Phải gắn chặt dân số với phát triển

Lãnh đạo Tổng cục DS-KHHGĐ, đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam cùng người dân Hà Nội tham gia đạp xe hưởng ứng phong trào kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. ẢNH: CHÍ CƯỜNG

Việt Nam cần vượt qua nhiều thách thức

Xin ông cho biết đánh giá của mình về công tác DS-KHHGĐ của Việt Nam trong thời gian qua!

Có thể nói, trong hơn 50 năm qua, Việt Nam là quốc gia đã thực hiện thành công chương trình Dân số và KHHGĐ với mục đích phát triển kinh tế xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Hiện nay một người phụ nữ trung bình có khoảng 2 con thay vì 5 - 6 con như trong những năm 1960. Dân số Việt Nam sẽ vẫn tiếp tục tăng cho đến giữa thế kỷ 21, nhưng không phải do mỗi phụ nữ sinh nhiều con mà do số lượng phụ nữ trong độ tuổi sinh sản tăng cho đến năm 2030. Tuổi thọ trung bình của người dân cũng tăng lên đáng kể. Tôi cũng xin chúc mừng Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận trong công tác dân số và KHHGĐ, có thể thấy được qua những đóng góp để tiến tới hoàn thành các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ. Việt Nam đã có nhiều tiến bộ trong việc mở rộng và nâng cao chất lượng các dịch vụ chăm sóc SKSS, lồng ghép KHHGĐ. Hiện nay, Chiến lược DS&SKSS giai đoạn 2011 – 2020 đang triển khai các vấn đề nổi bật chính của cả hai lĩnh vực dân số và sức khỏe sinh sản, thể hiện sự cam kết của Việt Nam cho các vấn đề này.

Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên “dân số vàng”, số người trong độ tuổi lao động hàng năm sẽ tăng lên xấp xỉ 1 triệu người. Đây là cơ hội  về phương diện “nguồn nhân lực dồi dào” do sự biến động cơ cấu giữa các nhóm tuổi trong dân số tạo ra. Đây là hiện tượng xảy ra một lần duy nhất trong lịch sử.

Trong các vấn đề liên quan đến dân số, theo ông, hiện nay Việt Nam đang đứng trước những thách thức gì?

Cũng cần lưu ý rằng, thời kỳ “dân số vàng” cũng sẽ đặt ra những thách thức về tạo việc làm cho số lượng lớn người dân trong độ tuổi lao động, và an sinh xã hội trong tương lai nếu lực lượng lao động trẻ không được trang bị đầy đủ về giáo dục, đào tạo và được tiếp cận các cơ hội việc làm.

Tuổi thọ người dân tăng lên và mức sinh giảm dẫn đến tình trạng già hóa dân số nhanh chóng. Tỷ lệ người cao tuổi (từ 60 tuổi) trở lên trong tổng dân số đang gia tăng, đưa Việt Nam vào top 5 quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Đây là một thách thức đối với vấn đề an sinh xã hội.

Một thách thức lớn khác là sự gia tăng nhanh chóng bất thường của tỷ số giới tính khi sinh (SRB) ở Việt Nam. Trong vòng 3 năm gần đây, tỷ số này đã tăng lên từ 110 trẻ em trai trên 100 trẻ em gái năm 2006 lên tới 113.4/100 trẻ em gái năm 2013. Nếu xu hướng này tiếp tục với tốc độ gia tăng như vậy, tỷ số giới tính khi sinh có thể vượt ngưỡng 115/100 trong vòng 3 năm tới. Điều này sẽ ảnh hưởng đến cấu trúc dân số trong tương lai và sẽ kéo theo hậu quả là có quá nhiều nam giới. Sự khan hiếm phụ nữ cũng sẽ gây áp lực cho họ phải kết hôn sớm, tăng nhu cầu mại dâm và buôn bán người.

Tập trung nâng cao chất lượng sống cho người dân

Theo ông, Việt Nam cần làm gì để thực hiện tốt công tác DS-KHHGĐ, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân?

Để tận dụng triệt để lợi thế của thời kỳ “dân số vàng” với nguồn nhân lực dồi dào phục vụ kinh tế phát triển, Việt Nam cần có chính sách giáo dục và đào tạo nhằm tăng cường chất lượng nguồn nhân lực; chính sách lao động, việc làm và nhân lực.

Việt Nam cũng cần phải có kế hoạch đáp ứng vấn đề già hoá của dân số bằng các chính sách an sinh và bảo trợ xã hội. Để khắc phục sự mất cân bằng giới tính khi sinh, Việt Nam cần triển khai có hiệu quả các quy định hiện hành về việc cấm mọi hình thức chẩn đoán xác định giới tính; giám sát chặt chẽ và xử lý nghiêm hơn các cơ sở y tế có nhân viên y tế cung cấp dịch vụ chẩn đoán giới tính thai nhi và nạo phá thai lựa chọn giới tính. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng cần có các biện pháp và chính sách cho người di cư và dân tộc thiểu số được tiếp cận thuận lợi các thông tin và dịch vụ SKSS/ KHHGĐ; tăng cường tư vấn, dịch vụ chăm sóc SKSS cho vị thành niên, thanh niên. Đặc biệt cần có những chính sách, biện pháp ứng phó với biến đổi khí hậu đang có ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của người dân.

Chúng ta cũng cần lưu ý rằng, hiện nay trọng tâm của công tác dân số không phải là “số lượng dân số”, hay nói cách khác Việt Nam cần tập trung giải quyết tốt mối quan hệ giữa dân số và sự phát triển. Hiện nay, quan niệm “gia đình nhỏ”, và “ít con” đã được chấp nhận rộng rãi trong xã hội. Trong khi đó, các nghiên cứu cho thấy thanh thiếu niên dậy thì sớm hơn nhưng lại có xu hướng kết hôn muộn hơn. Do đó, hơn bao giờ hết nhu cầu kế hoạch hóa gia đình và tránh thai của toàn xã hội trong thời gian tới sẽ rất cao. Các dịch vụ, thông tin và phương tiện kế hoạch hóa gia đình và tránh thai, nhất là cho thanh thiếu niên  cần được các bạn quan tâm và đầu tư mạnh mẽ hơn nữa.

Thời gian tới, UNFPA sẽ có những hỗ trợ gì cho Việt Nam trong lĩnh vực dân số, thưa ông?

Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc sẽ tiếp tục hỗ trợ chính phủ và các bộ, ngành trong thực hiện mục tiêu Việt Nam đề ra trong các chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt trong thời gian Việt Nam đang xây dựng Luật Dân số mới, Quỹ Dân số LHQ cam kết hỗ trợ kỹ thuật để chính sách dân số của Việt Nam phù hợp với những thay đổi mạnh mẽ trong nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

UNFPA luôn đồng hành với Việt Nam trong việc sử dụng các liệu dân số để xây dựng chính sách và chương trình nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi người dân.  Mọi nỗ lực đó đều nhằm đảm bảo rằng mỗi phụ nữ, nam giới, thanh thiếu niên và trẻ em đều có một cuộc sống  khỏe mạnh và có cơ hội phát triển; không mang thai thai ngoài ý muốn; trẻ em được sinh ra an toàn; thanh thiếu niên có cơ hội phát triển hết tiềm năng; trẻ em gái và phụ nữ được tôn trọng và đối xử bình đẳng. Chúng tôi tin rằng, cách duy nhất và tốt nhất là cùng nhau hợp tác và hành động để cải thiện cuộc sống của mọi người dân.

Trân trọng cảm ơn ông!

 

 

Tôi ủng hộ phương án duy trì mức sinh thay thế

Trong vòng 10 năm trở lại đây, Việt Nam đã duy trì được mức sinh thay thế (2 con/phụ nữ) và có những năm dưới mức sinh thay thế một chút. Đây là sự thay đổi nhân khẩu quan trọng. Cùng với việc tuổi thọ bình quân của người dân tăng, sự thay đổi nhân khẩu học này có ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ đến tình hình phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Duy trì mức sinh này được coi là một phương án tối ưu.

Để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế xã hội và nâng cao cuộc sống của người dân, giải pháp về dân số cần phải thay đổi. Việt Nam không cần phải tiếp tục duy trì công tác giảm sinh như đã thực hiện trong suốt 50 năm qua, mà cần tập trung vào đáp ứng nhu cầu về thông tin và dịch vụ KHHGĐ và phòng tránh thai ở những vùng tiếp cận kém tới các dịch vụ này.Việt Nam nên hướng tới các chính sách thuận lợi hơn cho cả cha mẹ để có thể kết hợp vừa nuôi con và vừa tham gia vào lực lượng lao động. Đây là điều mà hầu hết các cặp vợ chồng kết hôn mong muốn, và nếu để việc này khả thi hơn, nó sẽ giúp nâng cao cả sức khỏe và hạnh phúc gia đình, và giúp ngăn mức sinh giảm xuống dưới mức thấp một cách không mong muốn.

Bất kể những gì sẽ xảy ra đối với mức sinh ở Việt Nam trong tương lai, các đối sách dân số cần giải quyết ảnh hưởng của các xu hướng gần đây về mức sinh, về sự thay đổi mạnh mẽ trong cơ cấu dân số. Các chính sách về thị trường lao động và giáo dục sẽ cần phải đảm bảo rằng sự suy giảm số lao động trẻ tuổi có thể  bù lại cho việc suy giảm về số lượng thông qua việc nâng cao năng suất lao động bởi tỷ lệ người cao tuổi trong dân số Việt Nam sẽ tăng nhanh chóng trong hai thập kỷ tiếp theo, đặc biệt là sau năm 2015…

Ông Arthur Erken, Trưởng Đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam

Hà Anh

(thực hiện)