Lịch sử căn bệnh bại liệt hoang dại và cách tốt nhất để ngăn ngừa
Bại liệt được coi là một trong những căn bệnh đáng sợ nhất vào đầu thế kỷ 20 nhưng nó đã có dấu hiệu tồn tại từ hàng nghìn năm trước Công nguyên.
Lịch sử của bệnh bại liệt
Bệnh bại liệt là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus thuộc họ Picornaviridae gây ra và đã được đề cập ngay cả trong các bức tranh và chạm khắc Ai Cập cổ đại.
Vào đầu thế kỷ 20, bệnh bại liệt là một trong những căn bệnh đáng sợ nhất ở các nước công nghiệp, khiến hàng trăm ngàn trẻ em bị liệt mỗi năm. Tuy nhiên, ngay sau khi giới thiệu vaccine hiệu quả vào những năm 1950 và 1960, bệnh bại liệt đã được kiểm soát và loại bỏ ở các quốc gia này.

1580 - 1350 TCN - Một tấm bia Ai Cập khắc họa một linh mục bị teo chân, dấu hiệu cho thấy bệnh bại liệt đã tồn tại hàng nghìn năm. Ảnh: GPEI
Phải mất một thời gian lâu hơn để bệnh bại liệt được công nhận là một vấn đề lớn ở các nước đang phát triển. Các cuộc điều tra về tình trạng khập khiễng trong những năm 1970 cho thấy căn bệnh này cũng phổ biến ở các nước đang phát triển. Do đó, trong những năm 1970, tiêm chủng định kỳ đã được giới thiệu trên toàn thế giới như một phần của chương trình tiêm chủng quốc gia, giúp kiểm soát bệnh ở nhiều nước đang phát triển.
Mạng lưới Rotary International đã phát động một nỗ lực toàn cầu nhằm chủng ngừa bệnh bại liệt cho trẻ em trên thế giới vào năm 1985, sau đó là việc thành lập Sáng kiến thanh toán bệnh bại liệt toàn cầu (GPEI) vào năm 1988. Trước khi GPEI bắt đầu triển khai, bệnh bại liệt đã làm hơn 1000 trẻ em trên toàn thế giới bị liệt mỗi ngày. Kể từ đó, hơn 2,5 tỷ trẻ em đã được chủng ngừa bệnh bại liệt nhờ sự hợp tác của hơn 200 quốc gia và 20 triệu tình nguyện viên.
Ngày nay, virus bại liệt hoang dã chỉ tiếp tục lưu hành ở hai quốc gia và tỷ lệ mắc bệnh bại liệt trên toàn cầu đã giảm 99%.
Cũng đã có thành công trong việc tiêu diệt một số chủng virus nhất định; trong số ba loại virus bại liệt hoang dã (WPV), trường hợp cuối cùng của type 2 được báo cáo vào năm 1999 và đã được tuyên bố thanh toán vào tháng 9 năm 2015; trường hợp gần đây nhất của type 3 xảy ra vào tháng 11 năm 2012 và chủng này đã được tuyên bố là đã bị loại trừ trên toàn cầu vào tháng 10 năm 2019.

Di chứng do bệnh bại liệt. Ảnh: premiumtime
Dịch tễ học bệnh bại liệt
Bệnh bại liệt chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em dưới 5 tuổi. Virus lây truyền từ người sang người và lây lan chủ yếu qua đường phân - miệng hoặc ít gặp hơn là qua phương tiện thông thường (ví dụ: nước hoặc thực phẩm bị ô nhiễm) và nhân lên trong ruột, từ đó virus có thể xâm nhập vào hệ thần kinh và gây tê liệt. Virus được thải ra bởi những người bị nhiễm bệnh (thường là trẻ em) qua phân, nơi virus có thể lây lan nhanh chóng, đặc biệt là ở những khu vực có hệ thống vệ sinh và vệ sinh kém.
Bệnh bại liệt thuộc nhóm A trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm. Cục Y tế Dự phòng cho biết: Virus bại liệt Polio (Poliovirus) là căn nguyên gây ra bệnh bại liệt, thuộc chi virus đường ruột (Enterovirus) thuộc họ Picornaviridae.
Thời gian ủ bệnh thường là 7–10 ngày nhưng có thể từ 4–35 ngày. Có tới 90% những người bị nhiễm bệnh không có triệu chứng hoặc có các triệu chứng nhẹ và bệnh thường không được nhận ra.
Trong những trường hợp có triệu chứng nhẹ, các triệu chứng ban đầu bao gồm sốt, mệt mỏi, nhức đầu, nôn mửa, cứng cổ và đau ở chân tay. Những triệu chứng này thường kéo dài trong 2–10 ngày và hầu hết các trường hợp đều hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, trong 10% trường hợp còn lại, virus gây tê liệt, thường là ở chân, thường là vĩnh viễn. Tình trạng tê liệt có thể xảy ra nhanh chóng trong vòng vài giờ sau khi bị nhiễm trùng. Trong số các trường hợp bị liệt, 5-10% tử vong khi các cơ hô hấp của họ bị bất động.

Bệnh bại liệt có thể được ngăn chặn bằng vaccine. Ảnh: VNVC
Cách tốt nhất để phòng bệnh bại liệt
Theo Tổ chức Sáng kiến thanh toán bệnh bại liệt toàn cầu: Bệnh bại liệt vẫn còn lưu hành ở hai quốc gia Afghanistan và Pakistan. Tất cả các quốc gia vẫn có nguy cơ mắc bệnh bại liệt cho đến khi căn bệnh này được loại bỏ hoàn toàn khỏi thế giới. Cho đến lúc đó, cách tốt nhất để các quốc gia giảm thiểu rủi ro và hậu quả của bệnh bại liệt là duy trì mức độ miễn dịch mạnh mẽ trong dân số thông qua tỷ lệ tiêm chủng cao và giám sát dịch bệnh chặt chẽ để nhanh chóng phát hiện và ứng phó với bệnh bại liệt.
Tóm tắt các loại virus bại liệt mới trong tuần từ ngày 5/4/2023 trên trang web Sáng kiến thanh toán bệnh bại liệt toàn cầu:
Afghanistan: một mẫu môi trường dương tính với WPV1 (virus bại liệt type 1)
Algeria: hai mẫu môi trường dương tính với virus bại liệt type 2 có nguồn gốc từ vaccine (cVDPV2)
Benin: một mẫu môi trường dương tính với cVDPV2
Burundi: hai mẫu môi trường dương tính với cVDPV2
Chad: một trường hợp cVDPV2
Cộng hòa Dân chủ Congo: 12 trường hợp cVDPV1 và 9 trường hợp cVDPV2
Madagascar: sáu mẫu môi trường dương tính với cVDPV1 (virus bại liệt type 1 do vaccine)
Mozambique: một trường hợp cVDPV1
Nigeria: một mẫu môi trường dương tính với cVDPV2

Nếu bạn cứ ngủ trưa như thế này, coi chừng rước họa... vào tim!
Sống khỏe - 6 phút trướcGĐXH - Các nghiên cứu cho thấy những người ngủ trưa từ 30-60 phút có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn 30% so với những người không ngủ trưa.

Những điều cha mẹ cần biết về bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ
Sống khỏe - 1 giờ trướcTay chân miệng là bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, khiến trẻ đau đớn, bỏ ăn, quấy khóc. Bệnh tay chân miệng trải qua 4 giai đoạn điển hình và có thể tiềm ẩn nhiều biến chứng cho trẻ, vì vậy cha mẹ không nên chủ quan!

2 sai lầm cần tránh khi điều trị sốt xuất huyết, người bệnh nhất định phải biết
Bệnh thường gặp - 2 giờ trướcGĐXH - Sai lầm nguy hiểm với người bệnh sốt xuất huyết dễ khiến bệnh phát triển nặng, diễn biến khó lường đó là không đến bệnh viện thăm khám và tự ý dùng thuốc.

Dấu hiệu trái tim cảnh báo nguy hiểm '9 phần tử vong'
Sống khỏe - 3 giờ trướcSốc tim xảy ra khi tim không thể bơm đủ máu cho phần còn lại của cơ thể. Bệnh nhân không được cấp cứu kịp thời, tỷ lệ tử vong lên tới 90%.

Điều tra nguyên nhân 27 học sinh Trường Tiểu học Nước Hai, Cao Bằng nhập viện
Y tế - 15 giờ trước27 học sinh tại Trường tiểu học Nước Hai (huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng) có hiện tượng đau bụng, buồn nôn, nổi mề đay trên cơ thể và đã phải nhập viện.

Liên tiếp 4 bệnh nhân nhập viện vì bệnh tim ở Quảng Ninh đều có dấu hiệu rất nhiều người Việt bỏ qua
Sống khỏe - 16 giờ trướcGĐXH - Bác sĩ cho biết các trường hợp mổ tim hở đợt này đều vào viện trong tình trạng mệt mỏi kéo dài, khó thở nhiều khi gắng sức, đau tức ngực ngày càng tăng...

Loại quả mùa hè giúp thải độc gan và bảo vệ tế bào gan hiệu quả, người Việt nên ăn để phòng bệnh
Bệnh thường gặp - 21 giờ trướcGĐXH - Mướp đắng được biết đến như một loại thực phẩm có khả năng thải độc gan, giảm viêm gan và bảo vệ tế bào gan hiệu quả.

Người đàn ông 63 tuổi ở Hà Nội phát hiện bệnh lý tim mạch thừa nhận một sai lầm nhiều người Việt bỏ qua
Bệnh thường gặp - 23 giờ trướcGĐXH - Tại thời điểm phát hiện bệnh lý tim mạch, ông N. cho biết không xuất hiện bất cứ triệu chứng nghi ngờ nào. Tuy nhiên, ông N. lại có thói quen hút thuốc lá 20 năm nay.

Thực đơn tham khảo cho người máu nhiễm mỡ
Sống khỏe - 1 ngày trướcTăng mỡ máu là tình trạng bệnh lý khi có một hoặc nhiều thông số lipid trong máu bị rối loạn. Để dự phòng và điều trị các rối loạn lipid máu, chế độ ăn uống đóng một vai trò có tính quyết định.

6 thói quen giúp người cao tuổi tránh xa bệnh mất trí nhớ
Bệnh thường gặp - 1 ngày trướcGĐXH - Tại sao một số người vẫn có thể nói lưu loát, suy nghĩ rõ ràng và có trí nhớ tốt hơn người trẻ khi họ đã ở độ tuổi 70 hoặc 80? Trong khi một số người bắt đầu hay quên và thậm chí không thể gọi tên người quen ngay khi họ bước sang tuổi 60?

Thực phẩm mùa hè rẻ tiền, làm mát gan, người Việt nên dùng thường xuyên để giúp gan thải độc
Bệnh thường gặpGĐXH - Để giảm bớt “gánh nặng” cho gan, ngoài việc chú trọng đến những thức ăn tốt cho gan thì uống gì tốt cho gan cũng là vấn đề cần quan tâm.