Trương Nghệ Mưu và những cuộc tình bỏ chạy

Đệ nhất lận đận

Ở trên đỉnh của vinh quang, Trương Nghệ Mưu mới thú thật một điều mà không ai có thể ngờ được. Ông đến với nghệ thuật thứ bảy chẳng phải vì ham mê gì. Điều duy nhất mà chàng trai trẻ 27 tuổi nghĩ lúc nộp hồ sơ thi vào Học viện Sân khấu Trung ương Bắc Kinh là muốn thoát khỏi cuộc sống tăm tối, vô vị và không có tương lai của mình. 

Khi còn bé, Trương thường xuyên bị “soi” lí lịch rất kĩ. Vào thời đó, chẳng mấy người gần gũi được với Trương, khi biết rằng bố của ông là một sĩ quan cấp tướng của Quốc dân Đảng. Anh trai trưởng của Trương cũng “xỏ nhầm giày” nốt và bỏ đại lục theo một số quân nhân Tưởng sang Đài Loan. Một sự bất an và dè dặt bao trùm lên cả tuổi thơ của ông.

“Từ nhỏ, tôi đã thấy gia đình của mình là lạ thế nào ấy”, Trương nhớ lại, “Tôi có cảm giác sợ hãi và không an toàn. Một lần, khi tôi khoảng 6, 7 tuổi gì đó, tôi tình cờ bắt được một chiếc khuy bằng đồng ở trong ngăn kéo và đưa cho mẹ xem. Mặt mẹ tôi xám lại và giật ngay lấy từ tay tôi. Chiếc khuy đó có hình lá cờ của Chính quyền Quốc dân Đảng”.

Đạo diễn Trương Nghệ Mưu

Vì thế, dù học rất giỏi và hoà đồng với mọi người nhưng Trương không tài nào vào được Đoàn Thanh niên. Đại học lại càng không được. Ông phải mất 7 năm bươn trải làm nghề quét dọn và cửu vạn tại một nhà máy dệt. Để tăng thêm nguồn thu, ông dành dụm 4 tháng lương của mình để mua một chiếc máy ảnh và chụp gửi đăng các báo. Phần đời này đã được ông khắc hoạ trong bộ phim Cúc đậu.

Năm 1978, trên Nhân dân nhật báo có đăng một thông tin tuyển sinh của Học viện Sân khấu Trung ương Bắc Kinh, một ngôi trường được đào tạo khá hạn chế trong thời kỳ Đại Cách mạng văn hoá. Trương quyết định nộp đơn. “Không phải là tôi thích thú gì cái trò điện ảnh mà tôi chỉ nghĩ đơn giản rằng, đó là một cơ hội thay đổi cuộc đời đen tối của mình”, Trương thừa nhận.

Đọc lý lịch của Trương, mọi người đều lắc đầu. Lại thêm khi ấy ông đã 27 tuổi, quá 5 tuổi so với quy định. Nhưng đã đến bước đường cùng, Trương đành đánh liều. Ông gửi một lá đơn cầu cứu đến Bộ trưởng Văn hoá Hoàng Chấn, kèm theo một số bức ảnh chụp được và ông này đã can thiệp để Trương được học. Sau khi tốt nghiệp, cũng vì lí lịch mà Trương bị điều động về Hãng phim Quảng Tây, làm chân quay phim kiêm loong toong một thời gian dài.

Phải đến năm 37 tuổi (1987), Trương Nghệ Mưu lần đầu tiên mới được thử sức mình trong vai trò đạo diễn. Một sự khởi đầu muộn mằn nhưng đầy tiếng vang. Bộ phim Cao lương đỏ với diễn viên vô danh Củng Lợi đã giành ngay giải Gấu Vàng cho phim có hình ảnh đẹp nhất tại LHP Berlin.

Người hùng trầm lặng

Trên phim trường, Trương Nghệ Mưu cứ lặng lẽ bước đi bước lại, vai so lên và hai tay bỏ vào túi quần. Ông rất ít nói. Khi Nghệ Mưu tranh luận bất kì một vấn đề gì, ông phải suy nghĩ rất sâu. Hiếm khi nghe thấy tiếng ông trên trường quay, trừ những tiếng “Sẵn sàng”, “Tốt” và “Cắt”.

Nhưng diễn viên thì ai nấy đều sợ và tuân lời ông răm rắp. Kể cả những người đẹp yếu liễu đào tơ như Chương Tử Di vẫn không được hưởng đặc ân. Ông từng bắt Tử Di diễn đi diễn lại những cảnh không đạt đến nỗi bầm dập cả ngón tay, thậm chí ngã dúi dụi khi đang chạy trong rừng. Và lời duy nhất ông nói với người đẹp là “Đừng khóc nữa!”.

Trương Nghệ Mưu chi li đến từng chi tiết. Trong phim Người hùng, ông chăm chút đến từng đường kiếm của Lý Liên Kiệt, từng giọt lệ lăn trên má Trương Mạn Ngọc. Một cảnh quay tốn ba giờ đồng hồ thường chỉ sử dụng trên phim 3-4 giây. Ở trường đoạn cuộc chiến đấu tuyệt đẹp giữa Trương Mạn Ngọc và Chương Tử Di trong khung cảnh lá vàng rụng (Phim Người hùng), Trương Nghệ Mưu đã thuê hẳn một người dân tộc Nội Mông quay phim về những chiếc lá gửi về cho ông xem. Trương Nghệ Mưu theo dõi từng ngày xem lá đã vàng đến độ nào. Khi vàng đã đủ độ, ông cùng đoàn làm phim vượt hàng nghìn cây số đến tận nơi chỉ để quay cảnh những chiếc lá rơi.

Mọi người trong đoàn làm phim dường như bị “lây” thói quen làm việc quên giờ giấc của Trương Nghệ Mưu. Trong 3 tháng làm phim “Người hùng”, 300 người đã phải làm việc cật lực từ 7 giờ sáng đến quá nửa đêm, bất kể thời tiết như thế nào. Khi mọi người rời trường quay, ông vẫn ở lại miệt mài chỉnh sửa.

Chưa hết, Trương Nghệ Mưu có thói quen thảo luận những chi tiết sẽ quay vào ngày mai với cả đoàn làm phim sau khi ngày làm việc kết thúc. Thường thì công việc này diễn ra rất muộn tại chính căn phòng của đạo diễn tại khách sạn, một căn phòng cũng bình thường như các phòng của mọi người. Với Trương, không bao giờ ông thích đặc quyền cả, kể từ miếng trứng trong bữa ăn buổi sáng trở đi. Trong khi mọi người nhâm nhi tách trà thì Nghệ Mưu chỉ uống nước lọc trong một cái cốc uống cà phê to bự. Khi người khác nói, ông lắng nghe rất kĩ nhưng ý kiến cuối cùng luôn thuộc về ông.

“Từng người tình bỏ ta ra đi...”

Khi Trương Nghệ Mưu gặp Củng Lợi lần đầu tiên, cả hai người đều còn vô danh. Trương hồi đó đã có vợ và một con gái 9 tuổi. Còn Củng Lợi là sinh viên năm thứ hai của Học viện Sân khấu Trung ương Bắc Kinh. Cao lương đỏ thành công bao nhiêu, thì dư luận lại rộ lên chuyện tình cảm giữa hai người bấy nhiêu. Lẽ tất nhiên là chuyện gia đình của Trương bắt đầu không thuận buồm xuôi mái nữa.

Diễn viên Củng Lợi

Lúc không có phim để làm, ông bỏ về quê sống với mẹ một thời gian để tránh sức ép dư luận. Nhưng rồi cũng chẳng được bao lâu. Tiếng gọi của phim trường và của... Củng Lợi lại kéo ông trở về thủ đô. Tại phim trường, Trương Nghệ Mưu và Củng Lợi liên tục nhấm nháy nhau rất tình tứ. Đến khi ăn cơm, Nghệ Mưu chủ động tới gần chỗ Củng Lợi và ngồi cạnh cô. Ông san một ít cơm từ bát mình sang bát người đẹp. Dĩ nhiên, ai nỡ từ chối lòng tốt ấy. Chỉ biết rằng cuối bữa, chính tay Củng Lợi đã thu xếp bát đũa của Nghệ Mưu và cất đi.

Người đẹp Củng Lợi

Và không có gì ngạc nhiên, khi Trương Nghệ Mưu ly hôn để toàn tâm toàn ý chinh phục Củng Lợi. Từ Cao lương đỏ đến Cúc Đậu, Đèn lồng đỏ, Phải sống, Hội Tam hoàng Thượng Hải, Trương Nghệ Mưu đã biến Củng Lợi thành thần tượng số 1 của điện ảnh Trung Quốc. Tình cảm của hai người cứ âm ỉ mà lớn dần lên. Nhưng dù nhiều người chờ mong một cái kết có hậu cho cuộc tình trầm lặng của đôi trai tài gái sắc, thì lại nhận được một kết thúc bất ngờ như chính bộ phim của Trương.

Năm 1996, Củng Lợi lên xe hoa với một thương nhân giàu có người Singapore để lại một Trương Nghệ Mưu mất hồn trong một thời gian. Người ta nói rằng từ sau sự kiện “động trời” này, ông đã thề là sẽ không bao giờ làm việc với Củng Lợi nữa. Nhưng thực tế, họ vẫn còn thường xuyên liên lạc với nhau và tình bạn vong niên giữa họ, theo lời Trương Nghệ Mưu, sẽ không bao giờ thay đổi.

Không để cảnh “bên đời hiu quạnh” tái diễn mãi, năm 1997, Trương Nghệ Mưu đã “chấm” người mẫu Cù Dĩnh nhập vai An Hồng trong phim Có lời thì nói. Nhưng Cù Dĩnh không ở cái tầm của Củng Lợi. Cuộc lăng xê lần thứ hai nhanh chóng thất bại. Cù Dĩnh cũng biến mất khỏi màn bạc và cả cuộc đời của Trương Nghệ Mưu.

Phải khi Chương Tử Di xuất hiện thì mọi người mới lại có nhiều chuyện để bàn tán. Khi đang làm một phim quảng cáo về... dầu gội đầu, Trương Nghệ Mưu bắt gặp Chương Tử Di. Lại một cô sinh viên khác. Lại một vẻ đẹp hút hồn. Chỉ khác là giờ thì Nghệ Mưu đã lớn tuổi, đủ để làm bố của Tử Di. Chỉ có 5 phút ngắn ngủi nhưng Nghệ Mưu đã “chấm” gương mặt thánh thiện ấy.

Và khi bộ phim Đường về nhà cần tìm một diễn viên chính, Nghệ Mưu đã gọi điện ngay cho Tử Di. Đây là cú lăng xê thành công thứ hai của ông. Và dư luận lại có cớ khi không ngừng thêu dệt về quan hệ của Trương Nghệ Mưu với “tiểu Củng Lợi”. Còn hai người thì “kín như bưng”. Nghệ Mưu, ngoài việc tâng bốc tài năng của Tử Di đến... gãy lưỡi thì chỉ cười nhạt và bảo rằng, cho đến giờ cô ấy vẫn chỉ là một đứa trẻ con. Khi Chương Tử Di nhanh chóng nhảy lên hàng “sao”, thậm chí qua mặt cả Củng Lợi thì dường như Trương Nghệ Mưu một lần nữa bị... tình yêu bỏ chạy.

Diễn viên Chương Tử Di

Cũng lại là một lần tìm diễn viên làm phim quảng cáo mà Trương Nghệ Mưu làm quen được với người đẹp Vương Hải Trân - người đoạt danh hiệu Hoa khôi cuộc thi siêu mẫu Thành Đô. Ông đã ưng ngay Hải Trân và theo nhiều tờ báo, tiếng sét ái tình đã đánh gục họ ngay từ cái nhìn đầu tiên. Một số tờ báo của Hồng Công còn mô tả chi tiết cảnh hai người đến Italia, vào các nhà hàng rồi cả việc Trường Nghệ Mưu tự tay lái xe, rồi dìu Hải Trân về khách sạn trong một đêm đầy cảm xúc lãng mạn. Trương Nghệ Mưu nói rằng, trí tuệ và vẻ đẹp quyến rũ của cô đã làm trái tim ông rung động thực sự. Còn người đẹp Hải Trân nhận xét đạo diễn họ Trương là người chu đáo và lãng mạn. Thậm chí, khi được hỏi về chuyện đã trao thân cho Nghệ Mưu, Hải Trân chẳng ngần ngại tuyên bố: “Chuyện quá nhỏ”.

Tuy nhiên, cuối cùng, trước những luồng tin không có lợi như vậy, cả hai người đã phải lên tiếng làm rõ mối quan hệ bạn bè của mình. Thậm chí, Vương Hải Trân còn khẳng định sẽ khởi kiện các tờ báo của Hồng Công.

Cuối cùng, Trương Nghệ Mưu vẫn là một người đàn ông cô đơn. Và một cố nhân lại trở về với ông. Bộ phim mới được trình chiếu Hoàng Kim Giác có sự xuất hiện trở lại của Củng Lợi sau hơn một thập kỉ phiêu bạt. Lại một vòng quay mới bắt đầu với Trương Nghệ Mưu và cả Củng Lợi?

Nguyễn Hoàng