Hà Nội
23°C / 22-25°C

Kinh tế có phải là áp lực duy nhất khiến người Việt ngại sinh con?

Thứ hai, 08:36 10/03/2025 | Dân số và phát triển

Theo các chuyên gia, hành vi sinh sản của người Việt chuyển từ tính bản năng, tự nhiên sang có tính toán, đầu tư về chi phí, lợi ích. Bài toán chi phí đắt nhưng lợi ích giảm dần khiến nhiều người không sinh con hoặc sinh rất ít.

Quyết định sinh con dựa trên cân nhắc về giá trị của con cái

Trong nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến hiện thực hóa số con mong muốn ở một số tỉnh có mức sinh thấp công bố tháng 8/2024, PGS.TS Nguyễn Đức Vinh, Viện trưởng Viện Xã hội học cho biết, trong xã hội hiện đại, đa số gia đình mong muốn có 2 con hoặc ít hơn, nhưng số con thực tế thường bằng hoặc thấp hơn.

Mới đây, vị chuyên gia công bố kết quả một khảo sát 1.200 phụ nữ tại 4 tỉnh, thành ở phía Nam có mức sinh thấp gồm Khánh Hòa, TPHCM, Sóc Trăng, Cà Mau, cho thấy phần lớn người được khảo sát muốn có 2 con. Tuy nhiên, trung bình tổng số con dự định sinh là gần 2 con, thấp hơn số con mong muốn. "Tổng số con thực tế sẽ sinh" có thể thấp hơn đáng kể "số con dự định sinh".

Kinh tế có phải là áp lực duy nhất khiến người Việt ngại sinh con? - Ảnh 1.

Lý do “không định sinh nhiều con hơn” của phụ nữ 4 tỉnh/thành được khảo sát. Nguồn: Nghiên cứu của PGS.TS Nguyễn Đức Vinh

PGS Vinh dẫn các lý thuyết về giá trị con cái cho rằng, con cái luôn đem lại những giá trị hay lợi ích nhất định cho cha mẹ từ việc sinh con và nuôi dạy con. Khi thấy những giá trị này càng quan trọng thì các cặp vợ chồng càng muốn sinh con và ngược lại. Sự phát triển kinh tế, xã hội dẫn đến thay đổi giá trị con cái và do đó làm biến đổi mức sinh.

Theo PGS Vinh, giới nghiên cứu xác định khá nhiều loại giá trị của con cái đối với cha mẹ, có thể tổng hợp thành 3 nhóm chính: Giá trị kinh tế và vật chất (sức lao động, an sinh khi về già) - Giá trị xã hội (uy tín, vốn xã hội) - Giá trị tinh thần và tâm lý (giữ gìn hạnh phúc, niềm vui, động lực sống). Xã hội hiện đại khiến các giá trị của con cái đều lần lượt suy giảm mạnh theo thứ tự nêu trên.

Các nghiên cứu ở Việt Nam và châu Á thường xác định 4 giá trị chính của con cái đối với cha mẹ gồm sức lao động cho hộ gia đình; An sinh, nuôi dưỡng khi về già; Nối dõi, thừa kế và Giữ gìn hạnh phúc gia đình.

Theo một quan điểm khác, quyết định sinh đẻ con cái là hành vi được cân nhắc, tính toán giữa các giá trị con cái đem lại cho cha mẹ và những giá trị bị mất mát do sinh đẻ, nuôi dạy con cái.

"Cho dù các giá trị con cái là hiện hữu, nhưng nếu chi phí và những mất mát do sinh đẻ, nuôi dạy con cái quá cao thì các cặp vợ chồng vẫn có thể sinh ít hoặc thậm chí không sinh con", PGS Vinh cho biết.

Nỗi lo chi phí tinh thần về việc sinh con cao hơn lo chi phí vật chất

Trao đổi với VietNamNet , GS.TS Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, thế hệ bước vào độ tuổi sinh sản cao nhất hiện là những người dưới 35 tuổi. Đây là thế hệ sinh ra sau đổi mới (từ sau năm 1986), thậm chí là từ năm 1990, lớn lên trong thời kỳ chính sách kế hoạch hóa gia đình ở Việt Nam rất mạnh.

"Nhưng họ cũng trưởng thành trong thời đại 4.0, Internet, xu hướng toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, nhiều thông tin. Thế hệ đó không có nhu cầu sinh nhiều con", ông nói.

Theo vị chuyên gia, một trong những biến đổi xã hội sâu sắc nhất ở Việt Nam là hành vi sinh sản chuyển từ hành vi mang tính bản năng, tự nhiên sang hành vi có tính toán, đầu tư về chi phí, lợi ích.

Khái niệm chi phí này bao gồm cả vật chất và tinh thần. Trong chi phí vật chất , theo cuộc điều tra tiến hành vào năm 2019 tại các tỉnh phía Nam mà GS Nguyễn Đình Cử và cộng sự tiến hành, 91% người được hỏi cho rằng chi phí vật chất để nuôi con là "cao và rất cao", gồm chi phí nhà ở, học hành, cuộc sống, y tế...

Chi phí kinh tế lớn, đo được, nhưng chi phí về tinh thần cũng rất nặng nề. 85% người dân được hỏi trong nghiên cứu của Giáo sư Cử đều bày tỏ như thế. "Từ khi có bầu thì lo con sinh ra bị dị tật, sinh con rồi lo con không khỏe mạnh, học tập không đến nơi đến chốn, không ngoan ngoãn, không tu chí lại sa vào tệ nạn... Con lớn hơn thì lo thất nghiệp, lo làm ăn thua lỗ... Nỗi lo chi phí tinh thần cao hơn chi phí vật chất", vị chuyên gia cho biết.

Kinh tế có phải là áp lực duy nhất khiến người Việt ngại sinh con? - Ảnh 2.

Người học vấn càng cao, có điều kiện kinh tế càng sinh ít con. Ảnh minh họa: Nam Khánh

Số liệu thống kê của Tổng cục Thống kê (nay là Cục Thống kê) cho thấy mức sinh trung bình của nhóm người “giàu nhất” là 2 con, trong khi nhóm người “nghèo nhất” 2,4 con. Nhóm người có mức sống “giàu” và “trung bình” có mức sinh từ 2,03 đến 2,07 con. Nhóm người có trình độ học vấn dưới bậc tiểu học sinh có tới 2,35 con còn nhóm người trình độ trên THPT sinh 1,98 con.

Điều này có nghĩa là người học vấn càng cao, có điều kiện kinh tế càng sinh ít con. Nhóm đối tượng này yêu cầu cao về chất lượng của người con, đầu tư lớn cho con (như học trường tốt, học thêm nhiều, đi du học, lại tốn nhiều chi phí), chứ không quan tâm số lượng.

Về lợi ích, theo Giáo sư Nguyễn Đình Cử, lợi ích kinh tế do người con mang lại ngày càng giảm, vì bố mẹ có lương hưu, người già tự đảm đương cuộc sống. Trong khi về lợi ích tình cảm, nhiều gia đình cảm nhận việc chỉ cần một hai người con là đủ.

"Phân tích vậy để thấy bài toán chi phí thì đắt nhưng lợi ích giảm dần khiến nhiều người không sinh con hoặc sinh rất ít", Giáo sư Nguyễn Đình Cử nói.

Bình luận
Xem thêm bình luận
Ý kiến của bạn
Mẹ đưa con gái 9X đi trữ trứng: Sợ hiếm muộn hay xu hướng của phụ nữ hiện đại ngại lập gia đình?

Mẹ đưa con gái 9X đi trữ trứng: Sợ hiếm muộn hay xu hướng của phụ nữ hiện đại ngại lập gia đình?

Dân số và phát triển - 3 giờ trước

GĐXH – Theo các bác sĩ, đối với các chị em chưa có ý định sinh con ngay nên khám tầm soát trước 30 tuổi để đánh giá chức năng buồng trứng và dự trữ buồng trứng. Nên thực hiện ngay việc trữ trứng khi có dấu hiệu suy giảm buồng trứng.

8 năm kết hôn mà chưa có thai, người phụ nữ 39 tuổi phát hiện nguyên nhân gây vô sinh vì lý do này

8 năm kết hôn mà chưa có thai, người phụ nữ 39 tuổi phát hiện nguyên nhân gây vô sinh vì lý do này

Dân số và phát triển - 6 giờ trước

GĐXH - Polyp tử cung có thể gây vô sinh, tỷ lệ polyp lòng tử cung ở phụ nữ vô sinh chiếm tỷ lệ khoảng 15-25%.

Nghệ An tập huấn ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong công tác dân số

Nghệ An tập huấn ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong công tác dân số

Dân số và phát triển - 8 giờ trước

GĐXH - Trong bối cảnh chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ, Nghệ An tiên phong đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào công tác dân số, kỳ vọng tạo bước đột phá trong quản lý dữ liệu, dự báo biến động và nâng cao chất lượng dân số.

Truyền hơn 3 lít máu, cắt tử cung giành giật sự sống cho sản phụ bị băng huyết sau sinh

Truyền hơn 3 lít máu, cắt tử cung giành giật sự sống cho sản phụ bị băng huyết sau sinh

Dân số và phát triển - 1 ngày trước

GĐXH - Đứng trước ngưỡng cửa sinh tử, các bác sĩ buộc phải đưa ra quyết định khó khăn là cắt tử cung toàn phần để cầm máu và cứu sống sản phụ.

[Infographic] Bí quyết dinh dưỡng cho mẹ sau sinh

[Infographic] Bí quyết dinh dưỡng cho mẹ sau sinh

Dân số và phát triển - 2 ngày trước

Dinh dưỡng sau sinh quyết định trực tiếp đến nguồn sữa mẹ. Ăn đúng thực phẩm giúp mẹ lợi sữa, tránh món ăn gây mất sữa, đảm bảo con bú đủ và mẹ khỏe mạnh.

Bé 9 tuổi ở Hưng Yên hôn mê sâu, nguy kịch vì uống nhầm Methadon

Bé 9 tuổi ở Hưng Yên hôn mê sâu, nguy kịch vì uống nhầm Methadon

Dân số và phát triển - 3 ngày trước

GĐXH - Vừa qua, các bác sĩ bệnh viện Nhi Thái Bình (tỉnh Hưng Yên) cho biết đã tiếp nhận và xử trí thành công một ca ngộ độc Methadon đặc biệt nghiêm trọng. Bệnh nhi là bé N.Đ.H (9 tuổi, xã Thụy Anh, tỉnh Hưng Yên).

Người phụ nữ phải đi cấp cứu vì dùng thuốc tránh thai 10 năm

Người phụ nữ phải đi cấp cứu vì dùng thuốc tránh thai 10 năm

Dân số và phát triển - 4 ngày trước

Khi đang ở nhà, người phụ nữ 45 tuổi bất ngờ choáng váng, nặng ngực và được đưa đi cấp cứu trong tình trạng nguy kịch. Bác sĩ xác định nguyên nhân do bệnh nhân dùng thuốc tránh thai kéo dài.

Những vấn đề sản phụ thường gặp trong giai đoạn hậu sản

Những vấn đề sản phụ thường gặp trong giai đoạn hậu sản

Dân số và phát triển - 6 ngày trước

Đối với phụ nữ sau sinh, giai đoạn hậu sản rất quan trọng ảnh hưởng đến hạnh phúc, sức khỏe lâu dài cho mẹ và bé. Do đó bà mẹ và gia đình cần nắm được những vấn đề thường gặp trong giai đoạn này.

Đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác dân số và phát triển trong tình hình mới

Đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả công tác dân số và phát triển trong tình hình mới

Dân số và phát triển - 6 ngày trước

GĐXH – Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long vừa ký Quyết định số 1745/QĐ-TTg ngày 15/8/2025 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 149-KL/TW ngày 10/4/2025 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới.

9X Đồng Nai có con sau 9 năm hiếm muộn, ngày đi sinh nghe mẹ nói câu nghẹn lòng

9X Đồng Nai có con sau 9 năm hiếm muộn, ngày đi sinh nghe mẹ nói câu nghẹn lòng

Dân số và phát triển - 6 ngày trước

Sau nhiều biến cố, 9X Đồng Nai nhận ra, phép màu sẽ đến từ chuỗi những đau đớn, tuyệt vọng và sự nỗ lực không ngừng của mình.

Top