Hiểu lầm về HPV khiến người trẻ bỏ lỡ cơ hội bảo vệ chính mình

Nguyễn Thị Linh, sinh viên năm 3 tại Đại học Huế chia sẻ: “Bình thường mình khá ít nghĩ đến tiêm phòng HPV. Một phần là vì những người xung quanh mình không nhắc nhiều đến nó. Mình chỉ biết HPV là virus có thể gây ra ung thu cổ tử cung. Chính vì thế, trước đây, mình đã nghĩ dự phòng HPV là vấn đề đáng lưu tâm đối với phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ chưa lập gia đình. Lúc đấy, mình còn nghĩ rằng nếu quá tuổi rồi mà chưa tiêm phòng HPV thì cũng sẽ không mắc phải nữa. Sau này, khi có cơ hội tìm hiểu về sức khỏe sinh sản, mình mới biết HPV có thể lây cho cả nam giới. Hơn thế, phụ nữ đã lập gia đình cũng có thể nhiễm HPV. Lúc đó, mình thật sự rất bất ngờ!”

Thực tế, nhiều người trẻ vẫn thiếu hiểu biết hoặc hiểu sai về tiêm phòng HPV, xem đây là vấn đề “xa vời” hoặc chỉ dành riêng cho phụ nữ. Sự mơ hồ trong nhận thức khiến việc dự phòng HPV vẫn chưa được quan tâm đúng mức.

HPV là gì và vì sao lại đáng lo?

HPV (Human Papillomavirus) là một nhóm hơn 100 chủng virus khác nhau, trong đó có hơn 40 chủng có thể lây truyền qua đường tình dục. Một số chủng có nguy cơ lây nhiễm cao, đặc biệt là HPV 16 và 18, được xác định là nguyên nhân chủ yếu gây ra ung thư cổ tử cung. Ngoài ra, HPV còn liên quan đến ung thư hậu môn, âm hộ, dương vật và vùng họng.

Virus HPV là nguyên nhân của nhiều căn bệnh ở người

Virus HPV lây truyền chủ yếu qua tiếp xúc da hoặc niêm mạc khi quan hệ tình dục, kể cả khi không có dấu hiệu rõ ràng. Đặc biệt, đa số người từng quan hệ tình dục đều có khả năng nhiễm HPV ít nhất một lần trong đời, dù họ hoàn toàn khỏe mạnh.

Vắc-xin HPV ra đời nhằm phòng ngừa nguy cơ nhiễm các chủng HPV nguy cơ cao. Theo Bộ Y tế Việt Nam (Quyết định 3792/QĐ-BYT năm 2024) và khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), việc tiêm chủng sớm (trước khi phơi nhiễm) giúp đạt hiệu quả bảo vệ cao nhất. Các nghiên cứu quốc tế cho thấy vắc-xin HPV có thể bảo vệ lâu dài với khoảng thời gian ít nhất 10 năm. Theo các thống kê hiện có cho tới thời điểm hiện tại, chưa ghi nhận bằng chứng rằng hiệu quả ngăn ngừa nguy cơ nhiễm HPV sau khi tiêm bị giảm theo thời gian.

Những quan niệm sai lầm về HPV phổ biến ở người trẻ

Chưa quan hệ tình dục thì không cần tiêm

Vắc-xin HPV cho hiệu quả tối ưu khi được tiêm trước lần phơi nhiễm đầu tiên, tức là trước khi có quan hệ tình dục. Bởi đó là lúc cơ thể chưa từng tiếp xúc với virus, nên phản ứng miễn dịch do vắc-xin tạo ra sẽ phòng ngừa trực tiếp những chủng nguy cơ cao trước khi chúng có cơ hội xâm nhập. Ngược lại, nếu đã từng quan hệ tình dục, vắc-xin không thể xóa bỏ nhiễm trùng đối với các chủng virus mà cơ thể đã bị nhiễm.

Tuy vậy, tiêm vắc-xin sau khi đã quan hệ vẫn mang lại lợi ích thực tế. Vắc-xin giúp phòng ngừa nhiều chủng HPV khác mà cơ thể chưa nhiễm, giảm nguy cơ mắc tổn thương tiền ung thư do các chủng này. Nói cách khác, tiêm sớm là ưu tiên vì hiệu quả phòng ngừa cao hơn, nhưng tiêm muộn vẫn là một biện pháp phòng ngừa bổ sung có giá trị.

Tiêm rồi là không bao giờ bị ung thư cổ tử cung

Vắc-xin HPV được xem là “lá chắn” hiệu quả nhất hiện nay giúp phòng ngừa ung thư cổ tử cung. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là vắc-xin mang lại khả năng bảo vệ tuyệt đối. Vắc-xin phòng ngừa HPV chủ yếu nhắm vào những chủng HPV nguy cơ cao phổ biến nhất. Dù vậy, vẫn còn hàng chục chủng HPV khác có thể gây tổn thương tế bào và dẫn tới ung thư, dù tỉ lệ thấp hơn. 

Chính vì vậy, tiêm vắc-xin không thể thay thế việc tầm soát định kỳ. Kết hợp giữa tiêm vắc-xin và tầm soát định kỳ chính là cách bảo vệ toàn diện nhất, giúp giảm thiểu tối đa nguy cơ mắc và tử vong do ung thư cổ tử cung.

HPV chỉ ảnh hưởng đến phụ nữ

HPV không chỉ là mối lo của phụ nữ. Ngày càng nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng nam giới cũng có thể mắc các bệnh do virus HPV gây ra, bao gồm mụn cóc sinh dục, ung thư hậu môn, ung thư dương vật và thậm chí ung thư vùng hầu họng.

TTƯT.PGS.TS.BS Vũ Lê Chuyên - Giám đốc Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM nhấn mạnh, cả nam và nữ đều có nguy cơ lây nhiễm và mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do HPV gây ra, bao gồm ung thư cổ tử cung, âm hộ, âm đạo, hậu môn, hầu họng, tiền ung thư/loạn sản, mụn cóc sinh dục… 

Theo BS Đoàn Ngọc Thiện - Bác sĩ khoa Nam học, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TPHCM cho biết, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, nam giới có tỷ lệ mắc mụn cóc sinh dục do HPV cao hơn đáng kể so với nữ giới. Thống kê của Tổ chức Y tế (WHO) cho biết cứ 3 nam giới trên 15 tuổi thì có 1 người nhiễm ít nhất 1 chủng HPV và cứ 5 người thì có 1 người nhiễm một hoặc nhiều loại HPV.

Việc nam giới tiêm vắc-xin HPV cũng vì thế mang ý nghĩa kép: tự bảo vệ bản thân khỏi nguy cơ mắc bệnh và góp phần giảm sự lây truyền trong cộng đồng. Dù vậy, nhận thức về việc nam giới cần tiêm HPV vẫn còn rất hạn chế. Nhiều người cho rằng đây là “vắc-xin cho nữ giới”. Thực tế, tiêm chủng cho toàn dân, bao gồm cả nam thanh niên, mới là hướng tiếp cận hiệu quả và bền vững nhất để kiểm soát HPV.

HPV trở thành nỗi lo đối với nữ giới lẫn nam giới

Vắc-xin HPV nguy hiểm, có nhiều tác dụng phụ

Các nghiên cứu toàn cầu và giám sát hậu tiêm chủng của Bộ Y tế đều khẳng định: vắc-xin HPV hoàn toàn an toàn cho người sử dụng. Sau hàng trăm triệu liều được triển khai trên toàn cầu, các chương trình giám sát hậu tiêm chủng liên tục ghi nhận mức độ an toàn ổn định, không có bằng chứng cho thấy vắc-xin gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng hay lâu dài. Phản ứng sau tiêm (nếu có) thường nhẹ và thoáng qua. Các triệu chứng chủ yếu là đau, sưng nhẹ tại chỗ tiêm, sốt nhẹ hoặc mệt mỏi tạm thời. Những triệu chứng này tương tự như khi tiêm các loại vắc-xin thông thường khác và thường biến mất sau một đến hai ngày.

Tiêm sau 26 tuổi không còn tác dụng

Các nghiên cứu cho thấy vắc-xin HPV mang lại hiệu quả bảo vệ cao nhất khi được tiêm ở độ tuổi trẻ, đặc biệt là trước 26 tuổi. Đó là thời điểm cơ thể chưa có khả năng tiếp xúc với virus qua quan hệ tình dục. Khi đó, hệ miễn dịch có thể tạo ra lượng kháng thể mạnh mẽ và bền vững, giúp bảo vệ lâu dài trước nguy cơ nhiễm HPV. Tuy nhiên, người trong độ tuổi 27 - 45 vẫn có thể cân nhắc tiêm vắc-xin, đặc biệt nếu chưa từng nhiễm HPV hoặc có nguy cơ phơi nhiễm mới (ví dụ: bắt đầu một mối quan hệ mới, hoặc chưa từng tiêm trước đó). Trong nhóm tuổi này, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ để được đánh giá tình trạng sức khỏe, tiền sử phơi nhiễm và tư vấn cá nhân hóa về lợi ích tiêm phòng.

Tiêm 1 mũi là đủ

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, việc tiêm đủ và đúng lịch trình là yếu tố then chốt. Nếu bỏ sót hoặc trì hoãn mũi tiêm, cơ thể có thể không đạt được mức kháng thể tối ưu, làm giảm hiệu quả bảo vệ lâu dài. 

Liệu trình tiêm vắc xin HPV được thiết kế khác nhau tuỳ theo độ tuổi, nhằm đảm bảo cơ thể tạo ra lượng kháng thể mạnh nhất và duy trì khả năng bảo vệ lâu dài. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Bộ Y tế Việt Nam, trẻ em và vị thành niên từ 9 đến 14 tuổi chỉ cần hai mũi tiêm, cách nhau ít nhất 6 tháng. 

Ở lứa tuổi này, hệ miễn dịch còn rất nhạy và dễ đáp ứng, nên chỉ hai liều cũng đủ để hình thành hàng rào bảo vệ vững chắc chống lại virus HPV. Trong khi đó, người từ 15 tuổi trở lên cần tiêm ba mũi theo lịch: sau mũi tiêm đầu tiên, mũi tiêm thứ 2 cách mũi đầu tiên 2 tháng, mũi tiêm thứ ba cách mũi thứ hai 4 tháng.

Cách phòng ngừa lây nhiễm HPV

Phòng bệnh luôn là cách hiệu quả nhất để giảm nguy cơ nhiễm virus HPV. Dưới đây là những biện pháp được các chuyên gia khuyến nghị nhằm bảo vệ sức khỏe sinh sản và hạn chế lây nhiễm:

Tiêm vắc-xin HPV: Đây là biện pháp chủ động và hiệu quả nhất giúp cơ thể hình thành miễn dịch với các chủng HPV có nguy cơ gây ung thư cao.

Thực hành quan hệ tình dục an toàn: Việc sử dụng bao cao su giúp giảm nguy cơ lây truyền HPV, dù không thể bảo vệ tuyệt đối. Cả hai giới nên chú trọng vệ sinh vùng kín đúng cách để hạn chế nguy cơ phơi nhiễm và lây chéo virus.

Giữ gìn vệ sinh cá nhân: Rửa sạch bộ phận sinh dục trước và sau khi quan hệ, tránh sử dụng chung đồ dùng cá nhân như khăn tắm hay đồ lót để ngăn ngừa lây nhiễm gián tiếp.

Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống cân bằng, ngủ đủ giấc và rèn luyện thể chất thường xuyên giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ cơ thể chống lại tác nhân gây bệnh.

Khám sức khỏe định kỳ: Việc tầm soát và kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường do HPV gây ra, từ đó can thiệp kịp thời và hiệu quả hơn.

Trong chương trình tư vấn trực tuyến “Những hiểu lầm thường gặp về HPV, hiểu đúng để bảo vệ cả gia đình” vào ngày 01/10/2025 do Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng VNVC tổ chức, Bác sĩ Trần Huỳnh Tấn, Quản lý Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC đã nhấn mạnh: “Tiêm vắc xin HPV càng sớm, hiệu quả bảo vệ càng cao. Đây không chỉ là biện pháp phòng bệnh cho bản thân mà còn là cách bảo vệ sức khỏe cho gia đình và cộng đồng”.

Những hiểu lầm về HPV không chỉ bắt nguồn từ sự thiếu thông tin, mà còn từ tâm lý e dè khi nói về sức khỏe sinh sản, đặc biệt là trong giới trẻ. Thế nhưng, chính sự im lặng ấy đang khiến nhiều người bỏ qua cơ hội bảo vệ bản thân khỏi căn bệnh có thể phòng ngừa được. Trong bối cảnh ung thư cổ tử cung vẫn là gánh nặng sức khỏe lớn tại Việt Nam, việc chủ động tiêm vắc-xin HPV, kết hợp tầm soát định kỳ là cách thiết thực nhất để bảo vệ sức khỏe sinh sản và giảm tỷ lệ mắc bệnh trong cộng đồng.

Người cao tuổi thường xuyên đau nhức, mất ngủ? Cơ thể đang ‘kêu cứu’ vì thiếu loại vitamin này

GĐXH - Chuyên gia khuyến cáo: Người cao tuổi nên bổ sung vitamin D đúng cách để xương chắc khỏe, tăng miễn dịch và phòng ngừa loãng xương hiệu quả.