Sứt mẻ tình cảm vì… giải thưởng

Danh hiệu và giải thưởng là sự ghi nhận những cống hiến của các nghệ sĩ, nhưng trước những bất cập và cả "lỗi thời" trong cách trao giải, NSƯT Bùi Cường và nhạc sĩ Đoàn Bổng đã cùng lúc nói lên quan điểm của mình: Đã đến lúc, Nhà nước nên mạnh dạn dừng lại hoặc ít nhất là thay đổi cách phong tặng.

 

Bất cập vì cơ chế "xin-cho"

 

NSƯT Bùi Cường:

 

"Trong danh sách các nghệ sĩ được đề nghị Nhà nước phong tặng danh hiệu NSND lần này, có cố nghệ sĩ Phương Thanh, cùng khóa với tôi được truy tặng. Điều này rất đáng hoan nghênh nhưng nếu đã truy tặng thì đúng ra cũng phải xét cho NSƯT Minh Châu, vì so với Phương Thanh, Minh Châu có tới 2 giải nữ diễn viên chính xuất sắc nhất, còn Phương Thanh chỉ có một vai Hiền "cá sấu" là được giải. Cách làm này sẽ khiến cả người đã mất không thấy vinh dự gì - vì mất mới được trao, chứ lúc sống thì không xét (vì cả Phương Thanh và Minh Châu đều bị trượt danh hiệu này lần trước) và người đang sống là Minh Châu cũng thấy chạnh lòng"

NSƯT Bùi Cường năm nay cũng làm hồ sơ xin xét tặng danh hiệu NSND, sau khi đã được "ưu tú" đợt III năm 1993. Theo ông, mình đủ điều kiện để được "nhân dân" nhưng cuối cùng, trong số 28 nghệ sĩ được Bộ trình lên cấp Nhà nước xét duyệt, không có tên của ông.

 

Nghệ sĩ Bùi Cường bảo, mình không được thì cũng không sao, nhưng điều đáng buồn là những người không bằng mình thì lại được. Năm 1983, vai diễn Chí Phèo trong "Làng Vũ Đại ngày ấy" của Bùi Cường được giải Nam diễn viên chính xuất sắc nhất LHP Việt Nam lần thứ 6. Vậy mà cũng mãi đến tận 10 năm sau, nhiều người khích lệ, ông mới làm đơn xin xét tặng NSƯT, thế mà cũng suýt trượt. "Hồi đó, xét danh hiệu phải qua 4 cấp: Cơ sở, cấp Cục chuyên ngành, cấp Bộ, cấp Nhà nước (bây giờ chỉ còn 3 cấp, bỏ cấp Cục -PV). Tôi nộp đơn theo Hãng phim truyện I. Đến khi lên Cục Điện ảnh, không thấy tên tôi, một người trong Hội đồng xét duyệt mới gọi cho tôi thắc mắc. Sau đó, anh đề nghị tôi làm lại hồ sơ và nộp thẳng lên Cục. Nếu không có màn "vượt cấp" đó, có lẽ đến giờ, danh hiệu NSƯT với tôi cũng chưa chắc đã có", Bùi Cường nói.

 

Theo nghệ sĩ Bùi Cường, nếu cá nhân ông không đăng ký xét NSND lần này, có lẽ ông đã không hiểu được "nội tình" của câu chuyện "xin - cho" như hiện nay. Ông nói: "Điều bất cập nhất là các nghệ sĩ đã được giải Vàng, giải Bạc từ các kỳ liên hoan cấp Nhà nước, nhưng đến khi phong tặng, các giải thưởng ấy lại được mang ra "xét". Tại sao không căn cứ vào các thành tích đó của nghệ sĩ mà trao luôn, khỏi phải xét, phải xin. Tôi biết nhiều người thừa khả năng, nhưng cứ nghĩ đến chữ "xin" thì không muốn làm nữa. Hơn nữa, điều tôi thấy buồn nhất là mỗi khi xét giải, bản thân anh em nghệ sĩ rất khổ sở vì thấy người kia không xứng đáng mà lại được, người xét giải thiếu công tâm, thành ra không khí trong cơ quan, trong đồng nghiệp bị sứt mẻ nhiều".

 

Từ những suy nghĩ và trăn trở này, nghệ sĩ Bùi Cường nêu quan điểm riêng: "Danh hiệu NSƯT và NSND đã được phong từ năm 1984, gần 30 năm rồi. Cái này là chúng ta học theo Liên Xô (cũ). Nay họ cũng đã bỏ từ lâu rồi, vậy thì cũng đã đến lúc, chúng ta chỉ nên coi danh hiệu đó là một kỷ niệm đẹp, chỉ nên dùng danh xưng chung là "nghệ sĩ" thôi. Còn công trạng, sức sống của anh thì hãy để đời sống ghi nhận, đánh giá".

 

Nếu không cải tiến thì nên bỏ giải thưởng

 

Một cảnh trong phim "Vị tướng tình báo và hai bà vợ" do NSƯT Bùi Cường làm đạo diễn. Ảnh: TL

 

Nhạc sĩ Đoàn Bổng, một trong số các nhạc sĩ "khai màn" khiếu nại về kỳ xét tặng và phong danh hiệu giải thưởng Nhà nước về âm nhạc lần này nói rằng: Chúng tôi không đi kiện, cũng không đi "xin", lại càng không phải vì không được mà bức xúc. Quyền khiếu nại là quyền được Bộ quy định rất rõ nếu các nghệ sĩ thấy giải thưởng không thỏa đáng. "Năm 2006, trong danh sách phong tặng giải thưởng nhà nước được Bộ trình lên Hội đồng cấp quốc gia, chỉ có một cái tên không xứng đáng mà dư luận còn kịch liệt phản đối. Nhưng năm nay, có tới hơn chục cái tên chưa xứng đáng trong số 28 người được trình lên thì làm sao mà chúng tôi không bức xúc?", Đoàn Bổng nói.

 

Theo nhạc sĩ Đoàn Bổng, những cái tên xứng đáng được phong tặng giải thưởng Nhà nước lần này là: Dương Viết Á, Đặng Hữu Phúc, Hoàng Long - Hoàng Lân, Phú Quang, Nguyễn Ngọc Thiện, Trọng Đài, Vũ Tự Lân... Còn những người chưa đủ tầm để nhận giải thưởng này cũng được nhạc sĩ Đoàn Bổng thẳng thắn kể tên: Thanh Anh, Lê Lan, Lê Tịnh, Vĩnh Lai, Nguyễn Chính, Cát Vận, Đức Trịnh, Vũ Thành, Nguyễn Văn Hiên, Đỗ Hồng Quân... Hỏi nhạc sĩ Đoàn Bổng vì sao "gạt" tên Chủ tịch Hội nhạc sĩ Việt Nam, ông cho biết: "Nếu trao giải thưởng Nhà nước cho Đỗ Hồng Quân về vai diễn chú Cuội trong "Thằng Cuội" thì còn nghe được, còn ở góc độ một nhạc sĩ giao hưởng thì tôi xin lỗi là còn lâu mới đến lượt Đỗ Hồng Quân, mà phải là Vĩnh Cát, Trần Trọng Hùng. Việc Hội Nhạc sĩ "để lọt" đến hơn 10 cái tên chưa xứng đáng lên Bộ rồi từ Bộ lên cấp Nhà nước như năm nay thì theo chúng tôi, với cách làm này nên bỏ giải thưởng Nhà nước đi".

 

Thanh Hà