Đến làng tranh "ngắm"... hàng mã

Thoải mái sản xuất hàng... "nhái"

Với quan niệm "trần sao âm vậy", tức là khi còn sống người đó làm nghề gì, thích những món đồ gì... thì khi sang "thế giới bên kia" cũng phải sắm cho họ đủ những thứ đó. Chính vì quan niệm đó, người dân Song Hồ nhận thấy đối tượng khách đang ngày càng nhân rộng và có nhiều tiềm năng để phát triển.

Nhu cầu của thị trường hàng mã cũng chuyển hướng hàng năm nên các sản phẩm hàng mã năm nay đa dạng hơn các năm trước. Bắt nhịp với xu thế, riêng dòng sản phẩm điện tử được cải tiến những mẫu "hot" nhất hiện nay, thậm chí họ còn đón đầu thị trường. Nhiều máy bay loại mới, những chiếc Iphone 4 kỳ công... được thiết kế đẹp mắt hay những cái tivi màn hình tinh thể lỏng... được nhiều nơi đặt làm.

Anh Hoài ở làng tranh Đông Hồ cho biết: "Trên thị trường có sản phẩm gì mới là chúng tôi cũng phải làm ngay. Mấy năm trước, khi nhà nước bắt buộc đội mũ bảo hiểm, thế là cả làng lao vào sản xuất đại trà mũ bảo hiểm... giấy, thế mà bán vẫn chạy. Năm nay rộ lên một số sản phẩm điện thoại, tivi... mới đầu tháng đã có nhiều người đặt hàng rồi". Một người chuyên làm hàng "công nghệ cao" kể chúng tôi nghe chuyện một người vợ trẻ quê ở Yên Phong (Bắc Ninh) đặt hẳn một chiếc... máy xúc như thật để đốt. Đơn giản vì chồng chị này làm nghề lái máy xúc, năm ngoái khi đang múc ao bên Bắc Giang thì đất lún, cả cái máy bị lật. Do bất ngờ, không xoay kịp anh bị máy đè lên. Muốn chồng dưới cửu tuyền cũng được làm nghề của mình, có cuộc sống như trần gian nên chị sắm cho chồng tất cả những thứ đời thường anh sử dụng.

Chỉ vào đống tư trang "hàng thửa" bày trên bàn, một người làm nghề bảo đó là hàng mà một người mẹ ngoài 50 tuổi ở thành phố Nam Định đặt cho con gái không may mắn mất sớm. Ngoài khuyên tai, lắc chân, dây chuyền cổ, nhẫn cầu kỳ, mỹ phẩm... còn có cả một căn biệt thự sang trọng đủ tiện nghi cao bằng đầu người. Bà khách cho hay, khi còn sống, con gái bà mang bệnh một thời gian dài chưa từng được sử dụng những thứ này nên bà muốn đặt làm cho con.

Làng tranh, 3 hộ làm tranh!

Xã Song Hồ gồm 1.320 hộ với 6.000 nhân khẩu, nghề chính là sản xuất nông nghiệp nhưng diện tích đất nông nghiệp không nhiều, mỗi hộ chỉ được hơn sào ruộng. Vì thế người dân cũng phải năng động tự tìm ra nghề phụ để tăng thêm thu nhập. Các nghề phụ của họ hiện nay đã trở thành nghề chính, cho thu nhập chính và tất cả đều xoay quanh… hàng mã.

Không chỉ chạy theo thị hiếu về mặt sản phẩm, giá cả hàng mã ở Song Hồ cũng chạy theo thị trường. Hiện, hàng xuất ra tại kho đã được điều chỉnh giá cao hơn so với trước đây khá nhiều. Cụ thể như, giá của mỗi chiếc xe máy SH là 200.000 - 250.000 đồng; thuyền rồng tùy theo kích cỡ lớn nhỏ có giá từ 40.000 - 120.000 đồng/chiếc... Những mặt hàng cao cấp như máy bay, nhà lầu, xe hơi, hình nhân thế mạng theo yêu cầu... giá cao gấp vài ba lần.

Ở Song Hồ có đủ thứ hàng mã, từ phục vụ những lễ đơn giản chỉ cần tiền tào quan và mấy hình nhân thế mạng xinh đẹp đốt xuống, đến lễ mở phủ được coi là cầu kỳ bậc nhất, bởi cần dùng đến hàng trăm món hàng và đầu tư một khoản tiền lớn. "Riêng hàng mã cho một canh mở phủ chất đầy xe ô tô to không hết, có những lễ hết đến 60-70 triệu chỉ tính riêng tiền mã" - chị Hà ở thôn Đông Hồ cho biết. Vậy nên, thay vì làm tranh truyền thống, trồng dâu nuôi tằm như nghề mà cha ông truyền lại, nay người dân Đông Hồ đua nhau làm hàng mã. Nghề này thường mỗi năm có hai "vụ" chính là rằm tháng bảy và tết ông Công ông Táo 23 tháng Chạp. Về Song Hồ thời điểm này thấy rõ không khí tấp nập của một làng nghề. Từ đầu làng, nhà nào cũng chất ngồn ngộn đủ loại giấy xanh, đỏ, tím, vàng, bìa cứng, nan tre đủ loại...

Đất tranh dân gian Đông Hồ nổi tiếng với 4 thôn. Mỗi thôn có một nghề phụ riêng như: Làng Đông Khê gõ phỗng (mặt nạ), tranh dân gian, nay chuyển sang làm hình nhân giấy màu cung cấp cho các xưởng và phục vụ cho các hoạt động văn hóa, xã hội; Làng Đạo Tú xưa làm tranh nay cũng chuyển sang làm hàng mã; Làng Bút Tháp, Lạc Hoài chủ yếu trồng dâu, nuôi tằm, dệt lụa song những mặt hàng truyền thống này hiện rất khó tiêu thụ nên người dân chuyển hết sang nghề làm hàng mã. Vốn đầu tư không lớn, công không cao nhưng tận dụng được lao động, thời gian nên lợi nhuận thu được ổn định. Nếu trước đây, làng Mái, làng Hồ nhà nào cũng có người làm tranh, thậm chí một gia đình mấy người làm thì nay, như ông Nguyễn Như Điều, Chủ tịch xã Song Hồ cho biết: "Làng tranh Đông Hồ chỉ còn 3 hộ duy trì nghề làm tranh truyền thống".

"Tranh dân gian là một nét văn hóa rất đẹp nhưng do cơ chế thị trường thay đổi, không có người mua thì có vận động người dân cũng không làm. Có đầu tư lớp dạy làm tranh nhưng chủ yếu con cháu các ông còn làm tranh đi học. Có vài nhà giữ nghề còn được chứ nhà nào cũng làm thì cũng không tồn tại được. Để mất nét văn hóa thì không nhưng phát triển cũng rất khó", ông Chủ tịch xã Song Hồ buồn buồn tâm sự!

Lê Hường – Thanh Thảo