eMagazine

Vào sáng sớm ở Trung tâm Bảo trợ xã hội 1 (Hà Nội), khi tiết trời ngày đông còn se lạnh, bé N.T.X với khuôn mặt hồng hào, da trắng, đôi mắt sáng đã ríu rít chạy quanh sân. Ít ai biết được lúc con mới đến trung tâm, cơ thể chỉ còn da bọc xương và đầy vết lở loét do nhiễm trùng cơ hội. Bố mẹ mất sớm, ông ngoại nghiện ma túy khiến cuộc sống của con khốn khó, lay lắt trong bệnh tật và thiếu thốn tình cảm. May mắn thay, khi được đưa vào trung tâm, các "mẹ" và cán bộ y tế thay nhau chăm sóc, bé đã tìm thấy được ánh sáng hy vọng mới nơi đây.

"Ngày đó con yếu lắm, liên tục sốt cao, sụt cân vì không chịu ăn. Có lúc tưởng con không qua khỏi, nhưng từng chút một, chúng tôi kiên trì tắm rửa, cho con uống thuốc và làm tâm lý. Con đã tiến triển hơn. Giờ con khỏe mạnh, da hồng hào, rất ngoan và biết phụ giúp chăm các em nhỏ hơn nữa", y sĩ đa khoa Hồ Thị Thu Chín mỉm cười khi nói về sự đổi thay của bé N.T.X.

Hoàn cảnh của bé X chỉ là một trong rất nhiều trường hợp đã được "hồi sinh" nhờ bàn tay chăm sóc của những cán bộ y tế nơi đây. Trong đó, người gắn bó với con lâu và biết về con nhiều nhất là chị Hồ Thị Thu Chín.

Tốt nghiệp Học viện Quân y, chị Hồ Thị Thu Chín vào công tác tại Trung tâm từ tháng 1/2002. Khi ấy, nơi đây còn là Trung tâm cai nghiện, đồng thời tiếp nhận cả những trẻ bị bỏ rơi, trong đó có không ít trẻ nhiễm HIV. "Lúc đầu tôi chỉ thử việc ở đây 5 tháng rồi định xin vào cơ sở điều trị khác làm việc. Nhưng rồi, thấy thương các con quá mà không nỡ rời đi. Và cứ thế, hơn 20 năm trôi qua, tôi đã gắn bó với mái ấm này cùng các con" - chị Chín nhớ lại.

Chị Chín kể, những đứa trẻ được đưa vào trung tâm phần đa đều là trẻ mồ côi. Ngày ấy, có những đứa trẻ bị bỏ lại ngay cổng trung tâm, có đứa chỉ một ngày tuổi, có đứa được tiếp nhận từ các bệnh viện về vẫn còn nguyên dây rốn. 

Các chị thay nhau chăm sóc, điều trị. Khi chưa có thuốc ARV, việc điều trị cho những đứa trẻ này thật sự gian nan. Các con bị nhiễm trùng cơ hội, lở loét nhiều, để tắm rửa, giảm đau chỉ biết dùng lá thuốc Đông y. Trong khi đó, cán bộ y tế chỉ có hai người nên khi các con trở nặng là phải thay phiên nhau đưa đi viện, chăm sóc ngày đêm.

"Có những con bị nặng phải nằm viện cả tháng trời. Nhiều lúc tôi phải trực 2 – 3 ngày liên tục, rồi lại quay về trung tâm với những đứa khác. Sau này khi đã có thuốc điều trị kháng virus (ARV), các con điều trị ổn định hơn. Tới giờ cũng hơn 20 năm, phần đa các con đều lớn và vẫn khỏe mạnh", chị Chín chia sẻ.

Đặc thù của cán bộ y tế tại trung tâm cũng rất khác. Chị bảo: "Ở đây không có chuyên khoa nào cả, Sản – Nhi – Nội – Ngoại đều phải làm. Mọi người phải 'đa di năng' vừa là điều dưỡng, vừa là mẹ. Tắm rửa, chăm sóc, điều trị cho các con, thậm chí có khi còn tự tay cắt rốn…".

Một ngày làm việc của những cán bộ y tế cũng vì vậy mà bắt đầu từ rất sớm. Hằng ngày, công việc của chị Chín là điều trị, chăm sóc và theo dõi sức khỏe cho toàn bộ bệnh nhân ở trung tâm: kiểm tra sức khỏe ban đầu cho đối tượng mới tiếp nhận, theo dõi định kỳ, xử lý các bệnh lý thông thường tới các tình huống cấp cứu bất ngờ xảy ra.

Đều đặn mỗi ngày, những đứa trẻ ở đây cần được uống thuốc ARV hai lần. Buổi sáng 6h30, buổi tối 18h30 là giờ uống thuốc cố định. Ngày nắng hay ngày mưa, chị Chín đều tới từng phòng để nhắc các con uống thuốc đúng giờ. Có những đứa nhỏ, chị phải bón từng thìa thuốc. Đứa lớn hơn thì dạy chúng tự uống và ghi nhớ giờ giấc uống thuốc của các con cẩn thận để tránh không bị bỏ thuốc ngày nào.

Mỗi năm hai lần, chị Chín cùng cán bộ y tế sẽ thực hiện lấy máu cho các con. Ngoài xét nghiệm men gan, mỡ máu, điều quan trọng là xét nghiệm tải lượng virus, CD4 xem việc đáp ứng thuốc của các con ra sao.

"Nhiều lúc phải lấy hàng trăm mẫu trong một ngày, tay rớm máu, quần áo vương vết thuốc, nhưng tôi không sợ. Tôi hiểu rõ nguy cơ và hiểu rằng, chỉ có theo dõi sát sao mới giúp các con sống khỏe được", chị Chín nói. Điều hạnh phúc với chị là các con ở đây đều ngoan, rất nghe lời các bác, các mẹ ở Trung tâm. Và hiện các con sức khỏe đều ổn định, có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế - tức là gần như không còn khả năng lây truyền HIV và bảo vệ hệ miễn dịch cho người bệnh.

Hằng tháng, chị cùng các cán bộ ở Trung tâm thay nhau đến các bệnh viện như Bệnh viện Nhi Trung ương, Ba Vì, Sơn Tây, Trung tâm Y tế quận Nam Từ Liêm… để liên hệ, lấy thuốc về chia liều cho từng trẻ. Những viên thuốc được các chị cẩn thận chia từng gói, theo từng ngày cho các con.

Ngoài việc rèn cho trẻ những thói quen tuân thủ uống thuốc, các chị còn dạy trẻ các quy tắc thường ngày để nâng cao sức đề kháng cho cơ thể. Những bài tập thể dục vận động, lưu ý trong cách sinh hoạt như không uống nước đá, luôn súc miệng bằng nước muối buổi sáng và tối để tránh bị viêm họng… cẩn thận chỉ dặn các con. Bởi theo chị, những trẻ bị nhiễm HIV sức đề kháng giảm, điều trị khó khăn, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và có thể tử vong vì những bệnh này. Nhiều khi một trẻ đổ bệnh là một loạt các con đổ bệnh theo.

Dù công việc vất vả là vậy, nhưng những cán bộ y tế như chị Chín vẫn cần mẫn 'gieo hạt' yêu thương trên mảnh đất đặc biệt của những đứa trẻ mang trong mình căn bệnh thế kỷ. Đôi khi chỉ cần thấy con đỡ sốt, có thể cười là mọi mệt nhọc đều tan biến. 

Theo chị Chín, khó khăn lớn nhất trong công việc không phải đến từ sự vất vả mà là sự kỳ thị từ xã hội. Đôi khi, ngay cả từ những người trong ngành cũng chưa thực sự thấu hiểu công việc của chị. Đã có lần, họ phải nghe những lời nói, nhận những ánh mắt thiếu thiện cảm, xa lánh và rồi những cán bộ y tế như chị chỉ biết tự chia sẻ với nhau, động viên nhau vượt qua.

Trong quá trình làm việc, bản thân chị Chín cũng đối mặt với nhiều rủi ro lây nhiễm như khi lấy hàng trăm mẫu máu cùng lúc. Tuy nhiên, chị khẳng định rằng điều đó không làm chị nản lòng, bởi chị hiểu rõ nguy cơ và luôn tuân thủ nghiêm ngặt biện pháp phòng ngừa. "HIV không lây nhiễm từ việc ăn chung, ngủ chung như nhiều người vẫn nghĩ… Nhiều hôm phải ở lại trực đêm muộn, tôi vẫn thường gọi vài đứa vào ngủ chung, vừa trò chuyện vừa nghe chúng tâm sự" – chị Chín chia sẻ.

Có những ngày cao điểm, chị Chín trực 2 – 3 ngày liên tiếp, về nhà chỉ kịp gặp con trai đang ngủ. Hiếm khi mọi người thấy chị than mệt dù nhà xa cơ quan. Trong suốt câu chuyện chị kể với chúng tôi, chị bảo, điều may mắn với chị là có gia đình luôn ủng hộ, động viên. Chồng chị cũng công tác trong môi trường đặc thù – quản lý tại trung tâm cai nghiện nên rất thấu hiểu, cảm thông với công việc của vợ.

Các con của chị cũng hiểu và yêu quý các anh chị em đang sống ở trung tâm. Nhờ vậy, chị có thêm động lực và tâm huyết, coi những đứa trẻ "không cùng huyết thống" này như con ruột của mình để nâng niu, chăm sóc. 

20 năm gắn bó với mái ấm của những đứa trẻ có H, chị Chín đã chứng kiến nhiều đứa trẻ từ sơ sinh nay đã trưởng thành, rời trung tâm và ra tự lập giữa đời thường. Có những em ra ngoài lập gia đình, đi làm, rồi quay về thăm "bác Chín". "Có những đứa quay lại ríu rít kể chuyện. Chúng nhớ giờ uống thuốc, nhớ những lời tôi dặn. Chỉ vậy thôi mà tôi cũng thấy hạnh phúc" – chị cười, ánh mắt hiện rõ niềm vui.

Hiện tại, Trung tâm Bảo trợ xã hội 1 (Hà Nội) có 44 trường hợp đang được điều trị HIV, tất cả đều ổn định sức khỏe, tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế. Với chị, niềm vui giản đơn chỉ là nhìn thấy các con khỏe mạnh, lớn lên từng ngày và biết yêu thương nhau như một gia đình.

Trước khi chia tay, chị Chín kể về bé C.P.A– đứa trẻ từng bị bỏ rơi ngoài cổng Trung tâm, toàn thân lở loét, nhiễm trùng cơ hội nặng. "Chúng tôi tắm rửa cho con bằng nước lá, chăm từng vết thương. Có những đêm tưởng con không qua khỏi. Nhưng rồi con sống, lớn lên khỏe mạnh và rời trung tâm khi tròn 18 tuổi để đi làm việc. Hôm về thăm, con ôm tôi khóc nói nếu không có các bác, các mẹ chắc con cũng không còn sống đến giờ" – chị Chín xúc động kể.

Xem Trung tâm là nhà, những đứa trẻ mang trong mình căn bệnh thế kỷ dưới mái ấm là người thân, chị Chín nghẹn ngào nói: "Chúng tôi không sinh ra các con, nhưng thương các con như máu thịt. Tôi chỉ mong được ở đây, gắn bó công việc này đến khi nghỉ hưu hoặc tới khi nào các con không cần mình nữa".

Theo lãnh đạo của Trung tâm, chị Chín là cán bộ tận tâm, nhiệt huyết trong công việc. Xuất phát từ tình thương với các con đã gắn bó với trung tâm từ những ngay đầu. 

Suốt cả thời gian dài tận tâm với công việc, phần thường lớn nhất mà chị nhận được là niềm tin, sự kính trọng của những người bệnh. Chị bảo, niềm hạnh phúc có được khi khoác trên mình màu áo trắng tinh khôi là người bệnh luôn được khỏe mạnh. Nhận thức của cộng đồng với người bị HIV/AIDS sẽ khác đi khi đã biết rõ nguồn lây. Người bị HIV sẽ không còn bị kỳ thị, được công khai danh tính, được học tập và cống hiến như những người bình thường khác. Đây cũng là niềm tự hào, niềm hạnh phúc mà đến hiện tại chị vẫn luôn mang theo.

Khi định kiến xã hội vẫn còn, cuộc chiến với căn bệnh thế kỷ này vẫn còn dài. Nhưng sự chân thành và trái tim giàu tình cảm của những người mẹ áo blouse trắng ngày ngày tận tụy như chị Chín, những mảnh đời bất hạnh sẽ được 'hồi sinh' và họ tự tin hơn trong cuộc sống, hòa nhập với cộng đồng dễ dàng hơn.

HIV/AIDS ở Việt Nam hiện nay: Số ca nhiễm, xu hướng lây truyền và giải pháp đến năm 2030

GĐXH - Theo Bộ Y tế, đến hết năm 2024, Việt Nam ghi nhận hơn 267.000 người sống chung với HIV và gần 2.000 ca tử vong. Xu hướng lây truyền chuyển mạnh sang đường tình dục, tập trung tại khu vực phía Nam. Việt Nam đang triển khai chiến lược quốc gia nhằm chấm dứt dịch HIV/AIDS vào năm 2030.

Bài và ảnh: Phương Thuận - Thu Hà