“Thế sự và mắt nhìn” của nhà báo Hồ Quang Lợi: Những lát cắt thời sự sắc sảo

Nhà báo Hồ Quang Lợi thăm gian trưng bày báo Xuân của Báo GĐ&XH. Ảnh: Việt Nguyễn

Góc nhìn sâu sắc về thời cuộc

Chỉ chưa đầy một năm sau ngày ra cuốn “Hà Nội - Cuộc kiến tạo mang hưng khí thời đại”, nhà báo Hồ Quang Lợi lại tiếp tục trình làng cuốn “Thế sự và mắt nhìn”. Nếu chỉ dành thời gian viết sách thôi thì tốc độ này cũng khiến không ít người nể phục. Đằng này, việc viết báo của anh vốn phải tranh thủ, bởi với cương vị là Ủy viên Thường vụ, Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội, công việc bận rộn từ sáng cho đến chiều tối gần như chiếm hết thời gian của anh. Thế nên, mỗi khi cầm cuốn sách mới của anh trên tay, người ta lại ngạc nhiên tự hỏi, không biết anh viết nó vào lúc nào?

Ở cương vị hiện tại, nhà báo Hồ Quang Lợi viết không phải cho đỡ “nhớ nghề”, rèn nghề, mà viết như nhu cầu tự thân. Không chỉ vì công việc của anh có gắn bó mật thiết với đời sống báo chí, mà nó đã trở thành máu thịt. Bởi trước khi đứng đầu ngành tư tưởng, tuyên giáo Thủ đô, anh đã có tới 30 năm làm báo với nhiều cương vị khác nhau ở Báo Quân đội Nhân dân và sau đó là Tổng biên tập Báo Hà Nội mới.

Cuốn sách lần này ra mắt đúng dịp kỷ niệm 90 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam nên phần trọng tâm nhất được dành để nói về chuyện nghề (chương II). Tuy nhiên, nó không phải là cuốn “cẩm nang” cho người làm báo nên ngay từ tiêu đề, nhà báo Hồ Quang Lợi đã không khu biệt đối tượng độc giả. Người đọc sẽ gặp lại món “đặc sản” là các bài bình luận sắc sảo của anh trong “Những lát cắt thời sự” (chương I), những cảm xúc về  “Tình đời, tình nghề” (chương III).

Ở chương I của cuốn sách là những vấn đề mới nhất, nóng nhất đang diễn ra trên thế giới và trong nước, được anh mổ xẻ bằng những lát cắt sinh động. Từ những vấn đề mang tính toàn cầu như chiến tranh, xung đột sắc tộc, tôn giáo, khủng bố, suy thoái kinh tế, đua tranh quyền lực... cho đến những vấn đề thiết thân của Hà Nội là văn hóa ứng xử, bản sắc Hà Nội, lề lối làm việc của cán bộ, công chức cho đến vấn đề cây xanh, môi trường... Nhưng ngay cả khi viết về chuyện thế giới, anh vẫn tìm ra những gì sát sườn nhất, thiết thực với đời sống trong nước bằng những liên tưởng gần gũi, dễ hiểu với người đọc.

15 bài viết trong phần “Những lát cắt thời sự”, có nhiều bài viết trong năm 2015, thậm chí là ngay trong tháng 5 vừa rồi. Rất kịp thời và nóng hổi. “Thế sự” vốn bao la, rộng lớn, phức tạp và bất ổn, vậy “mắt nhìn” của người viết sẽ lựa chọn góc độ nào để soi chiếu? Cách chọn lựa, nắm bắt thế nào để đưa ra chủ đề hấp dẫn, thu hút được sự quan tâm của độc giả không phải là điều đơn giản. Đó là chưa kể đến việc, nói “đúng” và “trúng” rồi thì khả năng dẫn dụ, mổ xẻ như thế nào để có sự rung  cảm nơi người đọc lại cần đến kỹ năng tôi luyện của người viết. Bài “Chiều kích của cuộc biến động mới” và bài “Thông điệp lớn trên Quảng trường Đỏ” thực sự là những tác phẩm báo chí đặc sắc với nhiều lớp thông tin phong phú, sắc sảo ở khả năng phân tích, bình luận. Nhà báo Hồ Quang Lợi đã giúp bạn đọc nhìn ra “cuộc biến động mới” đằng sau những chuyển động đầy bất trắc của thế giới. Bằng việc sắp xếp, dẫn chứng những sự kiện như cuộc khủng hoảng ở Ucraina, kéo theo đó là sự đối đầu, trừng phạt của các nước châu Âu nhằm vào Nga; Sự xuất hiện của nhà nước Hồi giáo tự xưng IS; Cuộc khủng bố kinh hoàng của hai anh em nhà Konachi nhằm vào Tòa soạn Tạp chí Charlie Hebdo..., tác giả nhận định: Thế giới của chúng ta đang lâm bệnh. Một trong những trọng bệnh là bất công và đói nghèo. Phải biết chung sống, chia sẻ trong một thế giới đa dạng bản sắc và có quá nhiều khác biệt. Phải đề cao tinh thần bao dung trong thế giới hiện đại. Không thể chống khủng bố triệt để nếu thế giới không thành công trong cuộc chiến chống đói nghèo và bất công...

Cái đầu lạnh và trái tim ấm nóng

Ở phần “Trái tim nóng và cái đầu lạnh” là tập hợp của 18 bài viết, trả lời phỏng vấn của nhà báo Hồ Quang Lợi về chuyện nghề, gồm cả cũ và mới. Có những bài “tuổi đời” gần 20 năm, như “Sự thật đôi khi không phải là điều mà người ta nhìn thấy”, được anh trả lời phỏng vấn vào năm 1997. Giờ đọc lại, thật lạ là những vấn đề được anh chia sẻ trong đó vẫn không hề cũ đi. Nó vẫn có khả năng soi chiếu ở cuộc sống hiện tại, bởi đó là những chiêm nghiệm về cuộc đời được anh đúc rút trong nhiều năm học tập và làm báo. Đây cũng là bài phỏng vấn hiếm hoi mà nhà báo Hồ Quang Lợi “tiết lộ” về đời sống cá nhân. Chấm phá thôi nhưng thật dung dị, cho thấy một góc đời thường đầy cảm xúc và thú vị của tác giả.

Viết báo đã 35 năm, cũng đã ra nhiều sách, nhưng đến tận bây giờ, nhà báo Hồ Quang Lợi mới tập hợp để đưa thành chuỗi bài dày dặn về nghề. Anh bảo, đó là dấu mốc kỷ niệm 90 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam và cũng cần một khoảng thời gian lao động đủ dài mới có thể “rút tỉa” được đôi điều như vậy. Bạn đọc sẽ tìm được rất nhiều điều bổ ích thông qua những câu chuyện trăn trở về nghề viết hiện nay, về sự “xâm lấn” của báo mạng, của Facebook, đang tác động đến cách làm báo chính thống và mẫu mực... để cùng suy ngẫm và đúc kết cho riêng mình.

Trong sự biến động đó, càng cần hơn nữa sự nhắc nhở của “trái tim nóng và cái đầu lạnh”. Nhưng thực hiện được nó không chỉ nằm ở vấn đề đạo đức nghề nghiệp mà còn là sự hội tụ của kiến thức, sự nhạy cảm và khả năng tác nghiệp. “Trước một sự kiện nào đó,  người viết trước tiên phải có cảm xúc. Đó có thể là niềm vui, nỗi buồn, hạnh phúc hay cay đắng..., nhưng người cầm bút thì phải trả lời câu hỏi: “Đưa lên mặt báo để làm gì?”. Nghĩa là không được để cảm xúc đó dẫn dắt mình đến mức không còn đủ nhận biết đâu là sự thật. Ngay cả khi đó là sự thật thì cũng cần cân nhắc đến mức độ ra sao, vì không phải sự thật nào cũng được tung lên mặt báo một cách trần trụi và dễ dãi. Như vấn đề mang tính bí mật quốc gia, thậm chí là bí mật của từng cá nhân... Trước một thực tế ngổn ngang, đâu là sự thật để anh bảo vệ cũng không phải dễ, cho nên cần đến “cái đầu lạnh” để suy nghĩ, phân tích, để biết đâu là cốt lõi. Đó là chiều sâu trong tư duy, nhìn nhận vấn đề một cách điềm tĩnh để nói cho “đúng, trúng” và có lợi cho đất nước, cho cộng đồng và cho từng thân phận mỗi con người”, nhà báo Hồ Quang Lợi chia sẻ khi trò chuyện với chúng tôi.

Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6), giới báo chí lại có dịp để suy tư về nghề báo, vốn đang được báo động là ngày càng thương mại hóa và thiếu tính định hướng. Sẽ thật hữu ích nếu chúng ta dành vài giờ đồng hồ để đọc “Thế sự và mắt nhìn”, rồi cùng suy ngẫm về những vấn đề mà nhà báo Hồ Quang Lợi chia sẻ, đúc kết bằng kinh nghiệm 35 làm báo. Chắc chắn sẽ bớt đi những bài báo dễ dãi, vô bổ và nhiều thêm nữa những nhà báo viết bằng trí tuệ và tâm huyết, để cho ra đời những tác phẩm thực sự thuyết phục và có ích cho xã hội.

Thanh Hà/Báo Gia đình & Xã hội