Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp: “Có người nghĩ tước hiệu Hiệp sĩ của tôi là do ưu ái”

Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp nhận Huân chương Hiệp sĩ Nghệ thuật và văn chương do Bộ Văn hóa Pháp trao tặng (ảnh nhân vật cung cấp).

Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp tâm sự: “Bên cạnh những lời chúc mừng thì tôi cũng nhận được khá nhiều những câu hỏi nghi ngờ về giá trị của giải thưởng, mức độ uy tín của nó ra sao".

8 năm với hành trình trở thành Hiệp sĩ

Huân chương Hiệp sĩ là tước hiệu dành cho các cá nhân có đóng góp trong lĩnh vực văn chương, nghệ thuật của Pháp hoặc thế giới. Ở lĩnh vực điện ảnh, Nguyễn Hoàng Điệp là đạo diễn điện ảnh thứ hai của Việt Nam được trao tặng tước hiệu này, sau cố đạo diễn phim tài liệu Lê Mạnh Thích. Đón nhận sự vinh danh vào chiều 5/9 tại Hà Nội (nhân dịp Thủ tướng Pháp sang thăm Việt Nam), thật tình cờ, cũng vào ngày này 2 năm trước, trong khuôn khổ LHP Venice, bộ phim "Đập cánh giữa không trung" đã nhận giải Phim hay nhất tại Tuần lễ phê bình.

Là bộ phim được quay ở Việt Nam và nội dung hoàn toàn không liên quan một chút gì đến nước Pháp, thế nên khi nhận được thông báo của Bộ Văn hóa Pháp, đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp không khỏi bất ngờ. Có chăng là trong quá trình tìm kiếm kinh phí sản xuất, chị đã nhận được sự tham gia của các nhà sản xuất Pháp (cùng với các đối tác khác từ Đức và Nauy). Ngoài ra, dự án từng được Quỹ văn hóa Pháp và Liên hiệp các quốc gia Pháp ngữ hỗ trợ từ tiền kỳ tới hậu kỳ. Bên cạnh đó, “Đập cánh giữa không trung” cũng tham gia các LHP của Pháp và các quốc gia nói tiếng Pháp nên đây là lý do để đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp được lựa chọn để trao tước hiệu Hiệp sĩ danh giá.

Nhiều người nói Nguyễn Hoàng Điệp may mắn khi chỉ với bộ phim “Đập cánh giữa không trung” mà tên tuổi của chị được "bay" ở nhiều kỳ LHP quốc tế. Thế nhưng, hành trình đưa chị đến với sự ghi nhận này là cả một quá trình kiên trì nỗ lực và vô cùng bền bỉ. Từng làm nhiều thể loại phim với nhiều vai trò khác nhau, nhưng “Đập cánh giữa không trung” là dự án đầu tay mà chị đảm nhiệm ở cả vai trò viết kịch bản và đạo diễn. Với kiến thức có được sau 4 năm học ở Trường ĐH Sân khấu Điện ảnh, mong muốn được bay bổng trong những sáng tạo của riêng mình đã khiến Nguyễn Hoàng Điệp quyết định trở thành nhà làm phim độc lập, thay vì "đầu quân" về các hãng phim nhà nước, để rồi “mỏi cổ” chờ chỉ tiêu từ ngân sách của hãng.

Tuy nhiên, để trở thành nhà làm phim độc lập dường như không dành cho những cái đầu quá thực tế hay quen với những giải pháp an toàn. Vốn là một học sinh giỏi Văn của Trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam, Nguyễn Hoàng Điệp mang trong mình ước mơ thuần khiết với điện ảnh. Nó cũng là lý giải để chị luôn quyết liệt thực hiện đến cùng cho những "đứa con". Năm 2008, dự án “Đập cánh giữa không trung” ra đời khi chị tham dự một dự án do Quỹ Ford tổ chức. Để có tiền làm phim, Nguyễn Hoàng Điệp đã "chinh chiến" ở nhiều các "chợ điện ảnh". Từ LHP Pusan (Hàn Quốc) đến LHP ở Ý và phải từ LHP Cannes (Pháp), cơ hội mới được hiện thực hóa khi dự án nhận được tài trợ 50.000 Euro của Quỹ World Cinema (LHP quốc tế Berlin). Khi vượt qua vòng hội chợ dự án thì cơ hội cũng bắt đầu mở ra. “Đập cánh giữa không trung” tiếp tục nhận được cơ hội từ các quỹ điện ảnh danh tiếng trên thế giới như: World Cinema Fund, Cinema du Monde, Sor Fond, CDEF, A&C… với khoảng 2/3 kinh phí làm phim.

Khi bộ phim hoàn thành, lại một chặng đường mới bắt đầu: Tìm kiếm giải thưởng ở các kỳ LHP quốc tế. Ở trong nước, Nguyễn Hoàng Điệp có lúc còn "kiêm" luôn vai trò phát hành phim của chính mình. Các phim nghệ thuật vốn dĩ luôn khiến các rạp chiếu tiếp nhận với tâm lý "chiếu cố" thì “Đập cánh giữa không trung” lại nhận được sự hào hứng đến chính chị cũng thấy bất ngờ. Nó có thể là do "hiệu ứng" từ các giải thưởng quốc tế, hay cũng có thể bản thân câu chuyện của nó hấp dẫn. Chỉ biết rằng, thành quả cho những nỗ lực tự thân của Nguyễn Hoàng Điệp cuối cùng đã mang lại thành quả đáng ngưỡng mộ, cả về tỷ suất người xem lẫn sự lấp lánh của những bảng màu thành tích.

Học cách "miễn nhiễm" với lời khen, tiếng chê

Có một điểm chung trong những lần đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp được ghi nhận là chị luôn khóc vì xúc động. Thế nhưng sau những phút giây ấy, chị luôn đưa mình về trạng thái cân bằng, đó là tự học cách để "miễn nhiễm" với những lời khen, tiếng chê. Chị bảo: “Đó là cách để tôi không bị dao động, bởi từng có thời điểm tôi để mình bị chi phối đến mức phân tâm. Đó là khi tôi nhận được giải Phim đầu tay hay nhất tại LHP Venice (Ý), với những hoang mang trước đó từ dư luận "tiêm" vào đầu, tôi đã hỏi người đại diện rằng, vì sao phim của tôi được chọn? Có phải vì tôi là đạo diễn nữ không? Hay vì tôi đến từ Việt Nam? Họ đã nhìn tôi đầy ngạc nhiên và chất vấn lại rằng: Có phải cô vừa đi một chặng đường dài nên đầu óc có vấn đề? Và sau lần đó, tôi hiểu rằng đừng bao giờ để tâm trí mình vướng bận bởi những câu hỏi nghi ngờ khả năng của chính mình. Như với tước hiệu Hiệp sĩ lần này chẳng hạn, tôi biết sẽ có người đặt câu hỏi rằng: Tại sao lại không được trao ở Pháp bởi Huân chương của Pháp mà trao ở trong nước thì không tầm cỡ chút nào? Danh hiệu gì mà chả thấy Bộ VH - TT&DL của Việt Nam đến dự? Tệ hại hơn nữa là những nghi ngờ đầy tính phân biệt giới: À, chắc là do cô ấy là đạo diễn nữ”.

Không gọi đó là sự đố kỵ, Nguyễn Hoàng Điệp coi đó là sự nhìn nhận đa dạng và đôi khi, nó cũng là động lực để một nữ đạo diễn như chị chinh phục những nấc thang mới trong sự nghiệp. Chị nói: “Với điện ảnh, tôi chỉ giống như một học sinh đang đi học. Còn rất nhiều điều đẹp đẽ trong ngôn ngữ điện ảnh mà mình chưa khám phá, vận dụng hết được. Sự học đó sẽ là còn rất lâu dài nên nếu có những khó khăn trước mắt thì tôi cũng sẽ không coi đó là khó khăn. Những thành quả đã có không biến cái tên Nguyễn Hoàng Điệp thành một "thương hiệu" được chào mời nhiều hơn, bởi nghề đạo diễn không giống như người mẫu hay diễn viên. Nó cần thời gian để định hình rõ nét và cả sự thay đổi từ phía công chúng để dòng phim tôi theo đuổi có được sự quan tâm mạnh mẽ hơn”.

Minh Nhật