiết ốc bươu vàng để làm dầu gội đầu tương tự như các loại mỹ phẩm làm từ ốc sên thì cũng không có tác hại gì với người sử dụng”.