Gia đình có 6 đời... khóc mướn đám tang
GiadinhNet - Thế gian có đủ loại nghề nhưng có lẽ không có nghề nào đặc biệt bằng nghề nghề khóc mướn trong đám tang.
Một gia đình họ Kiều ở làng Đông Yên (Quốc Oai, Hà Nội) có tới 6 đời nối tiếp nhau giữ gìn nghề “độc” này.
Nghiệp tổ lưu truyền
Đến đầu làng Đông Yên, chúng tôi đã nghe tiếng kèn trống sáo phách não nề, ai oán vang vọng khắp một vùng không gian, nhưng thật không may đội bát âm của gia tộc họ Kiều lại đi phục vụ cho một đám khác ở làng Trường Yên bên cạnh.
Chúng tôi tìm đến nhà ông Kiều Hào để được gặp trực tiếp một trong những người đưa tên tuổi phường bát âm họ Kiều vang tiếng gần xa. Tuy nhiên, ông Hào không có nhà vì bận đi làm lễ cho người bà con ở Hòa Bình.
Trong lúc chờ đợi ông Kiều Văn Bảy (em con chú của ông Hào và đàn con trai, dâu rể của ông Hào đi “khóc” ở đám tang làng bên về), bà Kiều (vợ ông Kiều Hào) vừa phơi lúa vừa trò chuyện. Bà Kiều cho biết, đám con trai, con gái, dâu rể, cháu chắt… nhà bà đông tới hàng chục người nhưng đi theo đoàn bây giờ chỉ có 8 người.
Những người con gái trước đây cũng theo cha, anh đi “khóc” thuê hoặc diễn trò cho người ta trong đám tang, nhưng giờ có tuổi rồi nên ở nhà chăm sóc gia đình. Những người con rể được bố và anh cho đi theo, rồi “kết” dần cái nghề này nên không muốn bỏ.
Câu chuyện đang dang dở thì ông Kiều Văn Bảy phóng xe về, miệng vẫn đang nhai dở miếng trầu đỏ choét. Ông Bảy cho biết, ông vừa mới dẫn đoàn sang làm cho một đám tang ở làng bên cạnh nhưng bị thiếu mất mấy cái áo nên về đây mượn.
Trải lòng về cái nghề “không ai có thể làm” này, ông Bảy cho hay, ông theo cha và anh con bác (là ông Kiều Hào) đi khóc thuê, khóc mướn đám tang từ khi tóc còn để chỏm. Tính đến đời con ông hiện nay là 6 đời cả đại gia đình nhà ông gắn bó với nghề này.
Riêng ông, năm nay vừa bước vào ngưỡng tứ tuần, đã có gần 30 năm làm nghề. Hồi nhỏ, ông được ông nội và bác cho đi theo để đóng các trò trong tích Mục Liên tầm mẫu. Sau đó, vì nhiều tang gia neo người, cần người khóc cho người chết đỡ cô quạnh nên ông thường được giao thế vai cháu, chắt khóc ông bà. Cũng từ đó, tiếng khóc là nghiệp vận vào ông như một mối duyên nợ khó bỏ.
Ông Bảy cho biết, ngọn nguồn của nghề khóc thuê, khóc mướn đám tang và sau này kiêm luôn cả bát âm của gia tộc họ Kiều bắt nguồn từ đời cụ nội. “Khi sinh thời, ông nội tôi thường kể lại rằng, lúc cụ nội tôi mất cả gia đình tá hoả đi tìm một phường bát âm về làm lễ ma chay mà tìm mãi không ra vì thời đó rất hiếm. Mãi mới tìm được mấy người từ Chương Mỹ lên làm lễ hộ.
Tuy nhiên, không biết trong lúc tang gia đang bối rối đã làm điều gì sơ xuất với họ mà khi về họ trách móc nhà tôi là đối đãi với họ không ra gì. Nhiều lần, trong gia tộc có người mất cũng xảy ra tình cảnh tương tự. Vốn có chút khí phách nghệ sĩ trong người nên cụ tôi đã quyết định lập nên một đội khóc thuê, khóc mướn, thổi kèn, đánh trống… cho đám tang để phục vụ bà con trong họ và trong làng.
Cứ thế, nghề này theo cụ nội tôi đến hết đời người. Sau khi cụ mất thì truyền lại cho ông nội, rồi bố tôi, tôi và đám con cháu hiện nay. Đó là nghề tổ truyền nên chúng tôi không bao giờ sao nhãng được” - Ông Bảy chia sẻ.
Càng làm càng thích
Đúng lúc mặt trời vừa đứng bóng thì đoàn bát âm của ông Kiều Hào trở về. Mặc dù vẻ mệt mỏi vẫn hiện trên khuôn mặt mỗi người sau một đêm hóa thân với đủ các loại vai “quằn quại”, “day dứt” trong từng bài khóc than nhưng ai cũng vui vẻ, hứng khởi.
Dường như họ quá quen với những công việc lạ thường này. Đoàn trở về có tất cả 7 người, trong đó có một cậu bé nhỏ xíu, được anh Kiều Văn Thanh (con trai cả của ông Kiều Hào) giới thiệu là con của bà chị. Cháu mới học lớp 6 nhưng đã được cho đi theo để đóng tích Mục Liên tầm mẫu như một “công đoạn” mà ai muốn theo nghề này cũng đều phải kinh qua.
 |
|
Anh Kiều Văn Thanh bên hòm đựng vật dụng của đoàn |
Anh Thanh cho hay, cũng như các thành viên khác trong gia đình, anh được cha cho theo nghề từ nhỏ. Thi thoảng anh vẫn nghe cha anh kể lại rằng, ngày xưa các cụ cũng làm nghề tang ma, “lâm khốc” nhưng ngày xưa các cụ vất vả lắm.
Nhiều nhà có tiền, cha mẹ chết họ không khóc mà chỉ thuê người về khóc hộ. Khi đã nhận lời, buộc lòng chúng tôi phải mặc áo xô, con trai chống gậy, con gái nón tơi, đến bên quan tài khóc như khóc người thân mình vậy. Càng khóc nhiều, khóc hay thì chủ nhà sẽ thưởng tiền cao.
“Ngày nay, chúng tôi làm bát âm nghĩa: trống, kèn, sáo, nhị, thanh la, đàn tam, đàn nguyệt và ghi ta điện. Tất nhiên, đây là những thứ phục vụ cho đám tang nên nó phải làm sao tạo ra được những âm thanh ai oán, não nề nhất.
Chúng tôi cũng cải biến cách khóc rất nhiều. Các làn điệu được sử dụng nhiều thường là: hát sử sầu, hát làn thảm, khúc lâm khốc. Khi người quá cố tuổi đã cao thì có thể hát điệu sử xuân có hơi tươi vui một chút. Tuy là khóc trong đám ma nhưng phải khóc thật hay, thật đúng, khóc như vẽ chân dung người quá cố thì mới được mọi người công nhận” - Anh Thanh cho biết.
Những bài khóc mà đoàn bát âm họ Kiều khóc trong đám tang hiện này chủ yếu là do ông Kiều Hào và thế hệ con cháu tự soạn ra. Anh Thanh chia sẻ: “Một bài khóc theo văn vần thường phải đạt hai yếu tố: Một là kể được công lao của người đã khuất với người đang sống; Hai là nói lên được sự luyến thương, tiếc nuối của người đang sống đối với người vừa nằm xuống. Thường thì mỗi vai vế sẽ có những bài khóc riêng như: con khóc cha mẹ, vợ khóc chồng, cháu khóc ông bà…”.
Anh cũng cho biết thêm, muốn tạo ra được tiếng ai oán, bi thương thì trong tiếng than phải có cả tiếng khóc, trong tiếng khóc phải có cả những giọt nước mắt. Nhiều lúc, khóc hộ cho người ta mà mình cũng phải rơi lệ thật vì hoàn cảnh của gia đình họ quá thương tâm. Những bài khóc này không phải cất lên mọi lúc mọi nơi mà chỉ vào giữa đêm khuya hoặc lúc cháu con làm lễ trước ban thờ.
Anh Kiều Văn Thanh nhớ lại cách đây 2 năm, khi làm đám tang cho một bà mẹ trẻ ở huyện Hoài Đức, cả đoàn đã không cầm được nước mắt khi khóc thay cho hai đứa con thơ của người mẹ đó. 2 đứa con, một đứa lên 6, một lên 3, cha bỏ đi theo người khác, ba mẹ con phải tự nuôi nhau, không họ hàng thân thích. Đến khi mẹ không may bị tai nạn nằm xuống, những người hàng xóm tốt bụng bên cạnh phải quyên góp tiền để lo hộ đám tang.
Đám đó, anh không cầm của tang chủ một đồng nào nhưng bây giờ khi kể lại, cảm xúc trong anh vẫn còn nguyên vẹn. “Nghề này là nghề làm phúc bởi vậy chúng tôi không bao giờ cho phép mình đặt chữ tiền lên đầu. Làm giúp cho người ta, ai đưa cho bao nhiêu thì lấy chứ không bao giờ đòi hỏi” - Anh Thanh cho hay.
Xen vào câu chuyện, anh Kiều Văn Út, con trai út của ông Kiều Hào cho biết thêm, làm cái nghề khóc thuê, khóc mướn này nhiều khi hay bị khinh thường, nhất là con trai. Bởi vậy lấy được vợ rất khó. Tuy nhiên, ai đã theo nghề đều rất thích bởi phải thực sự yêu thích mới làm được. Đó cũng là một nghề như bao nghề mưu sinh khác.
Gia đình họ Kiều xưa có nguyên một đội 12 người, nhưng nay đã tách ra làm 2 đội để tiện bề quản lý nhưng quanh năm vẫn làm không hết đám. Đã sống ở đời thì “sinh có hẹn, tử bất kỳ” nên một tháng có 30 ngày thì gần như ngày nào đoàn cũng phải hành nghề.
Có tháng khóc rát cả họng 27 - 28 ngày, tháng ít cũng phải 15 - 16 đám. Không chỉ làm trong huyện, trong xóm mà đoàn còn được mời về tận Hải Phòng, Hưng Yên, Nam Định… để giúp người. Anh Thanh cho rằng, đấy cũng là một niềm vui mà không phải nghề nào cũng có.
Hà Tùng Long
Bình luận
Ý kiến của bạn
Tin bão mới nhất: Bão số 12 đổi hướng, mưa lớn diện rộng từ chiều 22-23/10
Xã hội - 8 giờ trướcGĐXH - Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia cho thấy, bão số 12 sẽ không thay đổi về cường độ, nhưng đổi hướng, cách thành phố Đà Nẵng 420 km.
Chiếm đoạt tiền kêu gọi từ thiện, chủ nhân của fanpage “Hà và Việt Nam” bị bắt giữ
Pháp luật - 9 giờ trướcGĐXH – Công an tỉnh Thanh Hóa bắt giữ đối tượng Đào Quang Hà, chủ nhân của fanpage “Hà và Việt Nam” về hành vi chiếm đoạt tiền kêu gọi từ thiện.
Nhân viên phục vụ hành lý trộm 50 triệu đồng trong hành lý ký gửi của khách tại sân bay
Thời sự - 10 giờ trướcGĐXH - Công an TP Hà Nội vừa điều tra, làm rõ vụ mất cắp 50 triệu đồng trong hành lý ký gửi của một hành khách bay từ TP.HCM ra TP Hà Nội. Thủ phạm được xác định là một nhân viên phục vụ hành lý, đã lợi dụng chức vụ để thực hiện hành vi phạm tội.
Những con giáp thành thật: Sống không mưu mẹo, cả đời an yên
Đời sống - 10 giờ trướcGĐXH - Theo tử vi, những con giáp thành thật dưới đây luôn giữ được nét đẹp đáng quý ấy trong tính cách, khiến ai tiếp xúc cũng cảm thấy an tâm và tin tưởng.
Tuần mới sau ngày 20/10 đầy thay đổi với các con giáp Tý, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Thân, Tuất
Đời sống - 10 giờ trướcGĐXH – Xem tử vi tuần mới 12 con giáp, chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà cho biết, tuần mới sau ngày 20/10 có nhiều thay đổi với các con giáp Tý, Dần, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Thân, Tuất dưới đây.
Thái Nguyên: 584 trường hợp vi phạm nồng độ cồn
Thời sự - 14 giờ trướcGĐXH - Sau 03 ngày thực hiện cao điểm lực lượng CSGT toàn tỉnh Thái Nguyên đã lập biên bản xử lý 584 trường hợp lái xe ô tô, mô tô vi phạm nồng độ cồn.
Thuê nhiều ô tô làm giả giấy tờ để cầm cố lấy hơn 2 tỷ đồng đánh bạc online
Pháp luật - 14 giờ trướcGĐXH - Nguyễn Văn Tuấn thuê nhiều xe ô tô rồi lên mạng tìm người làm giả giấy tờ để cầm cố, lấy hơn 2 tỷ đồng đánh bạc qua mạng và tiêu xài cá nhân.
Thái Nguyên: Xử phạt người phụ nữ ở Phú Lạc vì chia sẻ thông tin sai sự thật trên mạng xã hội
Thời sự - 14 giờ trướcGĐXH - Chia sẻ thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân, người phụ nữ ở xã Phú Lạc, tỉnh Thái Nguyên bị xử phạt.
Danh tính tài xế ô tô hất thiếu tá CSGT lên nắp capo ở Nghệ An
Thời sự - 14 giờ trướcGĐXH - Đang làm nhiệm vụ phân làn giao thông, một thiếu tá cảnh sát giao thông ở Nghệ An bị nam tài xế ô tô hất lên nắp capô. Danh tính tài xế này đã được xác định.
Câu chuyện cổ tích giữa đời thường: Thương người cha nghèo vừa mất con, tài xế taxi chở miễn phí 20km
Đời sống - 14 giờ trướcGĐXH - Câu chuyện người đàn ông nghèo ở Lào Cai được tài xế taxi giúp đỡ giữa lúc khó khăn được cộng đồng quan tâm và lan truyền vì hành động đẹp.
Ngày sinh Âm lịch của người có sự nghiệp thuận buồm xuôi gió, càng làm càng phát đạt
Đời sốngGĐXH - Những ai sinh vào các ngày Âm lịch dưới đây thường có sự nghiệp thăng hoa, kinh doanh phát đạt, cuộc sống sung túc và viên mãn.
