TP.HCM: Báo động mức sinh thấp nhất nước, già hóa dân số tăng

Mức sinh thấp nghiêm trọng, già hóa dân số đứng thứ hai cả nước

Trao đổi với Báo Gia đình và Xã hội, ông Phạm Chánh Trung - Phó Chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ TP.HCM cho biết, hiện nay tổng tỉ suất sinh của TP.HCM là 1,39 con, đang ở mức rất thấp so với mức sinh thay thế trên toàn quốc là 2,09 con.

Số liệu từ năm 2000 đến năm 2019 cho thấy, tổng tỷ suất sinh của thành phố liên tục giảm. Nếu như năm 2000 là 1,76 con thì đến năm 2018 giảm xuống là 1,33 con. Bên cạnh đó, Thành phố đang bước sang giai đoạn già hóa dân số. Theo đó, chỉ số già hóa dân số (dân số tuổi từ 60 trở lên so với dân số dưới 15 tuổi) của thành phố là 49,4%, cao hơn so với cả nước là 48,8%. Trong khi đó hệ thống chăm sóc sức khỏe chưa bắt kịp với tốc độ già hóa dân số.

Theo ông Phạm Chánh Trung, TP.HCM hiện là tỉnh có mức sinh thấp nhất cả nước trong nhóm 21 tỉnh có mức sinh thấp. Căn cứ theo các mô hình nhân khẩu học, mức sinh thấp sẽ tác động mạnh đến cơ cấu dân số thành phố trong tương lai, tỉ lệ người trẻ và người trong độ tuổi lao động ngày càng giảm, trong khi tỉ lệ người cao tuổi ngày càng tăng, điều này càng làm gia tăng tốc độ già hóa dân số tại TP.HCM và có thể dẫn đến nhiều hệ lụy.

"Mức sinh thấp đưa đến nhiều thách thức cho sự phát triển của Thành phố. Đầu tiên, thành phố Hồ Chí Minh cần phải tìm kiếm một lực lượng dân số bù vào lượng dân số thiếu hụt để thực hiện tái sản xuất dân số, đảm bảo sự phát triển mọi mặt về đời sống kinh tế - xã hội. Tương lai TP.HCM sẽ đối diện về vấn đề giải quyết bài toán thiếu hụt dân số rất nghiêm trọng" - ông Trung cho hay.

Ông Phạm Chánh Trung - Phó chi cục trưởng Chi cục Dân số - kế hoạch hóa gia đình TP.HCM. Ảnh: Kim Vân

Cũng theo ông Trung, ngoài vấn đề mức sinh thấp, ngành dân số TP.HCM còn bị tác động hết sức sâu sắc bởi vấn đề già hóa dân số. Theo đó, tuổi thọ trung bình của người dân TP.HCM là 76,6 tuổi, cao hơn so với tuổi thọ trung bình cả nước là 73,6 tuổi. Hiện tại, tại TP.HCM có 841.000 người cao tuổi, số người cao tuổi xếp thứ hai trong cả nước. Với số liệu tỷ lệ người trên 60 tuổi của TP.HCM chiếm tỷ lệ 9,35%, cao hơn cả nước rất là nhiều (10% là già hóa dân số). Tuy nhiên, trên thực tế là tuổi thọ khỏe mạnh của dân số thành phố Hồ Chí Minh cũng như Việt Nam thấp hơn so với tuổi thọ trung bình.. Già hóa dân số tại thành phố lại chịu sự tác động sâu sắc của mức sinh thấp, mức chết thấp và tuổi thọ trung bình tăng cao.

Trước đó, lý giải về nguyên nhân khiến mức sinh ở TP.HCM thấp, Bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân cho hay, "tỷ lệ sinh thấp là do họ làm việc quá nhiều chứ không phải lười đâu. Phụ nữ cần thời giờ để chăm sóc gia đình, về sớm đi chợ, nấu cơm, chăm con. Nếu mà làm quá nhiều như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan thì có tiền cũng không đẻ được".

Dẫn chứng việc phụ nữ ở TP.HCM làm việc quá nhiều, Bí thư Nguyễn Thiện Nhân đưa ra những con số so sánh: "Cả nước một lao động chỉ làm 1 tuần 44 tiếng, trong khi ở TP.HCM mỗi tuần lại làm 54 giờ/tuần, hơn cả nước 10 tiếng". Theo ông Nhân, năng suất lao động của TP.HCM gấp 3 lần cả nước, người lao động làm việc làm lên tới 6,5 ngày/tuần thì không còn thời giờ lo cho gia đình nữa.

Thực tế cho thấy ở TP.HCM, bên cạnh lý do phụ nữ sinh con ít vì phải làm nhiều thì việc sinh ra một đứa trẻ, rồi nuôi dạy chúng đòi hỏi rất nhiều chi phí như: ăn uống, học hành, thuốc men, vui chơi giải trí... khiến cho nhiều người ngại sinh con.

Bên cạnh đó, tốc độ đô thị hóa tăng nhanh, phát triển kinh tế cũng dẫn đến áp lực cho những người trẻ trong tìm kiếm việc làm, nhà ở, chi phí sinh hoạt... khiến họ có xu hướng kết hôn muộn, sinh con muộn và hạn chế sinh

Nhiều chính sách khuyến sinh và chăm sóc người cao tuổi

Trước thực trạng vấn đề mức sinh rất thấp của thành phố và để cụ thể hóa việc tổ chức triển khai thực hiện Quyết định số 588/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt "Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030", Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa Gia đình TP.HCM đã chủ động tham mưu trình Sở Y tế trình Ủy ban nhân dân thành phố dự thảo Chương trình điều chỉnh mức sinh đến năm 2030 tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Theo ông Phạm Chánh Trung, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa Gia đình TP.HCM đã đề xuất miễn, giảm toàn bộ viện phí sinh con lần thứ hai đối với các trường hợp có hộ khẩu TP.HCM đồng thời ưu tiên hỗ trợ vay mua nhà ở xã hội, thuê nhà đối với các cặp vợ chồng đã sinh đủ hai con có hộ khẩu TP.HCM.

Ngoài ra, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa Gia đình cũng đề xuất miễn, giảm chi phí học cho trẻ dưới 10 tuổi (ngoài hỗ trợ về định mức học phí của thành phố, đề xuất bổ sung phần chi phí bán trú, ăn trưa cho học sinh), triển khai chương trình sữa học đường...

Tuy nhiên, TP.HCM chỉ khuyến khích sinh đủ hai con chứ không khuyến khích sinh con thứ 3.

Chi cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình TP.HCM đề xuất kiến mở rộng ưu đãi cho các gia đình sinh đủ hai con có hộ khẩu ở TP.HCM.

"Hiện nay tổng tỉ suất sinh của TP.HCM chỉ là 1,39 con, đang ở mức rất thấp so với mức sinh thay thế trên toàn quốc là 2,09 con. Nó dẫn đến rất nhiều hệ lụy. Sở Y tế Thành phố đang tập hợp các ý kiến của Sở, ngành để trình cho UBND Thành phố cũng như Tổng cục Dân số để đề xuất một số giải pháp làm sao giải quyết được mức sinh thấp của thành phố" - ông Nguyễn Hữu Hưng - Phó Giám đốc Sở Y tế TP.HCM cho biết.

Thực tế cho thấy, hiện tại mức sinh ở TP.HCM chỉ còn 1,39 con và có khả năng tiếp tục giảm khi mức sinh thay thế là 2,1 con. Mức sinh thấp kéo dài sẽ để lại nhiều hệ lụy như già hóa dân số nhanh, thiếu hụt nguồn lao động, ảnh hưởng đến an sinh xã hội.

Lãnh đạo TP.HCM cho rằng, để thành phố tiếp tục giữ vững nhịp độ phát triển kinh tế, mức độ tăng trưởng dân số phải tăng tương xứng để tạo ra nguồn lao động, do đó cần phải tăng tỷ suất sinh là 1,6 con vào năm 2030.

Riêng về công tác chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, theo Chi cục DS-KHHGĐ TP.HCM, đơn vị này đặc biệt chú trọng. Hiện nay có 826.903 người cao tuổi được cấp thẻ bảo hiểm y tế. Và đa số người cao tuổi thuộc diện hưởng lương hưu, chính sách người có công, chính sách bảo trợ xã hội, người cao tuổi thuộc hộ nghèo... đều được cấp thẻ bảo hiểm y tế và hỗ trợ khám chữa bệnh miễn phí tại các cơ sở khám chữa bệnh của nhà nước. Các bệnh viện cấp thành phố đã chú trọng đầu tư trang thiết bị, đào tạo nhân sự để thành lập khoa Lão khoa. Tất cả các đơn vị đều tổ chức khu vực tiếp nhận, khám và điều trị ưu tiên cho người cao tuổi từ 80 tuổi trở lên theo luật quy định. Các nội dung truyền thông về già hóa dân số được thực hiện thường xuyên thông qua đội ngũ cộng tác viên DS-KHHGĐ, các chuyên đề liên quan đến người cao tuổi trên các phương tiện thông tin đại chúng...

Cùng đó, các quận, huyện ở TP.HCM đã chủ động triển khai tổ chức các hoạt động phối hợp, về văn hóa - văn nghệ, thể dục - thể thao, chăm sóc sức khỏe định kỳ, thăm và tặng quà cho người cao tuổi có hoàn cảnh khó khăn, kịp thời thực hiện các chính sách bảo trợ đối người cao tuổi theo đúng quy định, cấp thẻ bảo hiểm y tế cho người cao tuổi,…. Thông qua các hoạt động này giúp cho người cao tuổi ngày càng sống vui, sống khỏe.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc tiếp cận đầy đủ các dịch vụ tư vấn và chăm sóc sức khỏe của người cao tuổi ở TP.HCM còn bị giới hạn, hệ thống chăm sóc sức khỏe chưa bắt kịp với tốc độ già hóa dân số ngày càng tăng của thành phố. Nhìn chung các hoạt động chăm sóc sức khỏe người cao tuổi còn phân tán, riêng lẻ, chưa mang tính hệ thống và thiếu sự lồng ghép với các chương trình khác liên quan đến người cao tuổi. Cụ thể là việc thiếu các dịch vụ chăm sóc tại nhà cho người cao tuổi, nguồn nhân lực cho chăm sóc sức khỏe người cao tuổi còn chưa được quan tâm phát triển. Cùng đó là chất lượng chăm sóc người cao tuổi còn chưa cao, thiếu nguồn kinh phí tổ chức các hoạt động chăm sóc sức khỏe người cao tuổi già yếu neo đơn tại cộng đồng...

Kim Vân