Thiên đường đá cảnh từ axít

Điều này được thực hiện chỉ với một lượng axít, dầu bóng, sơn màu…

 

Tuy nhiên, khi khách hàng mua về trưng bày chưa được bao lâu thì những khối đá này sẽ lộ nguyên hình dạng xấu xí ban đầu...

 

Những ngọn núi thu nhỏ nằm kề ngay bên đường quốc lộ thuộc phố Động, xã Liêm Cần, Thanh Liêm, Hà Nam. Ảnh: PV

 

Làm đẹp cho đá bằng axít

 

Nói đến phố đá, người ta sẽ nghĩ ngay đến phố Động thuộc xã Liêm Cần, huyện Thanh Liêm và một phần của phường Quang Trung thuộc thành phố Phủ Lý (Hà Nam).

Nơi đây còn được gọi bằng những cái tên mỹ miều như “Đệ nhất phố đá”, “Thiên đường đá cảnh”... Từ khoảng năm 1990 trở lại đây, khu vực này là nơi tập kết của rất nhiều cơ sở chế tác, kinh doanh đá cảnh, cây cảnh, gỗ lũa nghệ thuật... Bất kỳ ai có nhu cầu muốn tậu cho mình những khối đá cảnh với kích thước lớn bé cỡ nào đến đây cũng sẽ tìm thấy. Tuy nhiên, do mấy năm trở lại đây số lượng đặt hàng lớn, cần rút ngắn thời gian giao hàng mà không phải khối đá nào cũng được tự nhiên ban tạo những vẻ đẹp sẵn có, chính vì thế các chủ cơ sở chế tác đá đã “sáng tạo” ra những công nghệ chế tác đá bằng hóa chất.

Những khối đá tự nhiên sau khi được khai thác sẽ được các chủ hộ kinh doanh chở về, phân loại và đưa vào chế tác. Ở đây, thay vì dùng nước lã để tẩy sạch các loại đất, bùn bám trên mình đá như những năm về trước, một số hộ kinh doanh dùng axít để xịt trực tiếp lên mình đá. Loại axít này khi phun lên đá sẽ khiến đá xủi bọt, các lớp đất, bùn... sẽ trôi xuống.

 

Khối đá sau khi rửa bằng axit đã không còn màu sắc  ban đầu.

Một công nhân tên H. ở xưởng chế tác đá Kiều Hải Hưng cho biết, loại axít dùng để làm sạch đá này có giá chỉ 8.000 đồng/lít, rất dễ mua vì quanh khu vực có tới hàng chục đại lý chuyên cung cấp loại hóa chất này.

 

Theo nguyên tắc: Axít sẽ được pha loãng với nước lã rồi mới đổ vào bình để xịt lên đá nhưng rất nhiều xưởng ở đây đều để nguyên như thế xịt. Loại axít này khi xịt thường có mùi hắc và rất độc. Tuy nhiên, hầu hết các công nhân mỗi khi tiếp xúc với loại hóa chất độc hại này đều không có dụng cụ bảo vệ gì khác ngoài chiếc khẩu trang mỏng.

 

Một công nhân đang phun axit để tẩy đá. Ảnh: PV

“Không thể tính được một khối đá sẽ dùng bao nhiêu lít axít để làm sạch mà xịt cho đến lúc đá sạch mới thôi. Nếu không quá vội thì sau khi xịt, công nhân sẽ phải dùng nước lã xịt thêm một lần nữa để khi chạm vào đá axít không dính vào tay, không gây bỏng hoặc ngứa. Còn nếu vội quá thì chỉ cần đá sạch là người ta đeo găng tay vào chế tác luôn” – anh H. cho biết.

Công đoạn này chỉ mất khoảng 10 – 15 phút nhưng lại thải ra môi trường một lượng axit đáng kể. Chỉ tính riêng phố Động đã có gần 100 cơ sở chế tác đá cảnh, nhưng không có bất kỳ một phương tiện xử lí nước thải nào. Lượng axít này sau khi phun lên đá cứ thế chảy xuống mặt đất rồi ngấm trực tiếp vào lòng đất làm ô nhiễm trầm trọng các mạch nước ngầm. Bên cạnh đó, bầu không khí ở đây đậm đặc mùi axít, ảnh hưởng rất lớn đến người dân.

“Ngày nắng, mùi axít lại bay lên nồng nặc. Nhà nào có cháu nhỏ thì đóng cửa cả ngày, cố thủ trong nhà. Cứ cái đà này thì khoảng vài ba năm nữa nguồn nước ở đây không biết có dùng nổi không nữa” – một người dân lo ngại.

Bản thân một số hội viên tâm huyết trong Hội sinh vật cảnh Hà Nam và một số cơ sở chế tác đá cảnh có uy tín cũng đã nhiều lần phản đối cách chế tác đá theo công nghệ này. Tuy nhiên, vì những lợi nhuận trước mắt mà nhiều hộ kinh doanh đã xem như không thấy, không nghe.

 

Ông Nguyễn Cảnh Hưng - Chủ tịch hội sinh vật cảnh Hà Nam - chia sẻ: “Vừa rồi chúng tôi có khuyến cáo các thành viên trong Hội là không được lạm dụng các loại hóa chất trong việc chế tác đá vì nó rất ảnh hưởng đến môi trường. Tôi cũng đã đề xuất trong bản báo cáo cho một cuộc họp sắp tới đó là đề nghị các hội viên sản xuất phải đảm bảo môi trường trong sạch, tiến tới làng sinh thái, không có rửa đá bằng axít độc hại”.

Theo ông Đinh Hòa – Phó chủ tịch Hội sinh vật cảnh Hà Nam: Ngày xưa người ta chủ yếu chơi các loại đá tai mèo, nhặt bên các bờ sông, góc suối, đã được tạo dáng sẵn nên ít khi phải chế tác. Còn ngày nay, những loại đá đó không còn nhiều, người ta toàn chơi đá mồ côi (một dạng đá granit độc lập từng hòn, nằm sâu dưới lòng đất - PV) nên họ phải chế tác để tạo dáng, tạo màu cho đá.

Tuy nhiên, cũng vì nhu cầu chơi đá ngày càng nhiều mà một số hộ kinh doanh đã tìm đến các công nghệ hiện đại để chế tác đá. Ở phố Động và dọc quốc lộ 1A của phường Quang Trung, ngoài việc dùng axít để làm sạch đá thì việc đánh bóng đá cũng được một số cơ sở chế tác ở đây thay bằng những loại hóa chất độc hại khác.

“Trước đây, người dân làng nghề thường sử dụng các nguyên liệu thủ công để đánh bóng sản phẩm như sáp nung chảy. Tuy nhiên, phương pháp này mất khá nhiều thời gian, từ 1-2 tiếng với mỗi sản phẩm, có khi còn lâu hơn với những sản phẩm lớn và cầu kỳ. Chính vì thế nó đã được thay bằng axít đặc hoặc dầu bóng. Với các loại hóa chất này, người ta có thể rút ngắn được tới 50% thời gian chế tác. Cái lợi đó đã khiến nhiều hộ kinh doanh bỏ hết công nghệ chế tác đá theo kiểu truyền thống để đi theo công nghệ mới này” – ông H.A.T ở phố Động 1 cho hay.

Thậm chí, để tạo ra một màu sắc đặc trưng cho đá người ta còn có thể quét thêm những lớp dầu công nghiệp. Loại dầu này được pha chế theo một cách thức đặc biệt. Khi mới quét lên đá sẽ tạo cho đá có độ bóng và màu sắc đặc trưng rất đẹp. Nhưng chỉ sau một thời gian, qua mưa nắng đá lại “lộ nguyên hình” với màu sắc ban đầu. Không ít khách hàng vì không am hiểu nên khi mua nhầm loại đá này đã phải ngậm ngùi...

 

Ông Nguyễn Cảnh Hưng và ông Đinh Hòa - Lãnh đạo hội sinh vật cảnh Hà Nam trăn trở trước sự ảnh hưởng của công nghệ chế tác đá mới. Ảnh: PV

Cách chế tác đá duy nhất còn làm theo phương thức truyền thống ở “đệ nhất phố đá” đó chính là cách tạo rêu. Ông Đinh Hòa cho biết, để tạo màu rêu cho đá không có cách nào khác ngoài việc phải dùng tới nước cơm đặc và rêu thật. Cứ vào mùa mưa, người ta sẽ dùng nước cơm đặc cố định các loại rêu lên trên tảng đá sau đó trùm vải ướt lại để tạo độ ẩm. Hàng ngày nếu không có mưa thì phải dùng nước cơm loãng tưới lên để duy trì sự sống của rêu. Chỉ sau một tháng là tảng đá đã có màu xanh đặc trưng của rêu. Cách chế tác này không cầu kỳ nhưng lại mất khá nhiều thời gian. Và thường thì những người trong nghề, am hiểu mới thích chơi các loại đá này.

Ngoài các công nghệ chế tác chỉ có ở Hà Nam thì việc nhận chế tác đá theo kiểu dáng yêu cầu cũng được các cơ sở ở đây đáp ứng. Những khối đá được dính ghép, kết nối với nhau đơn giản bằng xi măng nhưng khi nhìn vào sẽ không ai có thể nhận ra được đó là tự nhiên hay nhân tạo. Những mối ghép thường được máy cà làm nhẵn vết và sau đó sơn một lớp màu đặc trưng. Tất nhiên, những khối đá kiểu này sẽ phải kèm theo khá nhiều tiền dịch vụ.

Với những công nghệ đặc biệt này, hơn 5 năm trở lại đây bộ mặt của phố Động (vốn là làng chuyên buôn bán đồng nát, ve chai – PV) và một số hộ dọc quốc lộ 1A của phương Quang Trung đã thay da đổi thịt. Nhiều gia đình đã phất lên trông thấy. Tuy nhiên, bản thân họ vì chạy đua với lợi nhuận đã bỏ qua những tác động xấu đến môi trường sống mà con cháu họ chứ không ai khác sẽ là thế hệ bị ảnh hưởng nặng nề.

 

Đổi đời nhờ đá Từ trước năm 1990, nghề đá cảnh đã bắt đầu xuất hiện ở xã Liêm Cần, huyện Thanh Liêm (tỉnh Hà Nam). Ban đầu chỉ có vài nhà tham gia, trước là để chơi, sau thành để bán. Dăm năm trở lại đây, nghề kinh doanh đá cảnh trở nên phát đạt đã thu hút rất nhiều hộ trong xã tham gia, trở thành cả một làng nghề sầm uất. Một chủ hộ kinh doanh đá cảnh ở đây phác thảo một số nét về nghề này: Chơi đá cảnh ít người chơi lẻ mà thường chơi theo bộ, có nhiều bộ như: Phụ-Tử; Mẫu-Tử; Tam Sơn; Ngũ Hành Sơn; Cửu Sơn... Hầu hết người chơi đá cảnh đều có quan niệm về phong thuỷ, về mệnh (mạng) của mình, từ đó tuỳ chọn bộ để chơi. Bộ nhỏ nhất ở đây có giá khoảng 3-5 triệu đồng, trung bình lên đến trên dưới 100 triệu đồng; cá biệt có những bộ khổng lồ, cao hơn cả nhà 2 tầng có giá bán từ 200 triệu đồng trở lên. Đắt thế nhưng có khá nhiều người mua. Những người kinh doanh trước hết phải đi tìm đá từ nhiều nguồn, sau đó thuê thợ tại chỗ xẻ nhỏ rồi vận chuyển bằng ôtô về xưởng của mình. Tại đây, bằng con mắt nghề nghiệp họ ghép các thế cho đẹp, phần lớn để tự nhiên, song cũng nhiều bộ đá cảnh cần sự can thiệp: rửa, khoan, đục kỹ thuật, tạo dáng, tạo màu... Đá cảnh được phân thành 2 loại: đá lũa và đá hộp; ngoài ra còn căn cứ vào vân đá mà phân thành nhiều loại: da beo, da hổ... Chưa hết, người bán còn chọn nhiều loại cây chuyên sống trên đá được ưa chuộng để trồng lên cho tự nhiên như cây củ tiền hay cây hoa đá. Sau tất cả những công đoạn đó, đá cảnh được chuyển đến tay người chơi, bao gồm cả công vận chuyển và xây bể chứa. Điều đáng tiếc là các hộ kinh doanh đá cảnh ở huyện Thanh Liêm lại bày bán đá một cách rất nguy hiểm. Rất nhiều bộ đá cảnh to khổng lồ được họ bày bán sát mép quốc lộ 21 dẫn từ Phủ Lý về Nam Định, nơi mỗi ngày có hàng nghìn lượt xe cộ qua lại với tốc độ cao. Chưa hết, ngay phía đối diện, nhiều hộ bày đá cảnh ngay trong phạm vi an toàn của hành lang tuyến đường sắt Thống Nhất, nơi các chuyến tàu Bắc-Nam ngược xuôi. Những bộ đá cảnh đẹp đẽ vì thế vô tình trở thành chướng ngại vật vô cùng nguy hiểm cho cả giao thông đường bộ lẫn đường sắt.     Đào đá.          T.L