Nỗi lo mưu sinh nghề cào hến

Người dân thôn Bến Hến đang cào hến. Ảnh: Văn Vỵ

Nguồn hến cạn dần

“Hến trên dòng sông La đang ngày cạn dần. Bây giờ muốn có hến, chúng tôi phải dậy từ 2h sáng, 3h chèo thuyền đến tận sông Phố, sông Ngàn Sâu, hay ngược sông Lam đoạn thị trấn Nam Đàn (Nghệ An) mới cào được những con hến rồng nước ngọt”, ông Trần Ngọc Quang, thôn Bến Hến một người dân cho biết.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Tuyến, Chủ tịch UBND xã Trường Sơn (địa bàn của thôn Bến Hến) cho biết: “Do nguồn hến khan hiếm, nên công việc khai thác của người dân vất vả hơn, năng suất khai thác kém hơn. Trước đây, mỗi lần đi khai thác phải được hàng tạ, còn bây giờ khan hiếm, có khi chỉ được 5 đến 10kg. 10kg hến con mới đãi được 1 kg hến thành phẩm (ruột), nên những ngày hè gần đây khách đến “ăn hến” nhưng “cung” không đủ “cầu” vì vậy giá hến đội lên gấp hai, ba lần. Nhiều khách hàng ở xa đặt mua, điện thoại về ký hợp đồng, nhưng chúng tôi không dám, vì sản phẩm khai thác phập phù, không ổn định, tùy thuộc vào trời. Hến của làng Bến Hến là loại hến tự nhiên khai thác trên sông nước, nên được khách hàng ưa chuộng”.

Hến khan hiếm, cho nên trước đây có 170 hộ (ở thôn Bến Hến) khai thác hến, bây giờ số hộ sống bằng nghề hến chỉ còn hơn một nửa. Một số hộ đã chuyển sang nghề kinh doanh, xây dựng, mở nhà hàng dịch vụ hay xuất khẩu lao động nước ngoài.

Bến Hến không còn tấp nập nhộn nhịp như ngày xưa. “Chúng tôi vẫn thủy chung gắn bó với nghề truyền thống của cha ông. Nghề này đã có 300 năm, không chỉ là nghề mưu sinh mà còn là sự kết đọng văn hóa, làm nên vẻ đẹp của La Giang”, anh Lê Kim Trọng (Trưởng thôn Bến Hến) tâm sự.

Theo thầy Bùi Xuân Tân (GV hưu trí, xã Tùng Ảnh) khi người ta nói: Hến sông La cũng đi vào ca dao, lục bát. Còn gì thú vị hơn, trăng lên đò dọc xuôi sông La, cơm hến, bún hến, ngắm dòng sông, ngẫm nghĩ để rồi thấm thía: “Dẫu ai đi quanh về quắt, không bằng nước giắt kẻ Thượng”, hay ngân nga: “Hến tôi ngon gớm, ngon ghê / Ai muốn ăn hến, đò về quê tôi”. Vâng, “đò về” chứ không phải thì về. Đò về là lên đò hoặc ngược, hoặc xuôi sông La mới cảm nhận được cảnh tất bật mưu sinh, vẻ đẹp thơ mộng, trên bến dưới thuyền của thôn Bến Hến bên tả ngạn dòng La Giang”.

Chị Nguyễn Thị Anh (thôn Bến Hến) lo lắng: “Với tôi, mưu sinh tất cả nhờ con thuyền và cái cào. Nhà cửa, cơm ăn, áo mặc, sách vở bút giấy con học, việc hiếu hỉ, tiền đóng góp xây dựng nông thôn mới từ con hến mà ra. Không có hến, không có vôi ăn trầu. Cho nên, tôi lo không chỉ trước mắt mà còn lo cho cả đời con, đời cháu”.

Đi tìm nguyên nhân

Theo thông tin từ Trưởng phòng TNMT Đức Thọ, đoạn sông La (Đức Thọ) có 3 mỏ cát được cấp giấy phép khai thác. Một là mỏ cát Công Tiến (mỏ cát Đức Hòa). Hai là mỏ cát Nga Lan (Thị trấn) và ba là mỏ cát Á Châu (Đức Quang). Đó là chưa kể đến sông Phố, sông Ngàn Sâu, Ngàn Trươi có hàng chục mỏ cát khác hoạt động. Chỉ riêng quãng Xuân Hồng đã có 3 bãi cát lớn. Ngoài các mỏ cát được cấp giấy phép khai thác, tình trạng khai thác “lậu” bừa bãi thường xuyên diễn ra mà báo chí đã phản ánh. “Ngoài khai thác cát, ô nhiễm môi trường sông cũng là một nguyên nhân” khiến hến ít đi, anh Trọng chia sẻ.

Hến là loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ sống vùng nước ngọt, nước lợ. Hến sinh sản bằng cách thả ấu trùng đã nở bên trong vỏ vào các vùng nước quanh nơi sinh sống. Sinh ra từ rạch, lớn lên một tí ra sông, trưởng thành sống ở vùng cồn: cồn hến. Cát mịn, có phù sa là môi trường tốt nhất cho hến sinh sống.

Vì vậy, khai thác cát bừa bãi, ô nhiễm môi trường là ”kẻ thù” của hến.

Mong mỏi của người dân Bến Hến là làm sao các cấp, các ngành chức năng lập lại trật tự khai thác cát, giữ môi trường nước để không chỉ có nguồn sống cho hến mà cũng là nguồn sống vật chất, tinh thần cho muôn đời con cháu mai sau. Hãy bắt đầu, khi chưa quá muộn.

Lê Văn Vỵ