Đập tràn tiền tỷ xuống cấp trầm trọng

Một số hình ảnh xuống cấp của đập tràn Bai Căng. Ảnh: N.Hưng

Xót xa… đập tiền tỷ

Theo quan sát, công trình đập tràn Bai Căng đã có dấu hiệu xuống cấp trầm trọng. Cụ thể, do tình trạng sạt lở nên hệ thống taluy công trình đập tràn bị sập đổ nằm ngổn ngang dưới dòng chảy; thân đập bị xoáy lở sâu tạo thành những hầm ếch… “Nếu cứ đà này thì công trình có nguy cơ bị xóa sổ”, ông Đỗ Ngọc Thịnh, Phó phòng Nông nghiệp huyện Ngọc Lặc lo lắng.

Ông Thịnh lí giải, sở dĩ công trình nhanh chóng xuống cấp gây sạt lở là do lỗi ở khâu thiết kế, thi công. Nhẽ ra cống đập tràn phải được thiết kế thuận theo chiều của dòng chảy, nước qua cống đập phải xuôi dòng đổ về hạ nguồn. Nhưng ở đây, dòng nước khi đổ qua cống đập lại bị bẻ vuông góc, chảy thẳng vào phần đất liền không được kè chống an toàn dẫn đến dòng nước bị quẫn, thúc trở lại thân đập gây xói mòn, sạt lở về đất đai…

Xót xa trước thực trạng một công trình được đầu tư xây dựng chưa lâu đã đặt trong tình trạng báo động, chúng tôi không khỏi thắc mắc về khâu bảo dưỡng, duy tu công trình. Ông Thịnh cho biết: “Do khó khăn về nguồn vốn nên khả năng đầu tư tu bổ toàn phần công trình đập Bai Căng đối với chính quyền địa phương là điều khó”.

Thực tế hàng năm, trước mỗi mùa mưa bão thì chính quyền xã đều phải bỏ ra một nguồn vốn nhất định để chuẩn bị nguyên vật liệu chủ động các phương án đối phó. Đó là những bó cọc tre, những bao bì cát sỏi, những đống đá… được bố trí xung quanh thân đập. Tuy nhiên sau khi mùa mưa lũ kết thúc thì những nguyên vật liệu này lại xuối theo dòng chảy đổ về hạ nguồn.

“Cứ tháng 7, tháng 8 hàng năm khi mùa mưa lũ đến, thôn Ngọc Lan lại như một ốc đảo bị cô lập. Chúng tôi cứ nghĩ khi công trình đập tràn này hoàn thành thì sự an nguy trước mùa mưa lũ của bà con sẽ bớt lo hơn. Nhưng trái lại, không những không thoát khỏi sự lo lắng mà năm nào chính quyền xã cũng phải tiêu tốn một khoản không nhỏ để phục vụ cho công tác phòng với chống lũ”, một người dân địa phương nói.

Mất nhà, mất đất vì… đập

Không chỉ lo lắng trước sự an nguy của công trình đập tràn Bai Căng, gần chục hộ dân thôn Ngọc Lan còn bức xúc trước thực trạng, công trình đang là tác nhân gây sạt lở nghiêm trọng, khiến các hộ dân mất đất, mất đường, phải di dời nhà cửa. Thực tế, chưa đầy 5 năm công trình đập tràn được đưa vào sử dụng cũng là từng ấy thời gian người dân thôn Ngọc Lan sống trong lo lắng. Cả trăm khối đất ở, đất vườn, đất đường giao thông đi lại của các hộ dân bị “nuốt” gọn; đã có 2 hộ gia đình ông Phạm Minh Hiệu và ông Phạm Văn Thiết vì sạt lở phải di dời nhà cửa đi nơi khác. Hiện vẫn còn khoảng gần chục hộ dân đang từng ngày mất đất… sống trong lo lắng.

Hộ gia đình chị Phạm Thị Thân (ở thôn Ngọc Lan) cho biết, ngày trước, dù là đập đất thiếu an toàn nhưng không đáng ngại, không sạt lở như bây giờ. Khoảng cách căn nhà chị Thân đang ở với điểm sạt lở của công trình cũng từng ngày bị thu hẹp dần, báo động nguy cơ sớm phải di dời. Thậm chí, con đường giao thông dẫn vào một số hộ dân khu bên trong thôn Ngọc Lan cũng bị xói lở, gia đình chị Thân buộc phải trừ lại phần đất vườn để cho các hộ khác lấy đường đi.

Hộ gia đình ông Phạm Văn Thơm (ở thôn Ngọc Lan) chia sẻ: “Đi trên đất hộ khác chúng tôi vô cũng ái ngại, phần vì quan niệm phong tục, phần cản trở hộ gia đình không trồng cây nông nghiệp được. Ngày trước gia đình chúng tôi không phải lo lắng như bây giờ”.

Không chỉ sống trong lo lắng, đa phần các hộ dân nơi đây đều cho rằng, khâu thiết kế công trình có vấn đề, bộc lộ nhiều bất cập dẫn đến thực trạng xuống cấp, gây sạt lở của công trình. Thêm vào đó, khi công trình bắt đầu có biểu hiện xuống cấp, chính quyền địa phương đã không có biện pháp duy tu, bảo dưỡng một cách phù hợp nên diễn biến ngày càng phức tạp. Đến nay để đầu tư tu bổ toàn phần công trình thì số tiền chi phí là không hề nhỏ. Trước câu hỏi trách nhiệm của chính quyền xã Ngọc Khê ở đâu khi công trình xuống cấp, ông Phạm Văn Hạnh, Phó Chủ tịch UBND xã Ngọc Khê cho biết, ông vừa tiếp nhận chức danh Phó Chủ tịch UBND xã nên nắm không rõ.

Trao đổi với PV, bà Nguyễn Thị Anh Nga, Chi cục phó Chi cục thủy lợi (Sở NN&PTNT Thanh Hóa) cho biết: “Công tác đảm bảo an toàn hồ, đập đang được Chi cục rốt ráo triển khai kiểm tra, ra soát và lên phương án phòng chống trước mùa mưa lũ. Đối với huyện Ngọc Lặc, đây là một trong những huyện có nhiều công trình hồ đập nên Chi cục đã thành lập một đoàn kiểm tra, ra soát tất cả 158 hồ, đập trên địa bàn do huyện Ngọc Lặc quản lý, sẽ sớm có báo cáo kết quả và phương án đảm bảo an toàn trước mùa mưa lũ”.

Ngọc Hưng - Nguyễn Hoàng