Hà Nội
23°C / 22-25°C

Bất ngờ vì biết Tết Đoan Ngọ có những phong tục độc đáo, may mắn này

Thứ bảy, 19:00 08/06/2024 |

GĐXH – Tết Đoan Ngọ được coi là Tết quan trọng từ xưa, cả trong cung đình và dân gian. Tùy vùng miền mà lễ nghi, phong tục có khác.

Tết Đoan Ngọ xưa

Tết Đoan Ngọ (còn gọi là Tết Đoan Dương) là một ngày Tết của Việt Nam và một số nước Đông Á như Triều Tiên, Nhật Bản, Trung Quốc... diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hằng năm.

Theo PGS.TS Trần Đức Cường (Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam), dịp này trong cung đình, ngoài dân gian có những lễ nghi, phong tục khác nhau - nhưng đều chung ý nghĩa là dịp con cháu tìm về cội nguồn, nhớ ơn công đức tổ tông và những người có công sinh công dưỡng với mình. Ca dao xưa có câu:

"Tháng Tư đong đậu nấu chè

Ăn Tết Đoan Ngọ trở về tháng Năm".

Theo đó từ "Đoan" nghĩa là mở đầu, "Ngọ" là thời gian từ 11 - 13 giờ ngày 5/5 âm lịch) - người dân ăn Tết Đoan Ngọ vào buổi trưa.

Bất ngờ vì biết Tết Đoan Ngọ có những phong tục độc đáo, may mắn này- Ảnh 1.

Tái hiện Tết Đoan Ngọ dâng lễ ở Hoàng thành Thăng Long 2024. Ảnh internet.

Tết Đoan Ngọ ở nước ta thời tiết nắng nóng nhất trong năm – là điều kiện tốt cho các loài sâu bọ, vi trùng, dịch bệnh phát triển làm hại mùa màng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Từ xưa người dân đã biết chống nắng nóng, phòng dịch bệnh thông qua món ăn, thức uống, đồ dùng - do đó còn gọi Tết Đoan Ngọ là Tết "giết sâu bọ" – phong tục này đã đi vào kho tàng văn học Việt Nam.

Tết Đoan Ngọ có những nghi lễ độc đáo như dâng cúng sản vật mùa hạ lên Tổ tiên, ăn uống để "diệt sâu bọ" trong cơ thể. Trong cung đình thì nhà vua sẽ thực hiện một số nghi lễ trang trọng như cúng tế các tiên đế, báo hiếu bậc sinh thành, ban yến tiệc đãi quần thần.

Ngoài dân gian thì sửa mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ có đầy đủ hoa quả, cơm rượu nếp, rượu hùng hoàng… bày lên ban thờ từ sáng sớm. Sau khi cúng bái xong thì hạ lễ cho người thân thụ lộc, ai cũng ăn chút hoa quả, bánh tro, cơm rượu nếp, uống rượu hùng hoàng, xương bồ để "giết sâu bọ" trong cơ thể.

Bất ngờ vì biết Tết Đoan Ngọ có những phong tục độc đáo, may mắn này- Ảnh 2.

Mâm lễ cúng Tết Đoan Ngọ có đầy đủ hoa quả, cơm rượu nếp, rượu hùng hoàng… bày lên ban thờ từ sáng sớm. Ảnh internet.

Tết Đoan Ngọ và lễ ban quạt độc đáo, may mắn trong cung đình xưa

Dưới thời Lê Trung Hưng, Tết Đoan Ngọ nhà vua, hoàng tộc tiến hành lễ tế tự ở nhà Thái miếu. Hoàn tất thì xa giá lên điện Cần Chánh thiết triều. Nhà vua uy nghi ngự trên ngai rồng, bề tôi các quan văn võ từ bậc tam phẩm trở lên đều được tham dự.

Theo thông lệ, Tết Đoan Ngọ nhà vua ban thưởng bề tôi với nghi lễ ban quạt - thể hiện quyền uy của bậc thiên tử, chăm lo đến thần dân - với ý nghĩa nhân văn, may mắn là ban "Phúc lành, Sức khỏe, Bình an"… cho quần thần từ hoàng thân, văn võ bá quan tới binh lính… Vua sẽ làm thơ đề lên quạt, ca ngợi cuộc sống thanh bình của muôn dân, đồng thời khuyên răn triều thần làm những điều tốt đẹp cho xã hội, cho trăm họ…

Bất ngờ vì biết Tết Đoan Ngọ có những phong tục độc đáo, may mắn này- Ảnh 3.

Quạt ban thưởng trong Tết Đoan Ngọ xưa. Ảnh internet.

Nhà sử học Lê Văn Lan từng dẫn chứng trong sử sách để khẳng định: Trong cung đình, dưới thời Lê, vua và triều đình long trọng tổ chức nghi lễ cúng tế tổ tiên, lễ thường triều và ban yến, ban quạt cho các quan thể hiện quyền uy của bậc thiên tử và mang giá trị nhân văn sâu sắc. Các nghi thức tế lễ được tổ chức ở Thái Miếu và điện Chí Kính.

Triều đình giao cho bộ Hộ cấp phát tiền công để chuẩn bị quạt ban trong ngày Tết Đoan Ngọ - và làng Đào Xá (thuộc tổng Ngọc Cục, huyện Đường An, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương xưa, nay là làng Đào Quạt, xã Bãi Sậy, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên) được giao trọng trách làm quạt tiến vua ban thưởng.

Quạt làm xong được tiến vào Văn Miếu, Vũ Miếu. Đức vua theo danh sách mà ban thưởng cho Hoàng thân, Vương thân, văn võ bá quan, binh doanh các cơ, đội… Trong Điển chế của triều đình có quy định rõ thứ bậc dùng các loại quạt của vương tôn quý tộc, quan lại và thường dân. Tùy địa vị, cấp bậc mà được ban số lượng quạt khác nhau.

Chiếc quạt xưa gắn bó với đời sống, có đủ loại từ quạt lông, quạt lá cọ, quạt nan… phổ biến là quạt giấy dó xương nan tre. Chiếc quạt được dùng trong nghi lễ, là vật phẩm để triều đình bang giao với nước ngoài. Từ xướng họa thi phú đến diễn xướng nghệ thuật… luôn có chiếc quạt. Vì vậy, chiếc quạt xưa từ bậc vương tôn quý tộc đến người bình dân đều mang theo mình. Nhà vua ban quạt cho bách quan văn võ – là điển lệ ghi trong chính sử. Lễ nghi ban quạt vua tôi cùng vui mừng, đón "Tết lành giữa năm".

Bất ngờ vì biết Tết Đoan Ngọ có những phong tục độc đáo, may mắn này- Ảnh 4.

Tái hiện một phần nghi thức thưởng trà Tết Đoan Ngọ xưa. Ảnh internet.

Tục hái thảo dược Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ còn có tục uống trà giải nhiệt phòng chữa bệnh. Theo đó các loài thảo mộc từ rễ, thân, lá, hoa, quả… đã được người xưa dùng làm trà uống tiêu độc, thanh nhiệt, phòng bệnh và được coi như phương thức bí truyền phòng chữa bệnh thông thường và phòng chống dịch bệnh.

Thưởng trà đã trở thành một thú vui tao nhã, được nâng tầm thành nghệ thuật thưởng trà công phu, tinh tế, đậm đà bản sắc dân tộc. Vua Trần từng dựng "điện trà" để thưởng trà. Các vua triều Nguyễn dùng trà làm vật phẩm ban tặng bề tôi vào ngày thiết triều mừng Tết Đoan Ngọ.

Bất ngờ vì biết Tết Đoan Ngọ có những phong tục độc đáo, may mắn này- Ảnh 5.

Hình ảnh Tết Đoan Ngọ xưa. Ảnh internet.

Đặc biệt người xưa tin rằng thảo dược thu hái vào giờ Ngọ ngày Đoan Ngọ là ngày tốt nhất trong năm, hương sắc kết tinh cao nhất, cây cối có đầy đủ chất lượng nhất, thu hái tăng dược tính cao nhất. Người ta thu hái các loại thảo dược bào chế, cất giữ để dùng cả năm. Các phong tục là những kinh nghiệm dân gian có nguồn gốc nông nghiệp và thời tiết.

Từ những phong tục, tri thức dân gian quý báu bổ ích đã lưu truyền, vận dụng tới ngày nay để bảo vệ sức khỏe, phòng chống dịch bệnh và đã đi vào kho tàng văn học Việt Nam. Tết Đoan Ngọ được coi là tết quan trọng cả trong cung đình và dân gian. Tùy vùng miền mà lễ nghi, phong tục có khác, nhưng là dịp con cháu tìm về cội nguồn, nhớ ơn công đức tổ tiên, cầu sức khỏe, bình an, cầu mùa màng bội thu.

Vừa qua tại Khu di tích Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội) đã tái hiện "Tết Đoan Ngọ Thăng Long xưa" 2024. Đặc sắc nhất là lễ thiết triều, tiến phẩm dâng hương lên các vị tiên đế, nghi lễ ban quạt (tái hiện dưới triều Lê Trung Hưng), nghệ thuật thưởng trà trình diễn, giao lưu.

Các nghệ nhân làm quạt đã hướng dẫn trẻ em tự tay dán quạt, làm quạt bằng giấy dó truyền thống. Có trưng bày chiếc quạt mang tính chất cung đình kích thước 2,4m đề bài thơ của vua Lê Hiến Tông viết trên quạt năm 1503; trưng bày một số quạt dành cho vua, hoàng hậu và các quan phỏng dựng.

Ngoài ra còn có các phong tục độc đáo như tục đeo chỉ ngũ sắc, đeo túi thơm có đựng hạt mùi, bột hùng hoàng để xua đuổi côn trùng… Còn có tục dùng lá nhuộm móng tay, móng chân, mặc áo dấu, bôi rượu hùng hoàng cho trẻ con. Tục treo con giáp tết từ ngải cứu, khảo cây...

Trong lịch sử, từ thế kỷ XIII, Thái y viện nhà Trần đã sử dụng các loại thảo mộc để chữa bệnh cho vua quan và quân đội. Dưới thời Lê, các tỉnh thành lập Tế sinh đường khán chẩn để khám bệnh, trông coi, cấp phát thuốc. Vào năm 1467, trong nước xảy ra dịch bệnh, vua Lê Thánh Tông ra chỉ dụ: "Từ nay trở đi phủ nào có bệnh dịch cho phép các quan lại địa phương dùng tiền thuế để mua thuốc phát cho dân".

Ngày Tết Đoan Ngọ ăn gì? Những món ăn không thể thiếu trong dịp Tết Đoan NgọNgày Tết Đoan Ngọ ăn gì? Những món ăn không thể thiếu trong dịp Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày lễ quan trọng trong văn hoá của người Việt. Trong ngày này người Việt sẽ ăn các món ăn truyền thống như cơm rượu, mận, vải,...

Ngọc Hà
Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Bí quyết dễ làm và hiệu quả, thực hiện trong ngày Rằm để nhà bạn luôn có năng lượng sạch, không khí trong lành

Bí quyết dễ làm và hiệu quả, thực hiện trong ngày Rằm để nhà bạn luôn có năng lượng sạch, không khí trong lành

- 3 giờ trước

GĐXH – Trong những ngôi nhà không chỉ cần sạch sẽ về mặt vật lý, mà còn phải trong lành về mặt năng lượng. Ngày Rằm hãy thực hiện bí quyết đơn giản nhưng hiệu quả sau để ngôi nhà luôn có năng lượng tốt, không gian sống trong lành, thanh sạch cho người thân.

Đặt hoa ti gôn trong nhà không chỉ giúp gia chủ thịnh vượng giàu có, mà còn có cơ hội thành công trong kinh doanh

Đặt hoa ti gôn trong nhà không chỉ giúp gia chủ thịnh vượng giàu có, mà còn có cơ hội thành công trong kinh doanh

- 16 giờ trước

GĐXH - Đặt hoa ti gôn trong nhà không chỉ giúp cải thiện không gian mà còn mang lại những lợi ích phong thủy sâu sắc. Dưới đây là những lợi ích phong thủy mà hoa ti gôn mang lại cho không gian sống.

Trong nhà nếu có cây này, gia chủ sẽ không lo hết tiền, sức khỏe viên mãn

Trong nhà nếu có cây này, gia chủ sẽ không lo hết tiền, sức khỏe viên mãn

- 19 giờ trước

GĐXH - Cây ổ phụng (hay còn gọi là dương xỉ ổ phụng) không chỉ có vẻ đẹp quyến rũ mà còn có tác dụng trong việc thu hút tài lộc, may mắn và sự thịnh vượng cho gia chủ.

Không gian sống của cựu MC VTV đang gây ồn ào 'vụ Làng Háo Hức'

Không gian sống của cựu MC VTV đang gây ồn ào 'vụ Làng Háo Hức'

- 21 giờ trước

GĐXH - Những ngày vừa qua, sự việc liên quan đến trải nghiệm tại trại hè ở Làng Háo Hức đang là chủ đề được cộng đồng mạng dành nhiều sự chú ý.

Khung giờ đẹp thắp hương Rằm tháng 6 âm lịch 2025 và 3 thứ không nên đặt trên bàn thờ ngày Rằm để đón tài lộc về nhà

Khung giờ đẹp thắp hương Rằm tháng 6 âm lịch 2025 và 3 thứ không nên đặt trên bàn thờ ngày Rằm để đón tài lộc về nhà

- 22 giờ trước

GĐXH – Ngày mai 9/7 là Rằm tháng 6 âm lịch 2025. Để chọn khung giờ đẹp thắp hương Rằm tháng 6 âm lịch, chuyên gia gợi ý dưới đây. Các gia đình cũng cần lưu ý không đặt 3 thứ này trên bàn thờ ngày Rằm để đón tài lộc về nhà.

Tác hại của việc hướng bếp và hướng nhà trùng nhau

Tác hại của việc hướng bếp và hướng nhà trùng nhau

- 1 ngày trước

GĐXH - Theo quan niệm phong thủy, việc hướng bếp và hướng nhà trùng nhau có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống gia đình. Những ảnh hưởng này không chỉ về tài lộc mà còn tác động đến sức khỏe và các mối quan hệ trong gia đình.

Có nên mua nhà hẻm ngõ không?

Có nên mua nhà hẻm ngõ không?

- 1 ngày trước

GĐXH - Nhà hẻm ngõ không có mặt tiền giáp trực tiếp với đường lớn mà thường nằm sâu phía sau, phải đi bộ hoặc điều khiển xe máy qua nhiều đoạn hẻm mới tới nơi. Dưới đây là một số đặc điểm của nhà hẻm ngõ để bạn cân nhắc có nên mua nhà hẻm ngõ không.

Vì sao không nên ghép 2 nải chuối để thắp hương?

Vì sao không nên ghép 2 nải chuối để thắp hương?

- 1 ngày trước

GĐXH - Dù không mua được nải chuối đủ lớn, nhiều người chọn cách ghép 2 nải chuối với nhau. Tuy nhiên, theo quan niệm phong thuỷ, việc này không được đánh giá cao.

Hoa hậu Khánh Vân gây bất ngờ tiết lộ góc đặc biệt của ngôi nhà hạnh phúc với chồng nhiếp ảnh gia

Hoa hậu Khánh Vân gây bất ngờ tiết lộ góc đặc biệt của ngôi nhà hạnh phúc với chồng nhiếp ảnh gia

- 1 ngày trước

GĐXH - Không gian sống của Khánh Vân không chỉ là nơi ở, mà còn là nơi thể hiện cá tính sáng tạo, niềm đam mê với thế giới tí hon và ký ức tuổi thơ.

Mua nhà hẻm trục thẳng cần lưu ý gì để tránh sát khí, ảnh hưởng sức khỏe, tài vận

Mua nhà hẻm trục thẳng cần lưu ý gì để tránh sát khí, ảnh hưởng sức khỏe, tài vận

- 1 ngày trước

GĐXH - Hẻm trục thẳng thường đóng vai trò như một hẻm chính, dẫn trực tiếp từ đường lớn vào khu dân cư bên trong. Bài viết dưới đây cho bạn biết mua nhà trong hẻm trục thẳng cần lưu ý gì để tránh rủi ro và đảm bảo giá trị lâu dài.

Top