Hà Nội
23°C / 22-25°C

Tại sao MC truyền hình vẫn “thưa quý vị và các bạn”?

Thứ ba, 13:40 12/01/2016 | Xã hội

Gần đây, có một số bài báo chê trách cách sử dụng tiếng Việt trên các phương tiện thông tin đại chúng. Theo đó, tiếng Việt ngày nay được nhìn nhận là đang dần dần bị lệch lạc, thiếu chuẩn mực.

Câu chuyện về “Thưa quý vị và các bạn”

Cách đây chừng hơn chục năm, trên sóng truyền hình, các phát thanh viên vẫn giản dị thưa gửi với “Xin chào các bạn” rồi “Thưa các bạn”.

Bỗng đùng một cái,  một tác giả cao niên bức xúc chuyện một cô phát thanh viên mới tí tuổi đầu đã “dám” ti toe lên trước màn ảnh nhỏ cả nước mà gọi bác và những người lớn tuổi hơn là “bạn”.

Một giải pháp được đưa ra: để khỏi làm mếch lòng những người cao niên xem truyền hình, người ta thêm vào cụm từ “Thưa quý vị” vào. Lời thưa gửi bỗng biến thành “Thưa quý vị và các bạn”.

Giải pháp này có thể hiểu nôm na: “Quý vị” là dùng để thưa gửi với các vị cao niên đang xem màn ảnh nhỏ, còn “các bạn” là dành cho những người trẻ. Vậy là ai cũng có phần mình trong đó, không ai còn thắc mắc hay ca thán được gì nữa.

MC Mai Ngọc trong một chương trình thời tiết về bão
MC Mai Ngọc trong một chương trình thời tiết về bão

Cứ thế, dần dà người ta quen tai với “Thưa quý vị, thưa các bạn” đến độ hiếm ai thế cái sự phi lí của kiểu thưa gửi thừa thãi này. Tại sao lại tách “quý vị” riêng, “các bạn” riêng như là hai thực thể độc lập. Chẳng lẽ những người trẻ tuổi không thể được gọi là “quý vị”, chẳng lẽ những người lớn tuổi không thể là “các bạn” hay sao.

Nói tóm lại, nội hàm của “quý vị” và “các bạn” chồng lấn lên nhau, tạo nên sự dư thừa không cần thiết.

Khi chê trách cô phát thanh viên kia sử dụng ngôn từ “phạm thượng” khi gọi mình là “các bạn”, những người phê phán kia đã có một cách hiểu có phần hạn hẹp về ý nghĩa của “các bạn” hay “bạn”. “Bạn” không chỉ mang nghĩa là những người đồng trang lứa, có quen biết hay quan hệ gần gũi, thân thiện với nhau kiểu như bạn học. Người ta có thể khác nhau về độ tuổi nhưng vẫn có thể coi nhau như bạn bè được.

Điều quan trọng hơn là khi sử dụng “các bạn” với khán giả truyền hình, cô phát thanh viên kia không nhân danh cá nhân cô để hô gọi một vị khán giả cụ thể nào cả. Cô đang nhân danh cái cơ quan, tổ chức mà cô đại diện để giao tiếp với các đối tượng khán thính giả khác nhau. Nhà đài, chứ không phải cá nhân cô phát viên kia, coi khán giả của mình là những người bạn.

Vậy thì “các bạn” có gì mà “hỗn hào”?

“Các bạn” là một lối nói dường như nghe có phần thân mật gần gũi hơn nếu so với “quý vị”.

“Quý vị”, ngược lại, làm cho tôn kính dành cho đối tượng tiếp nhận tăng lên. Nhưng đồng thời, nó cũng kéo xa khoảng cách thân tình giữa nhà đài và khán giả.

Giữa hai điều này, có thể lựa chọn một. Nhưng nếu gộp vào làm một theo kiểu “Thưa quý vị và các bạn” thì rõ ràng là thừa.

Ấy thế mà cách nói “Thưa quý vị và các bạn” vẫn cứ tồn tại trên các phương tiện truyền thông có để cả chục năm có lẻ rồi. Mấy ai so đo để thấy nó vô lý đâu.

Ngôn ngữ kì diệu là vậy đấy! Ngôn ngữ không đằng thẳng theo kiểu 1 1 = 2 như Toán học. Một phần quan trọng của ngôn ngữ được hình thành nên từ những thói quen sử dụng của cộng đồng.

Tri thức về ngôn ngữ học không thể quyết định được cách thức mà người bình thường sử dụng ngôn ngữ. Sự đúng hay sai đôi khi chỉ là tương đối, mang tính quy ước của xã hội.

Thí dụ, ta thường vẫn hay nói “ngày sinh nhật” rồi “lòng quyết tâm”...Hiếm ai lại nhận thấy hoặc đi lại bắt bẻ cái sự lặp thừa của từ “ngày” và “lòng” trong các kết hợp từ ngữ kể trên cả. Hoạ chăng chỉ có… nhà ngôn ngữ học (!).

Mà nếu có ai đó bắt bẻ đi chăng nữa thì cũng xin nói ngay rằng “ngày sinh nhật” hay “lòng quyết tâm” có gì là sai đâu.

Người Việt ta vẫn ngày ngày nói với nhau như vậy một cách tự nhiên nhất. Ít nhất, xét ở góc độ người dùng, các kết hợp này được cộng đồng chấp nhận dù nó có thể là “sai” từ góc nhìn của một nhà nghiên cứu.

Nghiêm trọng hay không nghiêm trọng?

Tôi trở lại vấn đề về tiếng Việt trên bản tin dự báo thời tiết của VTV.

Trước đây, bản tin thời tiết của ta nhiều khi có thể đoán được phát thanh viên sắp nói gì vì nó tuân theo đúng một khuôn mẫu cứng nhắc: Mây (nhiều, ít, thay đổi), ngày (nắng, nắng nóng, rét, lạnh), đêm (có mưa, mưa rào, không mưa), gió (đông nam, tây nam cấp 2-3), nhiệt độ (thấp nhất – cao nhất).

Dự báo thời tiết trên biển thì bao giờ cũng “tầm nhìn xa trên 10 km”. Và chấm hết.

Còn hiện tại, bản tin thời tiết đã phong phú hơn nhiều. Nó không chỉ đơn thuần là những con số, những motip thô cứng nữa mà đã trở thành một kênh cung cấp thông tin đa chiều dành cho khán giả. Ngoài yếu tố về kĩ thuật đồ hoạ thì một trong những nguyên nhân đem đến sự khác biệt này chính là ngôn ngữ sử dụng trong bản tin.

Tôi cho rằng những người làm chương trình đã nỗ lực rất lớn để làm bản tin ngày càng hấp dẫn. Riêng về các từ ngữ như “mấp mé”, “quanh quẩn”, “cái”… đã có một số nhận xét xác đáng của các nhà ngôn ngữ học. Theo tôi, đó cần phải xem là những nỗ lực sáng tạo của người làm chương trình làm cho bản tin trở nên sống động, tươi mới và gần gũi hơn.

Đó là nỗ lực kéo ngôn ngữ trên truyền hình gần hơn với cuộc sống. Muốn làm được vậy, hãy cứ mạnh dạn sử dụng những lối nói độc đáo, dí dỏm mà người dân bình thường hàng ngày vẫn dùng để giao tiếp với chính họ.

Nhìn chung, đây cũng là xu thế chủ đạo trong ngôn ngữ truyền thông hiện đại: cố gắng xây dựng chương trình “thật” nhất có thể. Báo chí và truyền thông cần phải đi từ khán giả, xây dựng những kịch bản mang tính tương tác đa chiều.

Về mặt ngôn ngữ,hãy kể cho họ những câu chuyện bằng chính khẩu ngữ mà họ vẫn dùng hàng ngày. Trong khẩu ngữ tiếng Việt, không thể thiếu chất xúc tác chính là những hư từ “thì”,“là”,“mà” những từ “à”,“ờ”, “vâng”, “phải không”, từ nhấn mạnh “cái”

Nói thế không có nghĩa là phủ nhận hoàn toàn phong cách ngôn ngữ báo chí truyền thông trên các phương tiện phát thanh truyền hình. Cần nói rõ là việc duy trì chuẩn mực phong cách báo chí truyền thông là rất cần thiết. Nghĩa là phát thanh viên hay người dẫn chương trình cần phải thể hiện lối ăn nói gọn gàng, khúc chiết, các từ ngữ cần giản dị, chuẩn xác.

Tuy nhiên, không phải phong cách ngôn ngữ báo chí không cho phép sự giao thoa của các phong cách ngôn ngữ khác.

Theo Dương Thuỷ Hiệp (NCS ngành Ngôn ngữ học – Đại học Queensland – Australia)/Vietnamnet

Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Tags:
Cận cảnh cứu hộ tàu ở vịnh Hạ Long bị lật khiến ít nhất 3 người tử vong, 40 người mất tích

Cận cảnh cứu hộ tàu ở vịnh Hạ Long bị lật khiến ít nhất 3 người tử vong, 40 người mất tích

Thời sự - 4 phút trước

GĐXH - Vụ lật tàu ở vịnh Hạ Long khiến ít nhất 3 người tử vong, 40 người mất tích. Lực lượng chức năng huy động các phương tiện hoạt động gần khu vực trên hỗ trợ tìm kiếm, cứu nạn.

Phú Thọ: Bắt hai thanh, thiếu niên mua bán trái phép ma tuý, một người chưa đủ tuổi

Phú Thọ: Bắt hai thanh, thiếu niên mua bán trái phép ma tuý, một người chưa đủ tuổi

Pháp luật - 20 phút trước

GĐXH - Công an phường Thanh Miếu, tỉnh Phú Thọ vừa bắt quả tang hai thanh, thiếu niên có hành vi mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy, trong đó một nam sinh chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự.

Mưa dông lớn bất ngờ quật đổ nhiều cây xanh, xe máy trên đường phố Hà Nội

Mưa dông lớn bất ngờ quật đổ nhiều cây xanh, xe máy trên đường phố Hà Nội

Thời sự - 1 giờ trước

Khoảng 16h ngày 19/7/2025, mưa dông kèm gió lớn giật mạnh bất ngờ quật đổ nhiều cây và xe máy trên các tuyến phố Hà Nội.

Dông lốc quật chìm tàu du lịch trên vịnh Hạ Long

Dông lốc quật chìm tàu du lịch trên vịnh Hạ Long

Thời sự - 1 giờ trước

Lực lượng chức năng tỉnh Quảng Ninh đang triển khai cứu nạn một tàu du lịch bị lật chìm trên vịnh Hạ Long do ảnh hưởng bởi cơn dông xảy ra chiều 19/7.

Tin bão mới nhất: Điểm danh những tỉnh thành có mưa rất to do ảnh hưởng của bão số 3

Tin bão mới nhất: Điểm danh những tỉnh thành có mưa rất to do ảnh hưởng của bão số 3

Thời sự - 2 giờ trước

GĐXH - Theo chuyên gia khí tượng, từ khoảng sáng 22/7, bão số 3 Wipha có khả năng ảnh hưởng đến khu vực đất liền nước ta gây gió mạnh cho khu vực ven biển. Đặc biệt là một đợt mưa rất lớn ở Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ.

Quảng Ninh xuất hiện gió mạnh, mưa đá do ảnh hưởng của bão Wipha

Quảng Ninh xuất hiện gió mạnh, mưa đá do ảnh hưởng của bão Wipha

Thời sự - 2 giờ trước

Khoảng 13 giờ 30 phút ngày 19/7, khu vực TP Hạ Long cũ (tỉnh Quảng Ninh) có mưa dông rất lớn và xuất hiện mưa đá.

Từ tháng 10/2025, nếu không biết điều này, hàng triệu máy tính có thể trở thành “mồi ngon” của hacker

Từ tháng 10/2025, nếu không biết điều này, hàng triệu máy tính có thể trở thành “mồi ngon” của hacker

Đời sống - 2 giờ trước

GĐXH - Từ 14/10/2025, Windows 10 ngừng hỗ trợ hoàn toàn, người dùng có nguy cơ cao bị tấn công nếu không sớm nâng cấp thiết bị.

Tháng sinh Âm lịch của người có vàng có bạc ẩn trong mệnh

Tháng sinh Âm lịch của người có vàng có bạc ẩn trong mệnh

Đời sống - 3 giờ trước

GĐXH - Không cần tìm kiếm đâu xa, chỉ cần nhìn vào tháng sinh Âm lịch, bạn có thể phần nào đoán được vận mệnh tài lộc của mình.

Bóc trần đường dây của trùm giang hồ Bình 'Kiểm': Tổ chức cá độ, số đề hơn 18 tỷ

Bóc trần đường dây của trùm giang hồ Bình 'Kiểm': Tổ chức cá độ, số đề hơn 18 tỷ

Pháp luật - 3 giờ trước

Cảnh sát triệt phá đường dây đánh bạc liên quan Bình "Kiểm", cá độ bóng đá và số đề quy mô lớn do Mạch Tài cầm đầu, giao dịch hơn 18 tỷ đồng ở TP.HCM.

Trốn thuế, chủ hộ kinh doanh bị khởi tố bắt giam

Trốn thuế, chủ hộ kinh doanh bị khởi tố bắt giam

Pháp luật - 4 giờ trước

GĐXH - Trong thời gian từ năm 2020 đến 2024, Nguyễn Văn Soạn đã có hành vi bán hàng kê khai thiếu doanh thu và thuế với cơ quan chức năng, dẫn đến số tiền thất thu về thuế đối với ngân sách nhà nước hơn 4 tỉ đồng.

Top