Thỏ sinh ra... người!

Trước một triển vọng mới mở ra về công nghệ tế bào gốc phôi, PV Báo GĐ&XH đã có cuộc trao đổi với BS. TS Lê Văn Đông – Giảng viên Bộ môn Miễn dịch học (Bệnh viện Quân y 103) – người có nhiều kinh nghiệm nghiên cứu về tế bào gốc - xung quanh vấn đề này.

Thưa tiến sĩ, ông đã nghe đến công nghệ phôi lai giữa người và động vật, trong đó động thái mới nhất là nước Anh đã đồng ý cho việc cấy phôi người vào trứng của thỏ?

- Câu chuyện chuyển nhân của động vật này vào trứng đã bỏ nhân của động vật khác để tạo ra sản phẩm là Thime (quái vật trong thần thoại Hy Lạp) là câu chuyện đã biết từ lâu. Tuy nhiên, nếu Việt hóa từ Thime với nghĩa là quái vật “đuôi rắn, mình dê, đầu sư tử” e rằng không chính xác lắm. Hãy coi đó chỉ là một sản phẩm dạng Thime mà thôi.

Về kỹ thuật, điều đó có triển vọng?

- Trên thực tế, kỹ thuật này đã thành công trên động vật rồi. Mới đây, trong cuộc hội thảo khoa học tháng 12/2006 về công nghệ phôi, các nhà khoa học thế giới đã công bố thành công trong việc dùng công nghệ đó để tạo ra nhân của tế bào hổ rồi cho vào trứng đã loại bỏ nhân của loài gần giống hổ (mèo) để tạo ra con hổ. Cách làm đó không khác gì việc hôm nay các nhà khoa học Anh nhân tế bào của người vào trứng thỏ.

Nhưng liệu công việc này sẽ cho ra đời một loại thú mới “mình người đuôi thỏ”?

- Đó là một khả năng có thể xảy ra. Việc tạo ra phôi người, rồi cấy vào trứng thỏ (đã bỏ nhân) hoàn toàn có thể dẫn đến hiện tượng thỏ sinh ra... người! Đó là một câu chuyện cực kỳ phức tạp, và trong khuôn khổ nhất định, là phạm tội. Nguy cơ xuất hiện người lai thỏ có thể trở thành hiện thực, bởi tuy trứng của thỏ đã được loại bỏ nhân, nhưng trong vỏ trứng thỏ vẫn còn có vật liệu di truyền - vỏ trứng vẫn còn nhiều ty thể.

Nhưng tại sao lúc này, người ta lại đặt ra vấn đề phôi lai giữa người và thỏ?

- Bởi vì điều này giúp người ta bỏ qua cái tiếng “giết người”. Nếu phôi người cấy vào tử cung người, lấy tế bào phôi nghĩa là giết chết một con người – điều đó khác với việc lấy phôi từ động vật. Tế bào gốc phôi vốn được các nhà khoa học kỳ vọng là sẽ một vũ khí tối tân để chữa trị các căn bệnh chết người hiện nay, hơn hẳn các tế bào gốc lấy từ bất kỳ bộ phận nào khác trên cơ thể người.

Vậy, điều lo ngại nhất ở đây là gì?

- Vấn đề là làm sao kiểm soát được việc liệu các nhà nghiên cứu có dừng lại đúng như họ cam kết khi phôi được 2 tuần tuổi hay không? Nếu họ cho ra đời sản phẩm cuối cùng là một loài “nửa người nửa ngợm”, điều gì sẽ xảy ra? Riêng tôi, tôi không tin chuyện các nhà khoa học có thể dừng lại đúng lúc, bởi mỗi người có một động cơ nghiên cứu hoàn toàn khác nhau. Chuyện vượt ngưỡng là có thể xảy ra và sẽ vô cùng rắc rối.

Tế bào gốc phôi được coi là “nguyên liệu” để chữa trị bệnh tật rất hiệu quả. Việt Nam đã có kế hoạch tạo ra loại tế nào này chưa, thưa ông?

- Nghiên cứu tế bào gốc phôi là nghiên cứu cơ bản, thế giới cũng mới chỉ có những bước tiến ban đầu mà thôi. Ở Việt Nam ta chưa nghiên cứu vấn đề này, không phải vì chúng ta không làm được, mà theo tôi là vì chưa cần thiết. Bên cạnh những nghiên cứu cơ bản, Việt Nam chú trọng những nghiên cứu mang tính ứng dụng, nghĩa là từ những thành quả nghiên cứu của thế giới, chúng ta sẽ nghiên cứu cách ứng dụng trong việc điều trị thực tế.

Vậy cụ thể, trong lĩnh vực này, Việt Nam đã làm được những gì?

- Trong lĩnh vực tế bào gốc, Việt Nam tập trung vào 3 mảng công việc lớn. Đó là tạo ra các tế bào gốc từ một số bộ phận cơ thể người, như tủy xương, dây cuống rốn...; biến các tế bào gốc đó thành các tế bào dùng cho điều trị; ứng dụng các sản phẩm đó để điều trị bệnh hoặc sản xuất thuốc. Hiện nay, khá nhiều cơ sở y tế như Viện Huyết học truyền máu TP HCM, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Trường Đại học Y Phạm Ngọc Thạch... đã ứng dụng được công nghệ này trong điều trị và đã có những kết quả bước đầu.

Chân thành cảm ơn ông.

Tú Anh (thực hiện)