Chỉ 10% người cao tuổi có tích lũy cho bản thân

Nhiều người cao tuổi hàng ngày vẫn phải kiếm tiền nuôi sống bản thân. Ảnh: CHÍ CƯỜNG

Quẩn quanh nếp nghĩ “trẻ cậy cha, già cậy con”

Ông Nguyễn Hữu Công (ở xã Mỹ Yên, huyện Đại Từ, Thái Nguyên) năm nay đã ngoài 75 tuổi. Vợ chồng ông đang sống trên cùng mảnh đất với người con trai cả. Hàng ngày, bà Bình, vợ ông vẫn phải dậy sớm, hái rau và mang ra chợ bán, kiếm đôi ba chục nghìn để mua thức ăn cho hai thân già. “Trước đây làm bao nhiêu vợ chồng tôi dồn hết cho con cái, cuộc sống khó khăn, lấy đâu ra mà dành dụm! Các cụ để lại được khoảng đất, tôi chia nhỏ cho các con trai, riêng con gái về nhà chồng thì “miễn” chia. Ruộng nương cũng vậy, vợ chồng tôi thống nhất chia sạch, chẳng giữ lại gì cho mình. Đằng nào chả “gần đất xa trời” rồi. Giờ hai thân già với căn nhà nhỏ trong vườn, sống ngay cạnh con trai cả nhưng nhà nào tự lo nhà đó...”,  bà Bình ngậm ngùi.

Nhà kế bên ông Công là nhà cụ Trần Thị Cường, 80 tuổi. Nheo nheo đôi mắt mờ đục, cụ Cường trầm ngâm: Ngày trước khó khăn, không còn thời gian đâu mà nghĩ đến việc tích lũy cho bản thân mình khi về già! Giờ tôi một mình, hàng tháng cũng nhận được trợ cấp của Nhà nước đấy nhưng vẫn nghĩ sống được ngày nào qua ngày đó thôi!

Suy nghĩ cách chia tài sản cho con của bà Bình hay cụ Cường không hề xa lạ với khoảng hơn 9 triệu người cao tuổi (NCT) trên đất nước Việt Nam. Theo một nghiên cứu mới được thực hiện trong năm 2014 do PGS.TS Giang Thanh Long – Viện trưởng Viện Chính sách công và quản lý (ĐH Kinh tế Quốc dân Hà Nội) chủ trì, vừa công bố vào cuối tháng 11/2014, thì hầu hết những NCT chưa từng nghĩ cho tuổi già từ khi còn trẻ, thậm chí, họ quên đi việc cần phải chuẩn bị cho tuổi già. Bởi một phần, họ vẫn giữ quan niệm “trẻ cậy cha, già cậy con”. Quan niệm truyền thống này đã ăn sâu trong từng gia đình, tạo nên mối ràng buộc trách nhiệm giữa các thế hệ. Họ nghĩ, cứ đầu tư cho con cái, đặc biệt là con trai, họ mong ước con cái sau này khi trưởng thành sẽ quay lại chăm sóc, hỗ trợ mình.

Khảo sát này được thực hiện tại hai tỉnh Thái Nguyên và Tiền Giang. Theo PGS.TS Giang Thanh Long, lý do để lựa chọn hai địa phương này là theo điều tra quốc gia về NCT năm 2011, đây là hai tỉnh có tỷ lệ NCT cao và không ngừng tăng lên trong các năm qua (xấp xỉ 10% năm 2011 lên 12,8% và 11,9% đối với lần lượt tại Thái Nguyên, Tiền Giang năm 2013). Hai huyện thị được lựa chọn khảo sát tại Thái Nguyên gồm: TP Thái Nguyên (phường Trưng Vương, phường Hương Sơn); huyện Đại Từ (xã Mỹ Yên, xã Bình Thuận); tại tỉnh Tiền Giang, hai huyện thị gồm: TP Mỹ Tho (xã Tân Mỹ chánh, phường 10; huyện Cái Bè (xã Hậu Mỹ Bắc B và xã Thiện Trí).

Cần công bằng với con gái

Là người có kinh nghiệm lâu năm trong việc nghiên cứu và tham vấn chính sách cho NCT, PGS.TS Giang Thanh Long chia sẻ, đa số NCT tại Việt nam không có tích lũy. Trên thực tế, chỉ gần 10% NCT có tích lũy cho bản thân.

“Nhiều NCT sau khi chia hết tài sản cho con và không để dành cho mình một chút tài sản nào (họ có thể ở cùng con cái sau khi chia tài sản), đã trở nên mất vị thế trong gia đình và xã hội. Trên thực tế, nếu họ có một khoản thu nhập (lương hưu hoặc tự làm ra tiền), hay có tài sản, đó sẽ như một hình thức để NCT “thế chấp” cuộc đời, khẳng định vị thế trong gia đình hay cộng đồng. Tại một số gia đình chúng tôi điều tra khảo sát, thậm chí có NCT còn bày tỏ sự thật đau lòng: Chia tài sản rồi thì không được nói, không dám nói nữa”, PGS.TS Giang Thanh Long trao đổi.

Không chỉ không có sự chuẩn bị về tài chính cho tuổi già từ khi còn trẻ, PGS.TS Giang Thanh Long còn cho rằng: Đa số NCT tại địa bàn khảo sát thường không có nhận thức đúng đắn về tình trạng bệnh tật của mình, do đó, họ thiếu sự chuẩn bị về sức khỏe cho mình khi về già. Với tuổi đời cao, khi có biểu hiện, triệu chứng bệnh tật, NCT thường tự đoán bệnh và chữa trị theo thói quen, kinh nghiệm dân gian. Trong khi đó, theo các bác sĩ từ Viện Lão khoa Trung ương, 80% chi phí y tế của một người tập trung vào hai năm cuối cuộc đời. Đó là do NCT chưa có các biện pháp phòng ngừa và chữa bệnh kịp thời từ khi còn trẻ, dẫn đến bệnh về già càng nặng, khó chữa khỏi và chi phí rất tốn kém.

“Nếu được trẻ lại 20-30 năm nữa, NCT sẽ làm gì? Trả lời câu hỏi này, hầu hết NCT đều cho rằng sẽ tích lũy cho bản thân nhằm giúp họ tự tin trong cuộc sống. Bên cạnh đó, họ sẽ chăm lo sức khỏe. Đặc biệt, NCT cho rằng sẽ dành một phần tài sản cho con gái và một phần cho mình. Khảo sát cho thấy, dần dần quan niệm “mọi thứ của cải dành cho con trai” đã thay đổi. NCT thấy thực tế con gái chính là người chăm sóc mình khi về già. Điều này phù hợp với điều tra quốc gia về NCT năm 2011, khi tỷ lệ con gái, cháu gái chăm sóc NCT cao hơn hẳn tỷ lệ con trai, cháu trai”, PGS.TS Giang Thanh Long chia sẻ.

Thu Nguyên