Triển khai nội dung công tác dân số trong tình hình mới và năm 2018: Công tác dân số phải thay đổi đến tận gốc

Tại hội nghị, 11 đơn vị được nhận Cờ thi đua của Bộ Y tế và 15 đơn vị được nhận Bằng khen Bộ trưởng vì có thành tích xuất sắc trong công tác DS-KHHGĐ năm 2017. Ảnh: Dương Ngọc

Nhiều khó khăn, thách thức

Ngành Dân số đã vượt qua một năm khó khăn, nhiều thách thức. Thách thức lớn nhất là kinh phí được cấp quá chậm: Năm 2017 là năm thứ hai chuyển hướng thực hiện phân cấp cho các địa phương bố trí ngân sách chi cho công tác dân số nhưng văn bản hướng dẫn ban hành chậm.

Quý II/2017, Ngân sách Trung ương cấp tạm ứng một phần, đến tháng 12/2017, ngân sách mới bổ sung dự toán để hoạt động. Khó khăn này cũng ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của các chương trình. Nhờ vào nỗ lực và sự vận dụng linh hoạt từ Trung ương đến địa phương, năm 2017 ngành Dân số đã hoàn thành 4/6 chỉ tiêu cơ bản và 3/7 chỉ tiêu chuyên môn.

Báo cáo tại Hội nghị, TS Lê Cảnh Nhạc, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ (Bộ Y tế) cho biết: Năm 2017, dân số nước ta là 93,7 triệu người, tăng thêm 0,987 triệu người so với năm 2016. Trong đó, số trẻ em mới sinh trên toàn quốc đạt 1.313.186 cháu với tỷ số giới tính khi sinh là 112,4 bé trai/100 bé gái, tăng 0,2% điểm phần trăm so với năm 2016 (112,2).

"Mặc dù năm qua, ngành Dân số đã tập trung can thiệp tại các địa phương có tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh cao, nhằm ngăn chặn có hiệu quả đà gia tăng tỷ số giới tính khi sinh. Tuy nhiên một vài nơi, do chế tài xử phạt chưa nghiêm, chưa đủ sức răn đe các đối tượng cung cấp dịch vụ liên quan đến lựa chọn giới tính thai nhi; vi phạm xét nghiệm, chẩn đoán sớm giới tính thai nhi còn phổ biến", TS Lê Cảnh Nhạc nói. Hiện có 57/63 tỉnh đã ban hành đề án hoặc kế hoạch hoạt động triển khai Đề án Kiểm soát mất cân bằng tỉ số giới tính khi sinh của địa phương và bố trí kinh phí triển khai. Một trong những khó khăn, hạn chế của công tác DS-KHHGĐ trong năm qua cũng được chỉ rõ: Một số văn bản hướng dẫn về cơ chế quản lý, điều hành của cơ quan có thẩm quyền ban hành chậm; cơ quan chuyên trách dân số tại một số nơi, một số thời điểm thiếu chủ động, quyết liệt trong điều hành thực hiện kế hoạch; vai trò điều phối còn mở nhạt; cấp ủy, chính quyền một số địa phương chưa thực sự quan tâm đến lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện kế hoạch, có nơi xem đây là việc của cơ quan chuyên trách.

Về chất lượng dân số, mạng lưới tầm soát, chẩn đoán trước sinh và sơ sinh từng bước được mở rộng. Tỷ lệ bà mẹ mang thai được sàng lọc trước sinh là 48,5%, đạt vượt kế hoạch (chỉ tiêu là 20%). Tuy nhiên, tỷ lệ trẻ em mới sinh được sàng lọc sơ sinh là 29,7%, không đạt kế hoạch (chỉ tiêu là 40%). Số lượng bệnh, tật được sàng lọc ở nước ta còn thấp so với một số nước trong khu vực. Hiện nay, ngân sách Nhà nước chỉ hỗ trợ cho một số đối tượng thực hiện sàng lọc sơ sinh với 2 bệnh (thiếu men G6PD và suy giáp trạng bẩm sinh). Năm 2017, có hơn 912.000 người cao tuổi được khám sức khoẻ định kỳ ít nhất 1 lần/năm do trạm y tế xã tổ chức thực hiện; 92,8% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế...

Tuyên truyền phải được cụ thể hóa đến từng địa phương

Truyền thông vận động là một trong những giải pháp quan trọng, tác động mạnh mẽ và trực tiếp đến thành công của ngành Dân số. Theo ông Nguyễn Văn Tân, Phó Tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục DS-KHHGĐ, công tác truyền thông vận động phải được cụ thể hóa trong từng khu vực, từng địa phương chứ không phải theo một khẩu hiệu chung toàn quốc. Cán bộ và cộng tác viên dân số phải thay đổi suy nghĩ và cách thực hiện đến tận gốc rễ: công tác dân số chuyển hướng sang Dân số và Phát triển chứ không chỉ đơn thuần là kế hoạch hóa gia đình như trước đây.

Bước sang năm 2018, Tổng cục DS-KHHGĐ đề ra mục tiêu chủ động duy trì vững chắc mức sinh thay thế, hạn chế tốc độ tăng tỷ số giới khi sinh, nâng cao chất lượng dân số và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, góp phần phát triển đất nước nhanh, bền vững. Cụ thể, chỉ tiêu dân số trung bình đạt mức 94,7 triệu người; tỷ lệ tăng dân số (chung, tự nhiên) là 1,0%. Tỷ số giới tính khi sinh là 112,8 bé trai/100 bé gái sinh sống. Tỷ lệ sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại là 67,4%; phấn đấu 40% bà mẹ mang thai được sàng lọc trước sinh; 60% trẻ sinh ra được sàng lọc sơ sinh; 100% người cao tuổi có thẻ bảo hiểm y tế... Tiếp tục đầu tư hoàn thiện các trung tâm sàng lọc khu vực. Đẩy mạnh hoạt động can thiệp làm giảm tỷ lệ mắc bệnh Thalassemia tại cộng đồng ở 261 xã của 29 huyện thuộc 6 tỉnh (Hòa Bình, Thái Nguyên, Điện Biên, Lai Châu, Sơn La, Thanh Hóa) do Bệnh viên Nhi Trung ương hỗ trợ can thiệp. Duy trì hoạt động Tư vấn và khám sức khỏe trước hôn nhân tại 56/63 tỉnh (465 huyện và 2.588 xã) và 7 tỉnh (Lào Cai, Bắc Kạn, Hòa Bình, Lai Châu, Quảng Ninh,Tây Ninh, Trà Vinh) tạm dừng do thiếu kinh phí.

Phát biểu tại Hội nghị, GS.TS Nguyễn Viết Tiến - Thứ trưởng Bộ Y tế ghi nhận và đánh giá cao những kết quả đã đạt được của ngành Y tế nói chung và công tác dân số nói riêng. Thứ trưởng nhấn mạnh: Năm 2017 là năm khó khăn của ngành Y tế nói chung trong đó có công tác dân số. Nguồn kinh phí dành cho công tác dân số còn khiêm tốn nhưng với nỗ lực cố gắng, đoàn kết, ngành Dân số đã vượt qua khó khăn, đạt được những thành tích tốt. Trong thời gian tới, công tác dân số phải đối mặt với rất nhiều khó khăn như: Chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh giữa các vùng miền còn lớn, nhiều vùng vẫn có mức sinh cao (đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn); việc sàng lọc trước sinh và sơ sinh tuy đã được triển khai nhưng chưa đạt được kết quả như mong muốn; già hóa dân số đang diễn ra nhanh chóng cũng đặt ra thách thức lớn cho công tác dân số trong thời gian tới... Thứ trưởng kêu gọi lãnh đạo các tỉnh, thành phố chủ động, sáng tạo, tiếp tục sử dụng nguồn kinh phí của địa phương để hỗ trợ công tác dân số chứ không chỉ trông chờ vào nguồn kinh phí của Trung ương.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến đề nghị, thời gian tới, Tổng cục DS-KHHGĐ cần tiếp tục triển khai các Nghị quyết của Chính phủ về công tác dân số; chuẩn bị các nội dung để trình Chính phủ, Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Dân số; tiếp tục thực hiện cuộc vận động”Mỗi cặp vợ chồng nên có đủ 2 con”, bảo đảm quyền và trách nhiệm trong việc sinh con và nuôi dạy con tốt. Tập trung vận động sinh ít con hơn ở vùng, đối tượng có mức sinh cao; duy trì kết quả ở những nơi đã đạt mức sinh thay thế; sinh đủ 2 con ở những nơi có mức sinh thấp.

Hà Anh