Nhà văn Đỗ Ngọc Yên bị "tố" đạo văn

Trên báo Văn nghệ số 15, ra ngày 9/4/2011 có trang tưởng niệm nhà thơ Hoài Anh, trong đó có bài "Nén tâm nhang" của nhà văn Đỗ Ngọc Yên, gây không ít xúc động trong lòng độc giả khi tưởng nhớ về nhà thơ Hoài Anh.

Tuy nhiên, theo nhà thơ Vũ Từ Trang thì Đỗ Ngọc Yên đã "đạo văn" lại chính bài viết của Vũ Từ Trang. Nhà thơ Vũ Từ Trang cho hay, trong bài "Nén tâm nhang" của nhà văn Đỗ Ngọc Yên dài 25 dòng, thì có tới 16 dòng Đỗ Ngọc Yên "chép nguyên si và gần nguyên si" bài của Vũ Từ Trang viết về nhà thơ Hoài Anh.

Trước những "lùm xùm" trên các diễn đàn văn chương, nhà văn Đỗ Ngọc Yên, người bị "tố" đạo văn đã chính thức lên tiếng cáo lỗi về sự việc. Nhà văn Đỗ Ngọc Yên đưa ra lý do cho sự việc là: "Vì quá gấp gáp nên tôi đã chọn một mẩu trong một bài nào đó của bác ấy, tôi không nhớ rõ, để làm chapeau cho một bài thơ viết về  nhà thơ Hoài Anh in ở một tờ báo khác (vì tôi thấy nó thích hợp với bài thơ ấy). Nhà văn Đỗ Ngọc Yên còn cho rằng sự việc này là: "...không phải như một số người không rõ đầu cua tai nheo gì chụp mũ qui tội cho tôi một cách quá đáng. Thì cái dân mình nó thế...".

 

PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp

Gia đình& Xã hội Cuối tuần đã có cuộc trao đổi với Viện phó Viện Văn học - PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp.

Việc đạo văn, đạo nhạc, đạo thơ... gần đây bị "phanh phui" khá nhiều trên báo chí. Dường như việc này đã phổ biến đến mức thành hiện tượng phải không, thưa ông?

- Đạo văn, đạo thơ, đạo nhạc đúng là một hiện tượng gần đây được báo chí đề cập đến nhiều. Trong đó  có cả những người nổi tiếng và không nổi tiếng. Hiện tượng này cần xét trên hai phương diện: thứ nhất, hoạt động sáng tạo là một hoạt động mang tính trí tuệ, và một khi đã là hoạt động trí tuệ thì có vấn đề bản quyền sở hữu trí tuệ.

 

Đạo văn là lấy trí tuệ của người khác sử dụng cho chính mình. Nói nặng lời thì đó là một hành vi không lương thiện bởi về bản chất đó chính là hành vi "đánh cắp trí tuệ". Thứ hai, xét về mặt đạo đức, những hành vi "đạo" của người khác, chiếm dụng trí tuệ của người khác đều là những hành vi vi phạm pháp luật, hoặc ít nhất, nó "không thuận theo tự nhiên". Nhưng đến nay, hình như chuyện đạo thơ, đạo nhạc, đạo văn lại chưa có khung pháp luật nào thích đáng dành cho nó.

Các nhà liên văn bản học nổi tiếng thế giới cho rằng "bất cứ văn bản nào cũng là liên văn bản". Thực tế không ít trường hợp đã "vin" vào cớ này để biện giải cho hành động đạo văn của mình. Ông nghĩ sao về thực trạng này ở nước ta?

- Nghe cũng kỳ lạ đấy! Vì một bên là phát hiện khoa học của lý thuyết liên văn bản và một bên là "chạy tội". Ở đây cần phân biệt rõ như sau: Trước hết, trong văn học truyền thống (hay còn gọi là văn học tiền hiện đại), việc nhà văn này "vay mượn" cốt truyện, ý tưởng của nhà văn kia là khá phổ biến và được coi là chuyện bình thường. Thời ấy, người ta không coi đó là sự xâm phạm bản quyền, vì trên thực tế, họ không ý thức rằng đó là đạo văn như ngày nay chúng ta quan niệm.

 

Còn trong văn học hiện đại, việc lấy văn, sử dụng sản phẩm trí tuệ của người khác mà không ghi rõ nguồn gốc, không công khai xuất xứ thì rõ ràng đây là vấn đề liên quan đến đạo đức nghề nghiệp. Theo lẽ thường, người ta có quyền sử dụng kết quả trí tuệ của người khác nhưng phải công khai nguồn gốc và xuất xứ, phải chi tiết hóa bằng các chú thích để đảm bảo sự minh bạch trong lĩnh vực sáng tạo khoa học và nghệ thuật.

 Ông nhìn nhận thế nào với sự việc Đỗ Ngọc Yên bị tố "đạo" văn với dẫn chứng rõ ràng nhưng lại giải thích là vì quá gấp gáp và cho là mình bị "chụp mũ qui tội"?

- Thứ nhất, tôi nghĩ Đỗ Ngọc Yên đã có lời xin lỗi Vũ Từ Trang, có nghĩa Đỗ Ngọc Yên đã có ý thức hối lỗi về việc mình làm. Điều đó rất đáng hoan nghênh, nhất là khi Đỗ Ngọc Yên vừa mới trở thành hội viên Hội Nhà văn. Nhưng ở khía cạnh thứ hai tôi nghĩ nhà văn Đỗ Ngọc Yên cần nghĩ lại khi anh nói: "...chứ không phải như một số người không rõ đầu cua tai nheo gì chụp mũ qui tội cho tôi một cách quá đáng. Thì cái dân mình nó thế..." thì e rằng anh đánh giá thấp người đọc, và có lẽ việc đầu tiên là anh cần rút kinh nghiệm. Trong đời ai chẳng có lần vấp phải lầm lỗi, nhưng tôi nghĩ, nếu tất cả mọi người, nhất là giới trí thức, nghệ sĩ, một khi nhận thấy lỗi lầm, họ sẽ trở nên đàng hoàng và trung thực. Thì các cụ vẫn dạy: "quay lại là bờ" đấy thôi.

- Xin cảm ơn ông.

Lã Xưa