Bước trượt cay đắng của tác giả bài hát "Chút thơ tình người lính biển"

“Vinh quang con đứng bên Người, canh cho Bác ngủ yên giấc...”. Có lẽ không phải ai cũng biết rằng, những ca từ đó được viết bởi nhạc sĩ Nguyễn Đăng Nước khi ông còn khá trẻ. Cũng ít người biết rằng, ông chính là người đầu tiên phổ nhạc cho bài Chút thơ tình của người lính biển.

Nhưng cuộc đời người nhạc sĩ ấy, dường như không có mấy lúc được rảnh rang và mượt mà, như những giai điệu ông đã viết.

Ước mơ âm nhạc

Thật ít có nhạc sĩ nào mà lại có thân phận như ông nói là “lên núi, xuống vực” và chữ ký của ông lên bổng xuống trầm như một bản nhạc mà ông tình nguyện cả đời gắn bó. Ông thở dài, sở dĩ số phận mình như vậy có lẽ là do cái tên: Đăng Nước - lênh đênh chìm nổi và nhiều nước mắt.

Gặp ông trong căn nhà trọ chỉ khoảng chừng 20m2 ở Thanh Xuân. Cây đàn piano - “cần câu cơm” của cả nhà được dùng làm vách ngăn giữa một bên là “tổ chim cúc cu” mới đoàn tụ, góc còn lại là của cậu con trai 9 tuổi. Chỗ của cậu con trai ban ngày là “phòng tiếp khách”, chỉ đến khi đêm về nó mới được trả lại đúng “chức năng”. Dẫu vậy, mọi đồ đạc trong nhà vẫn được sắp xếp một cách ngăn nắp.

Trong làn khói thuốc mờ đặc, nhạc sĩ Đăng Nước đã hồi tưởng lại câu chuyện đời mình.

Năm 1972, sau khi tốt nghiệp cấp 3, ông thi vào Nhạc viện Hà Nội, khoa Sáng tác, mặc dù gia đình ông ba đời trước chẳng ai làm nghệ thuật. Ngay từ bé, ông đã manh nha tố chất của một nghệ sĩ sáng tác. Trẻ con thường hay hát những bài có sẵn, nhưng cậu bé Đăng Nước thì thường ê a các câu hát “tự chế”. Ông tâm sự: “lúc đó chiến tranh đang vào độ ác liệt, bố tôi lại là một cán bộ công an nên muốn gia đình phải có người đi bộ đội, tôi là anh cả trong nhà nên phải gương mẫu”. Gác lại giấc mơ âm nhạc, ông vác ba lô đến đèo gió Mai Siu (Lục Nam - Hà Bắc), Trung đoàn Bộ binh 568, Quân khu 3.

Những cảm xúc thăng hoa trong quân ngũ

Nhờ giọng hát trời phú nên vào bộ đội chưa được bao lâu thì ông được vào đội văn nghệ của Trung đoàn. Những tưởng từ đây sẽ được thoả sức với âm nhạc, chờ đợi ngày giải phóng sẽ thoả nguyện ước mơ đại học. Nhưng rồi sau đó, ông được điều chuyển xuống cấp tiểu đội của Trung đoàn 568 để trực tiếp cầm súng chiến đấu. Ông được làm tiểu đội trưởng, rồi thăng chức lên trung đội phó.

Được khoảng 1 năm, năm 1974, đúng lúc có lệnh hành quân chiến đấu thì ông nhận được sự điều động của cấp trên chuyển ông lên Trung đoàn Công binh thuộc Lữ đoàn công binh Hải quân. Nhiệm vụ chính không phải đào đường, mà là chăm lo đời sống tinh thần cho các chiến sĩ.

Bìa cuốn "Những ca khúc tuyển chọn" của nhạc sỹ Nguyễn Đăng Nước

Tại đây, ông đã cho ra mắt sáng tác đầu tay mang tên Chúng tôi tập hành quân, dù không hề biết nửa nốt nhạc. Chỉ đến khi được chuyển lên cấp Lữ đoàn, nhờ “học vẹt” được vài nốt nhạc, ông bắt tay vào sáng tác ca khúc Bước đi của Trung đoàn Công binh Hải quân.

Với “vốn liếng” và “gia tài” kha khá, năm 1976, khi đất nước được giải phóng, ông được cử đi học lớp sáng tác của quân đội ở Đồng Đế (Nha Trang). Từ đây, những sáng tác của ông đã có hơi hướng của lý luận.

Tháng 4/1976, ông được về thăm nhà sau 5 năm xa nhà. Thấy con trai vẫn mạnh giỏi trở về, phần thưởng của người cha dành cho con trai là một chuyến đi ra Hà Nội thăm Lăng Bác Hồ. Cảm xúc dâng trào, ông đã sáng tác bài Chúng con bên giấc ngủ của Người. Được sự giới thiệu của người quen, ông mạnh dạn mang “đứa con tinh thần” của mình đến Đài tiếng nói Việt Nam.

“Tôi gặp Trưởng phòng ca nhạc là nhạc sĩ Lê Lôi. Xem xong, ông nhìn tôi với con mắt rất nghi ngờ, rằng một người trẻ như tôi sao có thể sáng tác được một bài hát cảm động như thế”. Bài hát ngay lập tức được thu thanh với sự thể hiện của 2 ca sĩ nổi tiếng khi đó là Trần Thụ và Hữu Nội.

Năm 1978, ông chuyển ngành sang Bộ Công an, chuyên môn chính vẫn là văn nghệ. Đây được coi là khoảng thời gian đẹp nhất trong cuộc đời của ông. “Lúc đó, tôi rất hạnh phúc vì được sống trong một môi trường rất đẹp, được trọng dụng. Nó là chất xúc tác giúp tôi thăng hoa trong nghề”. Những sáng tác Từ căn hầm chốt, Tổ quốc và câu dân ca của mẹ... liên tục được ra đời.

Năm 1986, trong một lần đi hội diễn văn nghệ, có người muốn giới thiệu ông về Hội nhạc sĩ để tập trung cho công việc sáng tác. “Nhưng đúng vào lúc quyết định nhất, bỗng chốc tôi bị liệt vào thành phần “lao động dôi dư”. Và con đường đến với Hội nhạc sĩ cũng bị đóng lại”. Năm 1990, “lao động dôi dư” bị ốm vì loét thành tá tràng, thế là được cơ quan giải quyết cho về hưu theo chế độ 176. 

Bước trượt của người nghệ sĩ

“Tự ái cá nhân của nghệ sĩ lên cao, tôi lao vào làm giàu với một “tuyên ngôn”: Nhạc khó như thế còn làm được thì tiền chả là cái gì cả”. Từ một nhạc sĩ, ông “lột xác” thành một phó giám đốc cho công ty của một người bạn. Khi không còn tâm đầu ý hợp, ông lại chuyển ra ngoài lập công ty Liên doanh khai thác và chế tác đá quý ở Từ Liêm (Hà Nội), nắm trong tay hơn 200 công nhân. “Tuyên ngôn” của ông được chứng minh. Thời buổi khốn khó, nhiều người phải chạy ăn từng bữa thì ông tậu được xe Land Cruisser, tiền tài lúc nào cũng rủng rỉnh.

Được khoảng 2 - 3 năm thì công ty rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Đầu ra, đầu vào không có. Giám đốc mất nhà, còn ông thì mất xe. 43 tuổi, tay trắng vẫn hoàn tay trắng, ông mới tính đến chuyện lấy vợ cho “đỡ buồn”.

Được một năm, “máu” kinh doanh lại nổi lên khi một người bạn mời ông làm Phó giám đốc cho Cty Kinh doanh vật liệu xây dựng ở Hà Tây. Khi Cty ông ký được hợp đồng đưa 400 lao động đi Hàn Quốc với Cty X thì cũng là lúc, ông chịu sóng gió thứ ba trong đời. Cty X đã ôm trọn số tiền đặt cọc của các lao động tẩu thoát.

Ông bị công an tỉnh Hà Tây bắt và tuyên với mức án 24 năm tù vì tội lừa đảo. Xử phúc thẩm, bản án được rút xuống còn 10 năm. Đó cũng là thời gian sóng gió nổi lên trong gia đình ông. Người vợ kém ông tới nửa số tuổi đã để lại đứa con nhỏ cho bà ngoại để đến Đài Loan, với mong muốn làm lại cuộc đời (nhưng nay đã trở về đoàn tụ với chồng).

May mắn cho ông, người trại trưởng trại giam (Thanh Hoá) đã tạo mọi điều kiện để ông phát huy năng lực sáng tạo và thăng hoa với cảm xúc âm nhạc. Nhờ vậy, các ca khúc trong thời gian này cũng liên tục được ra đời như: Đất rồng thăng hoa, Lời thề bên suối, Huyền thoại Hòn Trống Mái...

Và một liveshow của cuộc đời

Ngày 1/9/2004, ông được đặc xá ra tù trước thời hạn. Cảm giác trống rỗng, mất mát trong ông lúc này còn lớn hơn khi ngồi trong tù – thời gian ông mải mê với sáng tác để quên đi nỗi đau trong lòng. Nhưng ông đã tìm cách khỏa lấp bằng cách, gửi tác phẩm liên tục đến Đài Tiếng nói Việt Nam.

Nhưng số tiền nhuận bút ít ỏi của Đài cũng không đủ nuôi ông và cậu con trai đang tuổi ăn, tuổi lớn. Thế là căn phòng được bố ông để lại đành phải cho người khác thuê với giá 7 triệu đồng/tháng. “Đó là lý do vì sao tôi có nhà mà vẫn phải đi thuê, nếu không làm sao tôi sống được đến ngày hôm nay”.

Ở tuổi 55, nhạc sĩ Đăng Nước vẫn đều đặn gửi tác phẩm của mình đến Đài tiếng nói Việt Nam. Tác phẩm gần đây nhất của ông là “Nụ hôn đầu tiên” hiện vẫn được phát sóng đều đặn trên Đài.

Có lẽ, Đăng Nước chỉ “an phận” như vậy trong cái tổ cúc cu tạm bợ của mình như thế mãi, nếu không có một sự kiện trọng đại hết sức tình cờ.

Cách đây khoảng 1 tháng, ông đi dự sinh nhật của một sinh viên trong trường Nhạc viện. Khi giới thiệu tên ông, một doanh nghiệp trẻ tên là Nguyễn Ngọc Tú, chủ doanh nghiệp gốm sứ Bát Tràng, người say mê âm nhạc đã tự nguyện đứng ra tài trợ, tổ chức một liveshow cho người mà anh chỉ mới biết tên chứ chưa biết mặt. Không những thế, anh còn mua một ngôi nhà ở Văn Quán (Hà Đông) vừa là để ở, vừa để làm phòng thu âm cho ông. Nếu không có gì thay đổi, đêm liveshow cuộc đời ông sẽ diễn ra vào tháng 9 tới đây...

Thanh Hà