Thần đồng thích chữ "Nhàn"

Lặng lẽ về nước, âm thầm xin việc

Tôi thật sự ngạc nhiên khi người đàn ông giản dị, cao gày trước mặt mình lại là Lê Bá Khánh Trình, người từng làm chao đảo cuộc thi toán quốc tế tại London (Anh) năm 1979. Sau khi đoạt giải nhất với số điểm tuyệt đối 40/40 và chiếm luôn giải đặc biệt về lời giải độc đáo tại kì thi đó, tên anh được nhắc đến trong vài năm sau đó, rồi chìm vào quên lãng. Nhiều người bảo anh đang giữ chức này, chức kia, có người lại nói anh đã ra nước ngoài. Nhưng thật bất ngờ, "thần đồng" toán học ngày xưa giờ đang bình yên với nghề giáo tại một trường đại học ở TP Hồ Chí Minh.

>> Năm 1974, VN tham dự kì thi Olympic Toán học Quốc tế lần đầu tiên. Sau 34 lần tham dự, đoàn VN đã đạt được 42 HCV, 77 HCB. >> Năm 1981, VN tham dự kì thi Olympic Vật lý Quốc tế lần đầu tiên. Trừ 3 năm không tham gia, đến nay, đoàn VN đạt được 11 HCV. >> Năm 1996, đoàn VN tham gia kỳ thi Olympic Hoá học và Sinh học lần đầu tiên. Trong đó, Hoá học đạt 10 HCV, 22 HCB. Kì thi Omlympic Sinh học đạt tổng cộng 1 HCV. >> Năm 1981, đoàn VN tham gia kì thi Olympic Quốc tế Tiếng Nga lần đầu tiên và đạt được 41 HCV cho đến nay.

Sinh năm 1963 tại Huế, ngay từ bé, Lê Bá Khánh Trình đã "say" môn toán. Đến năm cấp 3 vào trường Quốc học Huế, Trình đã có những bộ tuyển tập hàng đầu về toán học do bố mẹ đều là nhà giáo sưu tầm cho. Mỗi lần bố Trình (khi đó dạy ĐH Y Huế) đến địa phương nào giảng bài, ông đều tranh thủ tìm cho cậu con trai món quà là những cuốn sách toán. Năm 1979, Trình là một trong 4 học sinh Việt Nam được chọn đi thi toán quốc tế ở London (Anh) sau khi đoạt giải ba cuộc thi toán quốc gia.

Hồi đó bước vào phòng thi tầm quốc tế, Lê Bá Khánh Trình không nghĩ mình sẽ đoạt giải mà chỉ tự hứa với lòng sẽ làm bài với tất cả những gì mình có để không phải hối tiếc.

Đề thi gồm 6 bài toán, trong đó bài hình học yêu cầu giải "cùng chiều". Trình mừng rơn vì thấy "trúng tủ" môn hình mà anh đã nghiền ngẫm khá kỹ lâu nay. Gần hết giờ, đọc lại bài, anh mới hốt hoảng phát hiện bị lạc đề. Nhìn đồng hồ, Trình vã mồ hôi: Chỉ còn 15 phút, làm sao giải thật đúng bài hình trong thời gian nhanh nhất? Từ giây phút cấp bách ấy, anh nghĩ ra cách giải xuất thần, đơn giản, cực ngắn và cho kết quả đúng. "Tôi rút ra kết luận bài toán đó giải cùng chiều và ngược chiều đều đúng. Kỳ thi ấy có 8 người đoạt giải nhất. Tôi là một trong 4 người đạt điểm tối đa và đoạt thêm giải đặc biệt cho lời giải hay nhất", anh nhớ lại.

Năm 1981, Lê Bá Khánh Trình trở thành sinh viên khoa Toán thuộc Đại học Tổng hợp quốc gia Lomonosov (Liên Xô cũ). Anh đã được Giáo sư - Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học A. Gontrar hướng dẫn làm luận án tiến sĩ năm 1986. Năm 1990, Khánh Trình bảo vệ thành công luận án tiến sĩ toán lý thuyết.

Khác với suy nghĩ của nhiều người, cố tìm cho mình một vị trí ở lại nước ngoài làm việc, ngày tốt nghiệp, Lê Bá Khánh Trình từ chối những lời mời hấp dẫn, lặng lẽ xách túi về ngôi nhà bố mẹ mua cho tại TP Hồ Chí Minh. Và cũng lẳng lặng, mình anh mang hồ sơ đến ĐH Khoa học Tự nhiên TP. Hồ Chí Minh xin việc như một người bình thường.

Anh thú nhận: "Mình yêu nghề giáo". Đó là ước mong lớn nhất của anh khi đang đi học, đi thi và cả sau khi đã tu nghiệp ở một trường lừng danh như Đại học Tổng hợp Quốc gia Lomonosov. Với anh, được làm giáo viên không chỉ là mong muốn lớn nhất của bản thân mà còn của bố mẹ.

Bức thư định mệnh

Khi đã 33 tuổi, thầy giáo Khánh Trình chưa một mảnh tình vắt vai. Những năm tháng ở nước ngoài, anh chỉ biết cắm đầu vào đọc sách. Về nước, Sài Gòn xa lạ càng khiến anh chàng người Huế ngại ngùng hơn.

Mất một tuần chị giận anh, không nói nửa lời. Anh bảo, trong vô số những may mắn của đời mình, gặp được Ái Trinh là một may mắn lớn của số mệnh. Đến một lúc nào đó, bà xã anh sẽ là người đầu tiên được đọc bức thư định mệnh này. Bức thư được của người mẹ vợ tuyệt vời, vì quá thương và lo lắng cho con gái không nơi nương tựa khi mình qua đời nên bà đã viết khi đang nằm trên giường bệnh.

Lê Bá Khánh Trình hiện giảng dạy giải tích tại khoa toán Trường Đại học Khoa học Tự nhiên TPHCM. Anh cũng tham gia đào tạo các học sinh chuyên toán Trường Phổ thông năng khiếu trực thuộc Đại học Quốc gia TPHCM. Đội tuyển Việt Nam sang Mexico tham dự cuộc thi toán Quốc tế 2005, Lê Bá Khánh Trình làm trưởng đoàn. Kì thi toán Quốc tế năm 2007 tổ chức ở Hà Nội, Lê Bá Khánh Trình là thành viên trong ban giám khảo.

Học chữ "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm

Lê Bá Khánh Trình quá giản dị. Trước mặt tôi, người đàn ông đã từng làm chao đảo cuộc thi toán quốc tế tại London năm 1979 ấy vẫn giữ giọng nói, phong thái trầm tĩnh của một người Huế gốc.

Cặp kính cận trên mắt càng khiến anh  "lành" đến "ngơ ngác". Anh kể, hai vợ chồng đều là công chức nên trong cuộc sống mình vẫn luôn cố gắng chia sẻ mọi gánh nặng cho vợ. Nhưng cho dù làm việc gì, vợ cũng bảo anh… "tồ". Thậm chí khi đi sửa xe về, bố vợ anh lại cười vì anh con rể lần này lại bị bọn thợ sửa xe "dụ", phải thay khối thứ. Tuy nhiên, với anh, trong cuộc sống cũng như công việc, hãy sống theo đúng bản chất bởi càng gắng gượng làm khác mình, càng tai hại.

Có lẽ vậy nên trong sự nghiệp, đã nhiều người thắc mắc: Với những thành tích xuất sắc và được đào tạo ở một trường ĐH lừng danh như vậy, anh có thể đạt được nhiều tham vọng hơn? Nhưng anh bảo: "Khát vọng tuổi trẻ hồi đó nhiều khi thôi thúc tôi cống hiến những điều mình đã học cho lĩnh vực nào đó mang tính chất đột biến của đất nước.

Thế nhưng thật may mắn vì tôi thấy sự chọn lựa của mình không sai. Tôi hài lòng với cuộc sống bây giờ. Có lẽ chữ "nhàn" của cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm, là chữ tôi thích nhất. "Nhàn" trong tâm tưởng để xa lánh những xô bồ phàm trần. Tuy vậy tôi không bao giờ chịu yên trong giảng dạy mà luôn truyền đạt hết tất cả những kiến thức mình có để "trồng" lên những lớp "măng" đầy sinh lực".

Vừa trò chuyện với tôi, thi thoảng anh lại húng hắng ho. Những năm tháng dưới thời tiết buốt giá của Nga khiến sức khỏe anh ngày càng yếu hơn. Điều thầy Trình lo lắng nhất là một mắt của mình do cận quá nặng (cận và loạn 15 độ), lại không được chăm sóc trong thời gian dài nên bị bong và thoái hóa võng mạc gần như không thấy gì. Mắt còn lại của anh cũng chỉ thấy mờ mờ. Dự tính sắp tới của Lê Bá Khánh Trình là chuẩn bị thời gian và chi phí để chữa lành đôi mắt…

Cầu chúc cho đôi mắt của anh mau lành. Chia tay anh, không hiểu sao tôi nhớ lại nét mặt người thầy của tôi mấy chục năm trước, khi đó tôi đang ở cấp tiểu học. Câu chuyện về Lê Bá Khánh Trình mà thầy kể cho chúng tôi nghe với vẻ hân hoan, tự hào đã theo tôi suốt những năm tháng cắp sách tới trường.

Lương Mỹ Hà